Ziębice - kolumna maryjna

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
fot. 2013
fot. 2013
Kościół przed 1898 r. z widoczną kolumną

Ziębice (niem. Münsterberg) powiat ząbkowicki.

Kolumna maryjna w Ziębicach stoi przed północną elewacją bazyliki św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej od ul. Gliwickiej, pomiędzy XIV-wieczną dzwonnicą a XV-wieczną kaplicą Mariacką. Ufundowana została przez katolickich mieszkańców miasta w 1686 r. w podzięce za przetrwanie wielkiego pożaru w 1678 r. oraz epidemii dżumy w 1633 r. w intencji uchronienia przed podobnymi kataklizmami w przyszłości.

Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) spowodowała gospodarcze i cywilizacyjne załamanie Śląska. Dopiero w drugiej połowie XVII w. nastąpiło ożywienie gospodarcze i wtedy też pojawiło się wiele pomników upamiętniających katastrofalne czasy. Jednym z bardziej dotkniętych wojną terenów było niewielkie księstwo ziębickie. Mieszkańców gnębiły głównie przemarsze wojsk i konieczność ich zakwaterowania oraz utrzymania. 10 lat względnego spokoju od 1621 r., po stłamszeniu powstania czeskiego, skończyło się, gdy w 1632 r. wkroczyły na Śląsk wojska ewangelickich potęg: Szwecji, Brandenburgii i Saksonii, a do księstw dziedzicznych (bezpośrednio podległych koronie niemających już własnych książąt), m.in. ziębickiego, przesunęły się z Czech główne siły Albrechta von Wallensteina. Jeszcze gorsze od grabieży, konieczności zakwaterowania i wyżywienia armii, które ogołacały kraj niczym szarańcza, były przywlekane i znajdujące dogodne warunki do rozwoju zarazy. Dżuma tliła się latami, zbierając ofiary, ale w związku z nowymi ruchami wojska wybuchła gwałtownie w 1633 r. Zmarło wtedy w Ziębicach 2440 osób[1], co praktycznie doszczętnie wyludniło miasto. Na całym Śląsku czarna śmierć zgładziła w tym roku 10% populacji[2]. Nie jest dziwnym, że przetrwała w pamięci, budząc lęk kolejnych pokoleń.

Bliskim czasowo wydarzeniem, które pobudziło ziębiczan do ufundowania wotywnego pomnika Maryi, był wielki pożar z 1678 r. Wybuchł 20 września, w drugim dniu dorocznego jarmarku, w stajniach rajcy Jeremiasza Nothera i w graniczących z nimi zabudowaniach gospodarczych szewca Georga Vogta. W ciągu niecałych 3 godzin strawił doszczętnie 85 domów[3]. O podpalenie oskarżono dwóch włóczęgów, których złapano następnego dnia za Kamieńcem, jednak ostatecznie ich zwolniono.

Pierwotnie kolumna przesunięta była bardziej na północ i nie była przesłonięta wieżą (fot. 3). Ustawiona jest na niskiej, dużej, dwustopniowej podstawie na rzucie kwadratu. Na niej umieszczony jest czworoboczny smukły cokół z inskrypcjami na wszystkich ścianach i dużym gzymsem, na którym znajduje się kolumna w stylu korynckim, ale z gładkim trzonem. Głowica ozdobiona jest głowami aniołków. W zwieńczeniu rzeźba Maryi z Dzieciątkiem na prawym ramieniu i jabłkiem symbolizującym Ziemię w lewej ręce, do którego sięga Jezus. Obie postacie były ukoronowane[4], ale korona Jezusa odpadła. Symetrycznie fałdowane szaty Maryi i frontalne statyczne przedstawienie świadczą o opóźnieniu śląskiego baroku spowodowanym wojną. Figura, która wpisuje się już w kontrreformacyjny program artystyczny wspierany przez habsburskich władców, którego wyrazem są także niezliczone w ich państwach kolumny maryjne, w formie rzeźby nie jest jeszcze dziełem barokowym. Nie dotarł on wszędzie na śląską prowincję, a dzieła w nowym stylu pojawiały się na razie w miejscach bogatszego mecenatu niż podnoszące się z trudem po kataklizmach Ziębice. Nie wiadomo, kto jest twórcą figury, ale z powyższego wynika, że jakiś niezbyt zaawansowany lokalny warsztat, mający śladowy kontakt z nowymi prądami w sztuce.

Inskrypcje na cokole.

Przód Tył Lewa strona Prawa strona

Lilium Marianum
in
Honorem
Dei eiusdem
que Matris
Immaculate
conceptae
Virginis Mariae
Erectum
Ao. MDCLXXXVI.

Ora
Pro nobis
Beatissima
Virgo
Maria

Du bist ganz
Aller Ding schön
Meine Freundin
Und ist kein
Flecken an Dir
Cantic. cap. 4 V. 7.

Wie eine Lilge
unter den Dornen
Also ist meine
Freundin unter den
Döchtern
Cantic. cap. . . . V . . . (nieczytelne)



Przypisy

  1. Franz Hartmann, Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907, s. 173
  2. Tomasz Jaworski, Wojna, pokój i religia a ruchy ludnościowe na polskim pograniczu zachodnim w XVII i na początku XVIII wieku, Zielona Góra 1998, s. 41
  3. Franz Hartmann, Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907, ss. 232-233
  4. Lydia Baruchsen, Die schlesische Mariensäule : Ursprung, Wesen und Beziehungen zu Verwandten Denkmalgruppen, Breslau 1931 ss. 85-86

Bibliografia

  • Franz Hartmann, Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907, ss. 173, 232-233
  • Lydia Baruchsen, Die schlesische Mariensäule : Ursprung, Wesen und Beziehungen zu Verwandten Denkmalgruppen, Breslau 1931 ss. 85-86