Krzyż bruśnieński w Świebodnej

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Świebodna gmina Pruchnik, powiat jarosławski.

Przydrożny krzyż bruśnieński stoi w górnej, zachodniej części wsi Świebodna, przy drodze do Huciska Nienadowskiego. Pochodzi z warsztatów bruśnieńskich.

Ten typ rzeźby ukształtował się w połowie XIX w. Określany jest jako "hromadskyj hrest", gdyż był stawiany najczęściej przy drogach, z fundacji społeczności wiejskich, czasem bogatszych gospodarzy. Tutaj mamy do czynienia z drugim przypadkiem. Takie krzyże nie zawsze miały charakter dewocyjny, często upamiętniały ważne wydarzenia lokalne lub historyczne (np. zniesienie pańszczyzny). Okoliczności ufundowania tego krzyża nie są znane.

W konstrukcji rzeźby wyróżnić można trzy główne elementy:

1. Cokół, czyli "podstament", w tym wypadku składający się z trzech obciosanych płyt kamiennych, zwężających się ku górze, tworzących schodki.
2. "Środek", element który znajduje się bezpośrednio na cokole. Ma za zadanie wynieść zasadniczą część rzeźby wyżej ponad teren. Środek bywał jedno- lub dwusegmentowy, z górnym segmentem węższym. Frontowa ściana "środka" przeznaczona była na inskrypcję.
3."Krzyżyk", czyli zasadnicza część rzeźby, tutaj z wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego i monogramem INRI. Zakończenia ramion krzyża są ozdobnie profilowane w formie stylizowanej trójlistnej koniczyny i ozdobione sześcioramiennymi rozetami.

Inskrypcja, umieszczona na obu segmentach "środka", brzmi: POmnIK KTUrY NA PamnOTKI WYSTaWILI AnTOnI I ŁUCYa PaKUŁa W rOKU 1892.

Patrząc na formę napisu, można wywnioskować, iż wykonawca nie miał dużej styczności ze słowem pisanym w języku polskim.

Materiały źródłowe:

  • Stefan Lew – Ludowy ośrodek kamieniarski w Bruśnie, Rocznik Przemyski t. XI, 1967
  • Treść inskrypcji na krzyżu