Święta Anna Samotrzecia

Z almanach wrocławski
Wersja z dnia 17:23, 14 cze 2020 autorstwa Anna Kowalczewska (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "thumb|left|Obraz nieznanego artysty z kościoła Karmelitów w Strzegomiu. Koniec XIV w. Plik:Św. Anna Sa...")
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Obraz nieznanego artysty z kościoła Karmelitów w Strzegomiu. Koniec XIV w.
Rzeźba z kościoła w Oleśnie. Nieznany artysta, przełom XV i XVI w.

Święta Anna Samotrzecia - temat w sztuce chrześcijańskiej, typ ikonograficzny wyobrażenia św. Anny przedstawiający ją w malarstwie, grafice i rzeźbie z córką Marią i wnukiem Jezusem.

Kult znanej tylko z apokryfów św. Anny rozpowszechnił się w średniowieczu. Do sztuk plastycznych sceny z życia świętej wprowadził Giotto di Bandone, przedstawiając na freskach malowanych w kaplicy Scrovegnich w Padwie w latach 1304-1305 wydarzenia z jej i męża Joachima życia. Annę przedstawiano w wyobrażeniach tzw. Wielkiej Rodziny Maryi Panny, w kontekście urodzin Marii i jej ofiarowania w świątyni, legendy o dwukrotnym małżeństwie Anny po śmierci św. Joachima i urodzeniu Marii Salome i Marii Kleofasowej.

Szybko pojawiły się też przedstawienia, w których liczbę członków rodziny, z którymi przedstawiano Annę, zredukowano do postaci Chrystusa i Najświętszej Marii Panny. Obrazy te otrzymały nazwę Anny Samotrzeciej (niem. Anna Selbdritt). Staropolski przymiotnik samotrzeci stosowany jest już praktycznie wyłącznie w kontekście wizerunków św. Anny i oznacza osobę znajdującą się w towarzystwie dwóch osób czyli jedną z trzech. Kirkor samotrzeci, Chwyta dłonią koniowi królewskiemu cugle (Juliusz Słowacki, Balladyna). Temat ten podejmowano już w II połowie XIV w. Z tego okresu pochodzi obraz św. Anna Samotrzecia ze Strzegomia z końca XIV w. (patrz zdjęcie). Szczególnie popularny staje się wraz z narastaniem kultu św. Anny na przełomie XVI i XVII w. Powstało wówczas dużo bractw św. Anny (w Polsce za panowania Stefana Batorego i Anny Jagiellonki). Anna Samotrzecia obok Anny nauczającej młodocianą Marię stała się najczęstszym wyobrażeniem św. Anny, podjętym również w sztuce ludowej.

Fabuła i schemat kompozycyjny scen matki i babki z dzieckiem to temat nośny, stąd popularność Anny Samotrzeciej, którą można uznać za wzorzec dla późniejszych malarzy, fotografików, filmowców amatorów upamiętniających ważne wydarzenia z życia rodziny.

Bibliografia

  • Urszula Borkowska, Anna św. [w:] Encyklopedia Katolicka Tom I, Lublin 1995 s. 624-626
  • Jamusz Kłębowski, Ze studiów nad sztuką Wita Stwosza. Św. Anna Samotrzecia ZN UAM Historia Sztuki 1(1959), Poznań 1959 s. 117-154