Figura św. Jana Nepomucena na ul. Traugutta we Wrocławiu: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Linia 1: Linia 1:
 
{{Wrocław}}
 
{{Wrocław}}
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen figura 2013a.jpg|alt = Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie|thumb|360px|1. Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie, fot. 2013]]
+
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen figura 2013a.jpg|alt = Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie|thumb|360px|2. Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie, fot. 2013]]
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen 2013.jpg|alt= Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu|thumb|left||360px|2. Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu, fot 2013)]]
+
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen 2013a.jpg|alt= Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu|thumb|left||360px|1. Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu, fot. 2013)]]
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen figura 2013.jpg|alt = Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie|thumb|left|260px|1. Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie, fot. 2013]]
+
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen figura 2013.jpg|alt = Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie|thumb|left|260px|3. Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie, fot. 2013]]
 +
[[Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen 2013.jpg|alt= Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu|thumb|left||360px|4. Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu, fot. 2013)]]
 
Pomnik '''św. Jana Nepomucena na Przedmieściu Oławskim, przy kościele pw. św. Maurycego na ul. Romualda Traugutta''' we Wrocławiu.  
 
Pomnik '''św. Jana Nepomucena na Przedmieściu Oławskim, przy kościele pw. św. Maurycego na ul. Romualda Traugutta''' we Wrocławiu.  
  
Linia 13: Linia 14:
 
Ówczesnym proboszczem parafii św. Maurycego obejmującej kilka podwrocławskich wsi, był ksiądz kanonik Dysmas (Dismas) Tychy (Tichy) i on przypuszczalnie zainicjował fundację<ref name="Więcek"/> raz poświęcił figurę, najpewniej 16 maja 1729 r., podobnie jak dwa lata wcześniej statuę Matki Boskiej z Dzieciątkiem ustawioną przed bramą koło plebanii. Być może dodatkową inspiracją fundacji właśnie w tej parafii było jedno z zadań świętego czyli obrona przed powodzią, a tych na Przedmieściu Oławskim nie brakowało. Nepomucen nieźle wywiązywał się ze swojego obowiązku. Duża powódź z 1903 r. nie poczyniła dużych szkód w okolicy. Musiał się jednak mocno zagapić w 1997 r. przepuszczając ul. Traugutta wodę, która zalała centrum miasta.
 
Ówczesnym proboszczem parafii św. Maurycego obejmującej kilka podwrocławskich wsi, był ksiądz kanonik Dysmas (Dismas) Tychy (Tichy) i on przypuszczalnie zainicjował fundację<ref name="Więcek"/> raz poświęcił figurę, najpewniej 16 maja 1729 r., podobnie jak dwa lata wcześniej statuę Matki Boskiej z Dzieciątkiem ustawioną przed bramą koło plebanii. Być może dodatkową inspiracją fundacji właśnie w tej parafii było jedno z zadań świętego czyli obrona przed powodzią, a tych na Przedmieściu Oławskim nie brakowało. Nepomucen nieźle wywiązywał się ze swojego obowiązku. Duża powódź z 1903 r. nie poczyniła dużych szkód w okolicy. Musiał się jednak mocno zagapić w 1997 r. przepuszczając ul. Traugutta wodę, która zalała centrum miasta.
  
Święty Jan Nepomucen został ustawiony na niewysokim cokole koło południowo-zachodniego narożnika muru (rys. 4 - rysunek Friedricha Bernharda Wernhera w Topographia oder Prodromus Delineati Silesiae Ducatus, ok 1750, 5). Podobnie jak przy wszystkich kościołach, przy św. Maurycym był wówczas cmentarz grzebalny. Otaczał go masywny mur pełniący zarówno funkcję kultową, oddzielającą cmentarz, jak i obronną, która wynikała z położenia kościoła poza murami na przedpolach Wrocławia<ref name="Burak">Burak Marek, Okólska Halina. ''Cmentarze dawnego Wrocławia''. Wrocław: 2007, ss. 64-65.</ref>. Po włączeniu Przedmieścia Oławskiego w granice miasta (1808) magistrat próbował zlikwidować nekropolię. Ostateczna decyzja zapadła w 1862 r.<ref name="Burak"/>. Południowa część muru od ul. Traugutta (Klosterstrasse) o długości 18,5 m została wyburzona podczas przebudowy kościoła w latach 1897-1899. Została utworzona brama od ul.Traugutta i ogrodzenie z odcinków kutej kraty przedzielonych murowanymi słupkami<ref name="Burak"/>. To wtedy cokół znalazł się częściowo w murze ogrodzenia, tak jak jest to teraz. Nie zachowały się bezpośrednie pisane informacje o autorstwie piaskowcowej figury. Tradycja przypisywała ją "od zawsze" Johannowi Georgowi Urbanskyemu<ref name="Lutsch"/><ref name = "Więcek"/>. Naturalnej wysokości rzeźba przedstawia świętego zgodnie z kanonem "ustanowionym" przez Johanna Brokoffa, autora drewnianego modelu, który był wzorem dla odlewu z brązu św. Jana Nepomucena ustawionego na Moście Karola w Pradze. Ubrany w elegancki strój prałata z XVII/XVIII w. Sutanna, na nią rokieta obszyta koronkami a na ramionach strojny, futrzany mantolet. Na głowie biret, a wokół niej aureola z pięciu gwiazd. Postać stoi w kontrapoście, spod sutanny wystają trzewiki. Święty adoruje ułożony na męczeńskiej palmie krucyfiks oparty na prawym ramieniu i podtrzymywany lewą ręką. Dolna część krzyża i lewa ręka została została prawdopodobnie w czasie II wojny światowej oderwana. Widoczne są ślady niezbyt udanego sztukowania, prawdopodobnie podczas renowacji w 1994 r. W górnej części cokołu jest zakratowana wnęka na "światło umarłych" informujące o miejscu uświęconym. W ogarniających miejscowość po zmroku ciemnościach był to również ważny punkt orientacyjny. Poniżej umieszczony jest kartusz z mocno zatartym miejscami napisem, który zawiera informację o fundacji i zakodowaną chronogramem jej datę. Cokół ujęty jest wolutami ozdobionymi pasami kampanul. Oglądając należy pamiętać, że figura była najpewniej polichromowana (pomalowana na różne kolory) jak praktycznie wszystkie barokowe rzeźby. Przeprowadzając analizę rzeźby Adam Więcek potwierdza autorstwo Urbanskyego na podstawie podobieństwa do wcześniejszych jego dzieł: pomnika sprzed wrocławskiego kościoła św. Macieja przy placu Nankiera i z dziedzińca klasztoru jasnogórskiego. Zwraca uwagę na identyczną konstrukcję bryły, taką samą kościstą twarz, podobnie ujęte ręce czy charakterystyczne dla artysty upięcie szat oraz woluty na cokole identyczne jak na cokole pomnika sprzed kościoła św. Macieja<ref name="Więcek"/>.
+
Święty Jan Nepomucen został ustawiony na niewysokim cokole koło południowo-zachodniego narożnika muru (rys. 4 - rysunek Friedricha Bernharda Wernhera w Topographia oder Prodromus Delineati Silesiae Ducatus, ok 1750, 5). Podobnie jak przy wszystkich kościołach, przy św. Maurycym był wówczas cmentarz grzebalny. Otaczał go masywny mur pełniący zarówno funkcję kultową, oddzielającą cmentarz, jak i obronną, która wynikała z położenia kościoła poza murami na przedpolach Wrocławia<ref name="Burak">Burak Marek, Okólska Halina. ''Cmentarze dawnego Wrocławia''. Wrocław: 2007, ss. 64-65.</ref>. Po włączeniu Przedmieścia Oławskiego w granice miasta (1808) magistrat próbował zlikwidować nekropolię. Ostateczna decyzja zapadła w 1862 r.<ref name="Burak"/>. Południowa część muru od ul. Traugutta (Klosterstrasse) o długości 18,5 m została wyburzona podczas przebudowy kościoła w latach 1897-1899 (fot. 11 - widok sprzed zmian). Została utworzona brama od ul.Traugutta i ogrodzenie z odcinków kutej kraty przedzielonych murowanymi słupkami<ref name="Burak"/>. To wtedy cokół znalazł się częściowo w murze ogrodzenia, tak jak jest to teraz. Nie zachowały się bezpośrednie pisane informacje o autorstwie piaskowcowej figury. Tradycja przypisywała ją "od zawsze" Johannowi Georgowi Urbanskyemu<ref name="Lutsch"/><ref name = "Więcek"/>. Naturalnej wysokości rzeźba przedstawia świętego zgodnie z kanonem "ustanowionym" przez Johanna Brokoffa, autora drewnianego modelu, który był wzorem dla odlewu z brązu św. Jana Nepomucena ustawionego na Moście Karola w Pradze. Ubrany w elegancki strój prałata z XVII/XVIII w. Sutanna, na nią rokieta obszyta koronkami a na ramionach strojny, futrzany mantolet. Na głowie biret, a wokół niej aureola z pięciu gwiazd. Postać stoi w kontrapoście, spod sutanny wystają trzewiki. Święty adoruje ułożony na męczeńskiej palmie krucyfiks oparty na prawym ramieniu i podtrzymywany lewą ręką. Dolna część krzyża i lewa ręka została została prawdopodobnie w czasie II wojny światowej oderwana (fot. 9). Widoczne są ślady niezbyt udanego sztukowania(fot. 3), prawdopodobnie podczas renowacji w 1994 r. W górnej części cokołu jest zakratowana wnęka na "światło umarłych" informujące o miejscu uświęconym. W ogarniających miejscowość po zmroku ciemnościach był to również ważny punkt orientacyjny. Poniżej umieszczony jest kartusz z mocno zatartym miejscami napisem, który zawiera informację o fundacji i zakodowaną chronogramem jej datę. Cokół ujęty jest wolutami ozdobionymi pasami kampanul. Oglądając należy pamiętać, że figura była najpewniej polichromowana (pomalowana na różne kolory) jak praktycznie wszystkie barokowe rzeźby. Przeprowadzając analizę rzeźby Adam Więcek potwierdza autorstwo Urbanskyego na podstawie podobieństwa do wcześniejszych jego dzieł: pomnika sprzed wrocławskiego kościoła św. Macieja przy placu Nankiera i z dziedzińca klasztoru jasnogórskiego. Zwraca uwagę na identyczną konstrukcję bryły, taką samą kościstą twarz, podobnie ujęte ręce czy charakterystyczne dla artysty upięcie szat oraz woluty na cokole identyczne jak na cokole pomnika sprzed kościoła św. Macieja<ref name="Więcek"/>.
  
 
Paradoksalnie ręka mistrza przyłożona do wykonania opisywanej figury powoduje niedosyt. Pomnik jest poprawnym barokowym dziełem, lepszym nawet od niektórych podwrocławskich figur Nepomucena, jednak niezbyt efektownym. Od twórcy tak imponujących przedstawień Nepomucena jak przywoływany wcześniej pomnik na placu Nankiera czy w Tyńcu nad Ślęzą i współautora statuy na Ostrowie Tumskim, historycy sztuki oczekują jednak więcej. Stąd oceny typu: "znacznie słabsze naśladownictwo" pomnika przed kościołem św. Macieja<ref name="Dziurla>Dziurla Henryk. ''Sztuka baroku. Rzeźba. W: Sztuka Wrocławia: Wrocław: 1967, s. 360.</ref>. Adam Więcek tłumaczy Urbanskyego prawdopodobnym dużym udziałem jego pomocników z warsztatu. Tym uzasadnia "pewną surowość i sztywność, brak tej lekkości i finezji, tak charakterystycznych dla prac wykonanych przez artystę całkowicie samodzielnie"<ref name=Więcek/>. Być może gonił czas, a może i wysokość gratyfikacji, do której zdolni byli zmawiający (Należy pamiętać, że pomimo sporej rozległości parafia nie była, jako obejmująca osady za murami miasta, bogata. Większość mieszkańców była też wyznania protestanckiego), predestynowała do pracy uczniów zamiast mistrza, tym niemniej spieszący na Stare Miasto przechodnie nie mają powodu odwracać wzroku. Jeżeli hipoteza o związku Urbanskyego z wykonawstwem figury jest słuszna, pewnie bardziej pasowałoby określenie, że pochodzi z warsztatu tegoż rzeźbiarza niż, że jest jego autorstwa.  
 
Paradoksalnie ręka mistrza przyłożona do wykonania opisywanej figury powoduje niedosyt. Pomnik jest poprawnym barokowym dziełem, lepszym nawet od niektórych podwrocławskich figur Nepomucena, jednak niezbyt efektownym. Od twórcy tak imponujących przedstawień Nepomucena jak przywoływany wcześniej pomnik na placu Nankiera czy w Tyńcu nad Ślęzą i współautora statuy na Ostrowie Tumskim, historycy sztuki oczekują jednak więcej. Stąd oceny typu: "znacznie słabsze naśladownictwo" pomnika przed kościołem św. Macieja<ref name="Dziurla>Dziurla Henryk. ''Sztuka baroku. Rzeźba. W: Sztuka Wrocławia: Wrocław: 1967, s. 360.</ref>. Adam Więcek tłumaczy Urbanskyego prawdopodobnym dużym udziałem jego pomocników z warsztatu. Tym uzasadnia "pewną surowość i sztywność, brak tej lekkości i finezji, tak charakterystycznych dla prac wykonanych przez artystę całkowicie samodzielnie"<ref name=Więcek/>. Być może gonił czas, a może i wysokość gratyfikacji, do której zdolni byli zmawiający (Należy pamiętać, że pomimo sporej rozległości parafia nie była, jako obejmująca osady za murami miasta, bogata. Większość mieszkańców była też wyznania protestanckiego), predestynowała do pracy uczniów zamiast mistrza, tym niemniej spieszący na Stare Miasto przechodnie nie mają powodu odwracać wzroku. Jeżeli hipoteza o związku Urbanskyego z wykonawstwem figury jest słuszna, pewnie bardziej pasowałoby określenie, że pochodzi z warsztatu tegoż rzeźbiarza niż, że jest jego autorstwa.  
  
 
Renowacja w 1994 r. przeprowadzona była przez Jolantę Marosik razem z odnowieniem stojącej w pobliżu statui Matki Boskiej. Konserwator ta była później wykonawczynią wielu tego typu prac przy wolnostojących figurach, m.in. pomnikach św. Jana Nepomucena w Kamionnej i na wrocławskich Osobowicach.
 
Renowacja w 1994 r. przeprowadzona była przez Jolantę Marosik razem z odnowieniem stojącej w pobliżu statui Matki Boskiej. Konserwator ta była później wykonawczynią wielu tego typu prac przy wolnostojących figurach, m.in. pomnikach św. Jana Nepomucena w Kamionnej i na wrocławskich Osobowicach.
 
+
<center.
 +
<gallery widths=280px heights=240px>
 +
Plik:Ostrów Tumski Wrocław katedra 1729.jpg|alt = Kanonizacja św. Jana Nepomucena|5. Miedzioryt przedstawiający uroczystości z okazji kanonizacji św. Jana Nepomucena w 1729 r.
 +
Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen plan 1562.jpg|alt = Plan Wrocławia z 1562 r.|6. Fragment planu Wrocławia z 1562 r. z kościołem pw. św. Maurycego
 +
Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen plan 1741.jpg|alt = Plan Wrocławia 1741 r.|7. Fragment planu Wrocławia z 1741 r. z kościołem pw. św. Maurycego
 +
Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen Weber 1750.jpg|alt = Rysunek Friedriecha Webera z ok 1750 r.|8. Kościół św. Maurycego, rys. z ok 1750 r. Friedriech Weber
 +
Plik:Przedmieście Oławskie Nepomucen lata 60.XXw.jpg|alt = Św. Jan Nepomucen przy kościele św. Maurycego|9. Św. Jan Nepomucen, widoczny brak lewej ręki (fot. pocz. lat. 60. XX w.)
 +
Plik:Przedmieście Oławskie kościół św. Maurycego Endler 1807.jpg|alt = Kościół św. Maurycego we Wrocławiu, 1807|10. Kościół św. Maurycego, 1807, rycina Fryderyk Endler
 +
Plik:Przedmieście Oławskie kościół św. Maurycego 1897.jpg|alt = Kościół św. Maurycego we Wrocławiu, 1897 r.|11. Widok z 1897 r. tuż przed przebudową (dodanie transeptu i zmiana ogrodzenia), rys. Otto Ferdinanda Probsta
 +
Plik:Przedmieście Oławskie kościół Maurycego lata 30.XXw.jpg|alt=Kościół pw. św. Maurycego na ul. Traugutta|12. Zdjęcie z lat 30. XX w.
 +
</gallery>
 +
</center>
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
{{Publikacja|2013|2013}}
 
{{Publikacja|2013|2013}}

Wersja z 17:32, 24 maj 2020

Wrocław


2. Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie, fot. 2013
Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu
1. Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu, fot. 2013)
3. Św. Jan Nepomucen, Przedmieście Oławskie, fot. 2013
Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu
4. Św. Jan Nepomucen, ul. Traugutta we Wrocławiu, fot. 2013)

Pomnik św. Jana Nepomucena na Przedmieściu Oławskim, przy kościele pw. św. Maurycego na ul. Romualda Traugutta we Wrocławiu.

Barokowa, z cechami regencji, figura pochodzi z 1729 r. Ta data zawarta jest w nieczytelnym chronostychu informującym, że wzniesiono ją z okazji kanonizacji Jana Nepomucena[1][2][3][4][5] Można założyć więc, że jest to jeden z pomników przygotowanych na 16 maja 1729 r. czyli jego pierwsze święto po kanonizacji (19 marca 1729). Diecezja wrocławska, należąca formalnie nadal do metropolii gnieźnieńskiej ale od wieków już związana z królestwem czeskim, bardzo zaangażowała się w kanonizację męczennika z Pomuka. Kapituła zarządziła nawet w swych dobrach specjalną kolektę na dofinansowanie toczącego się procesu kanonizacyjnego, pomimo że jego koszty miał w całości pokryć dwór cesarski[6], a uroczystości przygotowane na pierwszy dzień św. Jana po kanonizacji, przeprowadzone zostały z wielkim rozmachem. We Wrocławiu urządzono przed katedrą triumfalną bramę z licznymi ornamentami i napisami, przy których ustawiono setki lamp oświetlających ją w nocy[6], co rytownik Bartholomäus Strahowsky uwiecznił na miedziorycie (fot. 4).

Mocno propagowany kult, żyjącego w XIV w., wikariusza generalnego arcybiskupa praskiego miał wyprzeć z wyobraźni Czechów "protestanckiego świętego" Jana Husa, a i na Śląsku był użyteczny w zmaganiach o rząd dusz. Do tej walki zaprzęgnięta została sztuka, zwłaszcza po rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego w 1675 r. Jej rezultatem jest niezliczona ilość barokowych Nepomuków w Czechach i na Śląsku oraz nieprawdopodobna kariera świętego, który szybko zawędrował pod strzechy w środkowej części Europy. Wystarczy wspomnieć, że np. spośród zinwentaryzowanych na Lubelszczyźnie 520 ludowych kapliczkowych rzeźb drewnianych powstałych do końca XIX w., 140 przedstawia Nepomucena przy 148 Chrystusa czy 85 Matki Boskiej. Daleko w tyle pozostali tak popularni święci jak św. Antoni (43), św. Florian i św. Józef po 11, a św. Franciszek 4[7]. Podobnie z rzeźbą ludową w innych regionach Polski czy na Litwie. W XX w. Jan Nepomucen utracił miejsce w panteonie głównych świętych czczonych przez wiernych. Pomimo ogromnej liczby wizerunków został zapomniany tak bardzo, że obcujący z jego rzeźbami mieszkańcy nierzadko identyfikują go tylko ogólnie ze św. Janem, a dopytywani wskazują często na św. Jana Apostoła czy św. Jana Chrzciciela. Nie zmienia to faktu, że wizerunki Jana Nepomucena wpisane są w krajobraz naszej części Europy do tego stopnia, że poprzez nie, austriacki historyk sztuki Aldemar Schiffkom zdefiniował granice regionu: Tam, gdzie stoją posągi świętego Jana Nepomucena, tam jest Europa Środkowa[8].

Pierwsza rzeźba Jana Nepomucena pojawiła się we Wrocławiu z inicjatywy dziekana kapituły Korneliusza Strattmanna w roku 1704 i ustawiona została w katedrze[6]. Od 1716 r. stał już pomnik przy Bramie Mikołajskiej[9] (dziś Plac Jana Pawła II), przeniesiony w 1746 r. do Osobowic[1], a od 1723 r. zdobi miasto piękna statua przed gimnazjalnym kościołem św. Macieja[5] na skwerze przy skrzyżowaniu ul. Szewskiej z Placem Nankiera, powstała w czasie dużej fali fundacji po beatyfikacji (1721). Oprócz tu opisywanej, na rok kanonizacji przygotowano w diecezji wrocławskiej co najmniej rzeźby w Kostomłotach, Piotrowicach, Środzie Śląskiej, Starym Jaworowie i prawdopodobnie w Kątach Wrocławskich oraz Henrykowie, być może w Bukowie licząc tylko stojące na wolnym powietrzu. Większość z nich nie jest tak okazała jak niektóre, kilka lat późniejsze, imponujące statuy świętego (Kamionna, Tyniec nad Ślęzą). Powodem była prędkość ale głownie to, że fundowane były ze skromnych możliwości parafian z inicjatywy proboszczów.

Ówczesnym proboszczem parafii św. Maurycego obejmującej kilka podwrocławskich wsi, był ksiądz kanonik Dysmas (Dismas) Tychy (Tichy) i on przypuszczalnie zainicjował fundację[5] raz poświęcił figurę, najpewniej 16 maja 1729 r., podobnie jak dwa lata wcześniej statuę Matki Boskiej z Dzieciątkiem ustawioną przed bramą koło plebanii. Być może dodatkową inspiracją fundacji właśnie w tej parafii było jedno z zadań świętego czyli obrona przed powodzią, a tych na Przedmieściu Oławskim nie brakowało. Nepomucen nieźle wywiązywał się ze swojego obowiązku. Duża powódź z 1903 r. nie poczyniła dużych szkód w okolicy. Musiał się jednak mocno zagapić w 1997 r. przepuszczając ul. Traugutta wodę, która zalała centrum miasta.

Święty Jan Nepomucen został ustawiony na niewysokim cokole koło południowo-zachodniego narożnika muru (rys. 4 - rysunek Friedricha Bernharda Wernhera w Topographia oder Prodromus Delineati Silesiae Ducatus, ok 1750, 5). Podobnie jak przy wszystkich kościołach, przy św. Maurycym był wówczas cmentarz grzebalny. Otaczał go masywny mur pełniący zarówno funkcję kultową, oddzielającą cmentarz, jak i obronną, która wynikała z położenia kościoła poza murami na przedpolach Wrocławia[10]. Po włączeniu Przedmieścia Oławskiego w granice miasta (1808) magistrat próbował zlikwidować nekropolię. Ostateczna decyzja zapadła w 1862 r.[10]. Południowa część muru od ul. Traugutta (Klosterstrasse) o długości 18,5 m została wyburzona podczas przebudowy kościoła w latach 1897-1899 (fot. 11 - widok sprzed zmian). Została utworzona brama od ul.Traugutta i ogrodzenie z odcinków kutej kraty przedzielonych murowanymi słupkami[10]. To wtedy cokół znalazł się częściowo w murze ogrodzenia, tak jak jest to teraz. Nie zachowały się bezpośrednie pisane informacje o autorstwie piaskowcowej figury. Tradycja przypisywała ją "od zawsze" Johannowi Georgowi Urbanskyemu[4][5]. Naturalnej wysokości rzeźba przedstawia świętego zgodnie z kanonem "ustanowionym" przez Johanna Brokoffa, autora drewnianego modelu, który był wzorem dla odlewu z brązu św. Jana Nepomucena ustawionego na Moście Karola w Pradze. Ubrany w elegancki strój prałata z XVII/XVIII w. Sutanna, na nią rokieta obszyta koronkami a na ramionach strojny, futrzany mantolet. Na głowie biret, a wokół niej aureola z pięciu gwiazd. Postać stoi w kontrapoście, spod sutanny wystają trzewiki. Święty adoruje ułożony na męczeńskiej palmie krucyfiks oparty na prawym ramieniu i podtrzymywany lewą ręką. Dolna część krzyża i lewa ręka została została prawdopodobnie w czasie II wojny światowej oderwana (fot. 9). Widoczne są ślady niezbyt udanego sztukowania(fot. 3), prawdopodobnie podczas renowacji w 1994 r. W górnej części cokołu jest zakratowana wnęka na "światło umarłych" informujące o miejscu uświęconym. W ogarniających miejscowość po zmroku ciemnościach był to również ważny punkt orientacyjny. Poniżej umieszczony jest kartusz z mocno zatartym miejscami napisem, który zawiera informację o fundacji i zakodowaną chronogramem jej datę. Cokół ujęty jest wolutami ozdobionymi pasami kampanul. Oglądając należy pamiętać, że figura była najpewniej polichromowana (pomalowana na różne kolory) jak praktycznie wszystkie barokowe rzeźby. Przeprowadzając analizę rzeźby Adam Więcek potwierdza autorstwo Urbanskyego na podstawie podobieństwa do wcześniejszych jego dzieł: pomnika sprzed wrocławskiego kościoła św. Macieja przy placu Nankiera i z dziedzińca klasztoru jasnogórskiego. Zwraca uwagę na identyczną konstrukcję bryły, taką samą kościstą twarz, podobnie ujęte ręce czy charakterystyczne dla artysty upięcie szat oraz woluty na cokole identyczne jak na cokole pomnika sprzed kościoła św. Macieja[5].

Paradoksalnie ręka mistrza przyłożona do wykonania opisywanej figury powoduje niedosyt. Pomnik jest poprawnym barokowym dziełem, lepszym nawet od niektórych podwrocławskich figur Nepomucena, jednak niezbyt efektownym. Od twórcy tak imponujących przedstawień Nepomucena jak przywoływany wcześniej pomnik na placu Nankiera czy w Tyńcu nad Ślęzą i współautora statuy na Ostrowie Tumskim, historycy sztuki oczekują jednak więcej. Stąd oceny typu: "znacznie słabsze naśladownictwo" pomnika przed kościołem św. Macieja[11]. Adam Więcek tłumaczy Urbanskyego prawdopodobnym dużym udziałem jego pomocników z warsztatu. Tym uzasadnia "pewną surowość i sztywność, brak tej lekkości i finezji, tak charakterystycznych dla prac wykonanych przez artystę całkowicie samodzielnie"[5]. Być może gonił czas, a może i wysokość gratyfikacji, do której zdolni byli zmawiający (Należy pamiętać, że pomimo sporej rozległości parafia nie była, jako obejmująca osady za murami miasta, bogata. Większość mieszkańców była też wyznania protestanckiego), predestynowała do pracy uczniów zamiast mistrza, tym niemniej spieszący na Stare Miasto przechodnie nie mają powodu odwracać wzroku. Jeżeli hipoteza o związku Urbanskyego z wykonawstwem figury jest słuszna, pewnie bardziej pasowałoby określenie, że pochodzi z warsztatu tegoż rzeźbiarza niż, że jest jego autorstwa.

Renowacja w 1994 r. przeprowadzona była przez Jolantę Marosik razem z odnowieniem stojącej w pobliżu statui Matki Boskiej. Konserwator ta była później wykonawczynią wielu tego typu prac przy wolnostojących figurach, m.in. pomnikach św. Jana Nepomucena w Kamionnej i na wrocławskich Osobowicach. <center.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Antkowiak Zygmunt. Pomniki Wrocławia. Wrocław: 1985, ss. 26-27.
  2. Dobrzyniecki Arkadiusz. Figura św. Jana Nepomucena przed kościołem św. Maurycego. W: Encyklopedia Wrocławia. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006.
  3. Kościół pw. św. Maurycego. W: Atlas architektury Wrocławia tom I. Wrocław: 1997, s. 41.
  4. 4,0 4,1 Lutsch Hans Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau. Breslau: 1886, ss. 127-128.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Więcek Adam, Jan Jerzy Urbański; Studium o rzeźbie wrocławskiej pierwszej połowy XVIII stulecia. Wrocław: 1963, s. 129.
  6. 6,0 6,1 6,2 Pater Józef. Patron sławy ludzkiej. Nowe Życie. 1985, nr 1 (39), s. 5 i 11.
  7. "Powiłańska-Mazur Danuta. Ludowa rzeźba drewniana z kapliczek w regionie lubelskim. W: Święci przydrożni patroni przyuliczni. Warszawa: 2000, s. 275.
  8. Babuchowski Andrzej. Święty Jan Nepomucen. Kraków: 2007, s. 7.
  9. Nickel Walter. Die öffentlichen Denkmäler und Brunnen Breslaus. Breslau: 1938, s. 9-10.
  10. 10,0 10,1 10,2 Burak Marek, Okólska Halina. Cmentarze dawnego Wrocławia. Wrocław: 2007, ss. 64-65.
  11. Dziurla Henryk. Sztuka baroku. Rzeźba. W: Sztuka Wrocławia: Wrocław: 1967, s. 360.
Publikacja - 2013 r.
Aktualizacja - 2013 r.

[[