|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| <div style="float: right;">[[Plik:Information icon.svg|left|16px]] ''[[Jaszkotle - kapliczka nadrzewna|Zobacz artykuł o kapliczce nadrzewnej w Jaszkotlach]]''</div>
| |
| [[Plik:Jaszkotle, kolumna morowa.jpeg|thumb|200px|left|fot. 2007]]
| |
| [[Plik:Jaszkotle, obrazy na blasze.jpeg|thumb|220px|fot. 2007]]
| |
| [[Plik:Jaszkotle, kostka kolumny.jpeg|thumb|220px|fot. 2013]]
| |
| '''Jaszkotle''' (niem. ''Jäschgüttel'') gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski. Przysiółek wsi Gądów (niem. ''Polnisch Gandau'', od 1889 ''Alt Gandau'').
| |
|
| |
|
| Na prawo od głównej (wschodniej) bramy cmentarza przykościelnego kościoła pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z XV w. stoi pod murem obronnym cmentarza, na postumencie z datą 1668, [[kolumna toskańska]] zakończona czworoboczną kostką z nieczytelnymi już obrazami malowanymi na blasze i zwieńczona metalowym krzyżem. Zniszczona siedemnastowieczna piaskowcowa figura, której fragmenty znajdowały się na cmentarzu kościelnym, została w 1931 r. staraniem parafii złożona, częściowo uzupełniona i ustawiona przed murem cmentarza. Na dokładną naprawę zabrakło środków<ref name=BPK">''Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1930 bis 31 Dezember 1931'', Breslau, s. 30</ref>. Na ścianach kończącej kolumnę kostki umieszczono wtedy cztery współczesne obrazy olejne malowane na blasze, przedstawiające sceny z życia [[święty Roch|św. Rocha]]<ref name="KD">Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt 1965, s. 119</ref>. Według ustnego przekazu jest to tzw. [[kolumna morowa]] (''Pestsäule''), powstała w podzięce za przetrwanie zarazy (morowego powietrza)<ref name="KD"/>. Z tego powodu obrazy poświęcono św. Rochowi, patronowi chroniącemu od zarazy. Figura ma nieco ponad 3 m wysokości (3,17 m w 1936<ref name="KD"/>).
| |
|
| |
| Kapliczka stoi przy drodze z [[Wrocław]]ia do [[Kąty Wrocławskie|Kątów Wrocławskich]]. Jaszkotle są malutką, liczącą mniej niż 100 mieszkańców miejscowością położoną teraz w rejonie suburbanizacji okolic Wrocławia, która jednak na razie szczęśliwie uniknęła tego procesu. Wzmiankowana już w 1155 r. jako ''Iascotele''<ref name="KZS1">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 26-27</ref> zawsze była małą wsią. Przez to jednak, że tu powstał kościół (prawdopodobnie dlatego, że właścicielem była wrocławska katedra), pełniła dla okolicznych miejscowości nie tylko rolę ośrodka życia duchowego, ale w burzliwych czasach wojen religijnych w XVI i XVII w. stanowiła schronienie dla mieszkańców pobliskich wsi. Sam kościół został ok. 1532 r. przejęty przez protestantów, a po wojnie trzydziestoletniej w 1653 r. z powrotem znalazł się w rękach rzymskich katolików. Podobnie jak w niedalekich [[Wilczków - krzyże kamienne|Wilczkowie]] i [[Żórawina|Żórawinie]] został w XVI w. otoczony murem obronnym, za którym chronili się zagrożeni mieszkańcy parafii. Do dziś w murze zachowały się, widoczne za kolumną, szczelinowe strzelnice o na przemian okrągłych i rombowych otworach we wnęczkach zamykanych odcinkowym łukiem. Trwające od 1618 do 1648 r. zmagania pomiędzy Habsburgami a protestanckimi książętami Rzeszy, wspomaganymi m.in. przez Francję i Szwecję, mocno dotknęły Śląsk. Liczba ludności prowincji zmniejszyła się o ponad 1/3 - z około 1,6 mln do 1 miliona. Największe straty przyniosły przywleczone przez wojska epidemie. Dżuma, która pojawiła się w 1631 r., tylko w roku 1633 spowodowała śmierć ok. 10% populacji Śląska. Najbardziej dotknięte wojną, obok księstw świdnicko-jaworskiego, ziębickiego i legnickiego, było księstwo wrocławskie<ref name="HS">''Historia Śląska'', red. Marek Czapliński, Wrocław 2007, s. 184</ref>. Kolumna w Jaszkotlach jest jedną z wystawianych po uspokojeniu sytuacji fundacji dziękczynnych za przetrwanie trudnych czasów.
| |
|
| |
| Kapliczka znajduje się w kiepskim stanie. Popękana jest podstawa, odłamane nakrycie, obrazy zniszczone. Współcześnie malutkie Jaszkotle też stanowią ośrodek dużej parafii, w skład której wchodzą zaludniające się przenoszącymi się pod miasto wrocławianami miejscowości jak Mokronos, Cesarzowice, Pietrzykowice, Sadków. W znacznej części to młodzi, wykształceni mieszkańcy dużego ośrodka o ponadprzeciętnych dochodach, którzy z pewnością zdając sobie sprawę ze znaczenia dziedzictwa przeszłości nie dopuszczą do całkowitego zniszczenia kolumny i znajdą się, odmiennie niż w latach 30. XX w., środki na jej pełną renowację.
| |
|
| |
| <gallery>
| |
| Plik:Jaszkotle, podstawa kolumny morowej.jpeg|Podstawa kolumny (fot. 2013)
| |
| </gallery>
| |
|
| |
| {{Przypisy}}
| |
|
| |
| == Bibliografia ==
| |
| * ''Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1930 bis 31 Dezember 1931'', Breslau, s. 30
| |
| * Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau'', Frankfurt 1965, s. 119
| |
| * ''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 30
| |
|
| |
| [[Kategoria:Powiat wrocławski]]
| |
| [[Kategoria:Kolumny toskańskie]]
| |
| [[Kategoria:Kapliczki z II poł. XVII w.]]
| |
| [[Kategoria:Święty Roch]]
| |
| [[Kategoria:Obrazy malowane na blasze]]
| |
