Golanka

Z almanach wrocławski
Wersja z dnia 21:32, 26 paź 2019 autorstwa Michał Zalewski (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "thumb|300px|Św. Jan Nepomucen z kapliczki nad wodą w Golance (XIX w.) Położona w sercu :Kategoria:K...")
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Plik:Golanka, św. Jan Nepomucen z kapliczki , XIX w a.jpeg
Św. Jan Nepomucen z kapliczki nad wodą w Golance (XIX w.)

Położona w sercu Kurpi, w trójkącie pomiędzy Kadzidłem, Łysem i Myszyńcem, Golanka, podobnie jak okoliczne wsie okraszona była gęsto kapliczkami i krzyżami. W większości dziełami miejscowych twórców. Jeszcze w 1983 r. Katalog zabytków sztuki w Polsce (t. 10, zeszyt 11) uznawał za godne wyróżnienia cztery kapliczki.

  1. Drewniana kapliczka domkowa nad rzeką (właściwie nad kanałem prowadzącym do rzeczki Rozłogi), oszalowana, prostokątna, kryta dachem dwuspadowym.
  2. Drewniana kapliczka domkowa, czworoboczna, oszalowana, z wnęką zwieńczoną krzyżem mauretańskim
  3. Figura kłodowa, zwieńczona sterczyną
  4. W formie krzyża, z ludową figurką Chrystusa Ukrzyżowanego[1]

Kapliczki domkowe miały swoich mieszkańców. Ta nad rzeką św. Jana Nepomucena, który znajduje się (2004 r.) w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce. Jest to dębowa, polichromowana rzeźba o wys. 145 cm nieznanego autora z II poł. XIX w. Nie wiadomo jaki święty znajdował się w drugiej kapliczce (są tam współczesne dewocjonalia - 2001 r.).

W lutym 2008 r. przy nepomuceńskiej kapliczce nad Rozłogą (nr 1) stanął nowy św. Jan Nepomucen w kłodowej kapliczce. Twórcą jest rzeźbiarz Stanisław Bacławski[2] z Czarni. Obok starej drewnianej kapliczki ufundowana została też nowa murowana, starająca się stylem nawiązać do zabytkowej sąsiadki.

Dla badającego w latach 50. i 60. XX w. życie Kurpi i ich kulturę etnografa Jacka Olędzkiego mieszkańcy wsi byli źródłem informacji o rzeźbiarzach, cieślach - twórcach kapliczek i świątków w XIX w[3].

Z Golanki pochodził i w niej mieszkał rzeźbiarz świątków, również do kapliczek, Franciszek Golan, tworzący po II wojnie światowej. Był członkiem, jak wielu kurpiowskich twórców, Spółdzielni CPLiA "Kurpianka" w Kadzidle[3], która walnie przyczyniła się do odrodzenia kurpiowskiej rzeźby ludowej, praktycznie zanikłej w okresie międzywojennym z powodu braku popytu. Kurpie przestali się lubować wtedy w dziełach swoich utalentowanych ziomków, a nabrali smaku na figury odlewane z gipsu, nabywane na jarmarkach lub przywożone z dalekiego świata, często z pielgrzymki na Jasną Górę. Na szczęście prace miejscowych rzeźbiarzy zostały odkryte przez "miastowych" i członkowie Spółdzielni z trudem nadążali za zapotrzebowaniem. Nazwiska wcześniejszych twórców z tej wsi się nie zachowały.

Historia powtórzyła się pod koniec XX w. Kurpie, jak i inne regiony Polski, zalały bezstylowe ceglane kapliczki z gipsowymi seryjnymi figurami oraz krzyże z kątownika lub lastrykowe. Na szczęście, jeszcze na przełomie wieków, zapomniane i zaniedbane kapliczki ludowe wyraźnie stają się atrakcyjne w oczach mieszkańców i lokalnych władz. Obok zniszczonych starych stają, odwiecznym kurpiowskim zwyczajem, nowe, nawiązujące do swoich poprzedników. Prywatni fundatorzy i lokalne władze znowu korzystają z możliwości ludowych twórców. Wkrótce przydrożne kapliczki powrócą, jak zapowiada wójt Dariusz Łukaszewski, do pozostałych wsi gminy Kadzidło[4].

Przypisy

  1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom 10 Zeszyt 11, Ostrołęka i okolice, PAN, Warszawa 1983
  2. Prace Stanisława Bacławskiego
  3. 3,0 3,1 Jacek Olędzki, Sztuka Kurpiów, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1970
  4. Golanka pod opieką Świętego Jana