Figura św. Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej i Almanach wroclawski: Różnica pomiędzy stronami

Z Silesiacum
(Różnica między stronami)
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
mNie podano opisu zmian
 
(Utworzono nową stronę "{{DISPLAYTITLE:<span style="display:none">{{FULLPAGENAME}}</span>}} <table border="0" cellspacing="0"> <tr><td height="100%" width="100%" valign="top"> {| style="border:1px solid #006699; margin-right:8px; margin-left:8px;" cellspacing="0" cellpadding="5" class="plainlinks" | font: 115% Verdana; color:black;height:30px" align="center" bgcolor="#cccc33" cellpadding="0" | '''Chcemy pisać tu o Wrocławiu, zwłaszcza średniowiecznym i wczesnonowożytnym, ale piszem…")
 
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen 2021.jpg|alt=Bystrzyca Kłodzka, Nepomucen|thumb|right|260px|1. Św. Jan Nepomucen w Bystrzycy Kłodzkiej, fot. 2021]]
{{DISPLAYTITLE:<span style="display:none">{{FULLPAGENAME}}</span>}}
Pomnik [[Święty Jan Nepomucen|świętego Jana Nepomucena]] z 1704 r.  w '''Bystrzycy Kłodzkiej''' znajduje się przy moście nad '''Nysą Kłodzką''' na Placu Szpitalnym.  
<table border="0" cellspacing="0">
<tr><td height="100%" width="100%" valign="top">
{| style="border:1px solid #006699; margin-right:8px; margin-left:8px;" cellspacing="0" cellpadding="5"  class="plainlinks"
| font: 115% Verdana; color:black;height:30px" align="center" bgcolor="#cccc33" cellpadding="0" | '''Chcemy pisać tu  o Wrocławiu, zwłaszcza średniowiecznym i wczesnonowożytnym, ale piszemy też o tym co nas akurat zainteresowało'''
|-
|style="border-top:1px solid #006699;" bgcolor="f3f3ff"|<div align="left">[[Plik:Wroclaw herb XIV w.jpg|right|border|290px|Symboliczny kartusz herbowy we wrocławskim ratuszu. Od prawej: herb księstwa wrocławskiego; czeski lew trzymający proporzec z herbem króla Czech co symbolizuje królewskiego starostę księstwa wrocławskiego, którym w tym czasie często była Rada Miejska Wrocławia; herb Rady Miejskiej (św. Jan Ewangelista), który do 1530 r. można identyfikować z herbem miasta; koniec XIV w.]]</div> Do 1945 r. Wrocław był miastem w większości protestanckim, dlatego w jego krajobrazie nie ma tak charakterystycznych dla Krakowa czy Poznania starych kapliczek i krzyży. Dotyczy to również byłych wsi i miasteczek włączonych w XX w. w granice miasta, a także podmiejskich miejscowości będących częścią aglomeracji. Wyjątkowa jest [[kapliczka Dompniga]], powstała jeszcze przed wybuchem reformacji (niestety nie stoi ''in situ'', lecz znajduje się w kościele). Podobnie kilka kamiennych monolitowych krzyży, które legenda określa jako [[krzyż pokutny|krzyże pokutne]], pochodzi najpewniej ze średniowiecza. Przedwojenne krzyże spotkać można incydentalnie w dzielnicach zamieszkanych kiedyś przez katolicką mniejszość, np. na [[:Plik:Wrocław Osobowice 2.jpg|Osobowicach]].
   
Powojenna wymiana ludności zmieniła nie tylko narodowy, ale i wyznaniowy charakter miasta, prosowiecka władza nie pozwalała jednak na "skatolicyzowanie" krajobrazu kapliczkami i krzyżami. Dopiero od końca lat 80. XX w. powstawały kapliczki przydomowe, pojawiały się kapliczki skrzynkowe na drzewach. Każda parafia miała ambicję postawienia chociaż jednego krzyża w swoich granicach. Nadal jednak "nasycenie" miasta takimi obiektami jest małe.  


Piaskowcowa figura stoi w [[kontrapost|kontrapoście]]  na kwadratowym cokole. Święty pochylony jest ku opartemu o jego lewe ramię krucyfiksowi, przytrzymywanemu lewą ręką. W prawej ma męczeńską palmę. Z przodu i z tyłu cokołu umieszczone są inskrypcje. Przednia to [[chronostych]] zawierający datę fundacji.
Trochę inaczej było z wolno stojącymi figurami. Habsburski Śląsk, podobnie jak całe władztwo Habsburgów, nasycony był pomnikami, takimi jak kolumny maryjne i Trójcy Świętej czy figury św. Jana Nepomucena. Barokowa rzeźba monumentalna była w okresie kontrreformacji argumentem w "dyskusji ideologicznej" wspieranego przez władców Kościoła katolickiego z protestantami, dlatego takie obiekty ustawiane były w centrach miast, najczęściej w Rynku. Silny Wrocław, mimo że leżał w księstwie bezpośrednio należącym do króla Czech, nie dał sobie narzucić takiego pomnika koło ratusza. Byłby to codzienny dotkliwy widok dla dumnych wrocławskich rajców wyznających ikonoklastyczną religię. Z tych samych względów statui takich nie ma przy miejskich farach, czyli kościele pw. św. Elżbiety i świątyni pw. św. Marii Magdaleny. Powstawały przy kościołach, które zostały w rękach biskupa wrocławskiego i zakonów oraz na stanowiącym kościelną enklawę w Mieście Ostrowie Tumskim. To tu, być może w ramach prestiżowej rekompensaty, stanął imponujący, największy w świecie, pomnik św. Jana Nepomucena.
<center>
</td></tr>
'''C'''e'''D''''at '''I'''n honore'''M''' san'''C'''t'''I''' '''I'''oann'''I'''s (fot. 4)
</table>
</center>
<table border="0" cellpadding="8" cellspacing="0">
Wyróżnione litery-cyfry po zsumowaniu dają rok 1704, który powtórzony jest  cyframi arabskimi w tylnej inskrypcji, brzmiącej:
<tr><td height="100%" width="50%" valign="top">
<center>
{| style="border:1px solid #006699;" height=100% cellspacing="0" cellpadding="5"  class="plainlinks"
Fransciscus Carolus Veit fecit 1704 (fot. 5)
|-
</center>
| style="border-top:solid 1px #006699;  style="font: 115% Verdana; color:black;height:30px" align="center" bgcolor="#D0E2EE" cellpadding="0" |'''[http://kapliczki.org.pl/mapa-wroclaw/index.php Mapa wrocławskich kapliczek, krzyży i figur]'''
Napis ten jest powszechnie błędnie intepretowany jako informujący o  twórcy pomnika w rozumieniu rzeźbiarza (artysty). Franciszka Karola Veita  uznał za wykonawcę profesor Konstanty Kalinowski, pisząc: ''Oprócz wyżej wymienionych artystów czynny był w Bystrzycy Franciszek Karol Veit, którego dziełem jest figura św. Jana Nepomucena ustawiona w 1704 r. przy moście tamże, świadcząca o dobrym poziomie umiejętności warsztatowych wykonawcy. Innych dzieł Veita nie udało się, jak dotąd, zidentyfikować<ref name="Kalinowski">Kalinowski Konstanty. ''Rzeźba barokowa na Śląsku.'' Warszawa: PWN, 1986, s. 196.</ref>''. Jako rzeźbiarza przedstawia Veita również opracowanie ''Bystrzyca Kłodzka'' w serii ''Śląsk w Zabytkach Sztuki''<ref name="Bartnik">Krystyna Bartnik. ''Bystrzyca Kłodzka''. Wrocław: 1992, s. 171 i 181.</ref>, a ''Słownik geografii turystycznej Sudetów'' posuwa się wręcz do twierdzenia, że Veit jest ''znanym miejscowym rzeźbiarzem''<ref name="Kotlina">''Słownik geografii turystycznej Sudetów: tom 15. Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy.'' Red. Staffa M. Wrocław: 1994, s. 84.</ref>, co jest niestety fantazją autora, który nie podaje w dwudziestotomowym wydawnictwie żadnego innego dzieła "znanego" artysty. Za tymi opracowaniami informację o rzeźbiarzu Franciszku Veicie podają wydawnictwa i przewodniki oraz strony internetowe, uzupełniając ją nieraz o dodatkowe dane biograficzne, np. pisząc, że Veit pochodził z Bystrzycy. I dzieje się to do dziś. Nie udało się jednak dotąd odnaleźć innego dzieła tak znanego i uznanego artysty i niestety nie uda się. Fransciscus Carolus Veit to nie wykonawca, ale fundator pomnika. Nieporozumienie wynika z tłumaczenia słowa ''fecit''. Dosłownie oznacza ono "zrobił, wykonał". Współcześnie rozumiemy przez to twórcę, wykonawcę i nawet słowniki informują, że jest to podpis artysty  (fecit, faciebat «zrobił, wykonał – napis na dziełach sztuki obok podpisu artysty» mówi [https://sjp.pwn.pl/sjp/fecit;2557627.html słownik PWN]). To prawda, ale współczesna. Niegdyś od twórcy ważniejszy był fundator i ''fecit'' rozumiano też jako "zlecił wykonanie, ufundował, kazał zrobić".  M AGRIPPA L F COS TERTIVM FECIT. Tak, to Marek Agryppa zbudował Panteon w roku swojego trzeciego konsulatu, pomimo że nie splamił rąk pracą przy nim. Inskrypcję z tylnej ściany cokołu pomnika św. Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej należy więc tłumaczyć: ''Franciszek Karol Veit  nakazał wykonać'', a bardziej współcześnie '''''Franciszek Karol Veit ufundował'''''. To byłby ewenement, gdyby w tak widoczny, rzucający się w oczy sposób uwiecznił się artysta, a nie mecenas.  Nie było więc rzeźbiarza o takim nazwisku. Kim był Franz Karl Veit? Prawdopodobnie bogatym obywatelem Bystrzycy. Być może był to ówczesny burmistrz. Wykonawca dzieła pozostaje nieznany.
|-
| style="border-top:solid 1px #006699;  style="font: 115% Verdana; color:black;height:30px" align="center" bgcolor="D0E2EE" cellpadding="0" |
|-
|style="border-top:1px solid #006699; " bgcolor="f3f3ff" |{{Wrocław zdjęcia}}
|-
|}
</td>


Data 1704 czyni przedstawienie wikariusza generalnego archidiecezji praskiej jednym z najstarszych na terenie współczesnej Polski. Beatyfikacji dokonał w 1721 papież Innocenty XIII (kanonizacja w 1729), jednak sztuka została zaprzęgnięta do promocji Jana z Pomuka zaraz po rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego w 1675 r. Pierwszą wolno stojącą jego figurą jest rzeźba ustawiona w 1683 r. na Moście Karola w Pradze. Stała się ona "wzorcem Nepomuka" i do niej też nawiązuje rzeźba w Bystrzycy. Zdjęcie nr 2 prezentuje pomnik sprzed renowacji wykonanej w połowie drugiego dziesięciolecia XXI w. Peleryna pomalowana jest na brązowy kolor, komża biała, a rękawy i dół wykończone są złotą koronką. Pod komżą czarna sutanna, spięta złotymi, rozmieszczonymi gęsto guzikami. Biret pomalowany na czarno. Taka polichromia, wykonana w latach 70. XX w. i poddana renowacji w 1999 r. dzięki staraniom urodzonego w Bystrzycy Kłodzkiej Karla Heinza Ludwiga, bliższa jest raczej oryginałowi. Piaskowcowe rzeźby malowano, często starając się oddać rzeczywiste kolory skóry i odzienia. Aktualny widok (fot. 1, 3) jest zgodny ze współczesnym trendem pokazywania żywego kamienia. 
<td width="50%" height=100% valign="top">
{| style="border:1px solid #006699;" height=100% cellspacing="0" cellpadding="5" class="plainlinks"
|-
| style="border-top:solid 1px #006699;  style="font: 115% Verdana; color:black;height:30px" align="center" bgcolor="#D0E2EE" cellpadding="0" |'''[[Wrocław|Artykuły]]'''
|-
| style="border-top:1px solid #006699; " bgcolor="#f3f3ff" |{{Artykuły projektu Wrocław}}
|-
| style="border-top:solid 1px #006699;  style="font: 115% Verdana; color:black;height:30px" align="center" bgcolor="D0E2EE" cellpadding="0" |
|-
|style="border-top:1px solid #006699; " bgcolor="f3f3ff" |{{Wrocław zdjęcia 2}}
|-
|}
</td></tr>
__NOTITLE__
[[Kategoria:Wrocław|!]]


<gallery mode=packed heights=230px>
Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen 2014.jpg|2. Św. Jan Nepomucen, fot. 2014
Plik:Bystrzyca Kłodzka pomnik Nepomucena 2021.jpg|3. Pomnik św. Jana Nepomucena, Bystrzyca Kłodzka, fot. 2021
Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen chronostych.jpg|4. Chronostych
Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen inkskrypcja.jpg|5. Inskrypcja
</gallery>   


{{Przypisy}}


[[Kategoria:Powiat kłodzki|Bystrzyca Kłodzka]]
 
[[Kategoria:Nepomuki w województwie dolnośląskim|Bystrzyca Kłodzka]]
 
[[Kategoria:Barokowe figury|Bystrzyca Kłodzka]]
 
[[Kategoria:Figury z I poł. XVIII w.|Bystrzyca Kłodzka]]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
__NOTITLE__

Wersja z 01:25, 21 mar 2024