Kamienne krzyże w Jaksonowie w pow. wrocławskim: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
(UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „<html> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>almanach wrocławski</title> <meta http-equiv="refresh" content="0; http://silesiacum...”)
Znacznik: Zastąpiono
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Jaksonów krzyż kamienny.jpeg|thumb|left]]
+
<html>
<div style="float: right;">[[Plik:Information icon.svg|left|16px]] ''[[Jaksonów - św. Jan Nepomucen|Zobacz artykuł o św. Janie Nepomucenie w Jaksonowie]]''</div>
+
<head>
[[Plik:Jaksonów, Hellmich 1923 T. 1 r. 7.jpeg|thumb|200px|Zachowany krzyż, rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(7)]]
+
<meta charset="UTF-8">
[[Plik:Jaksonów krzyż kamienny b.jpeg|thumb|left]]
+
<title>almanach wrocławski</title>
'''Jaksonów''' (niem. ''Jackschönau'', od 1937 ''Schwertern'') gm. Żórawina, [[Krzyże kamienne w powiecie wrocławskim|pow. wrocławski]].
+
<meta http-equiv="refresh" content="0; http://silesiacum.pl/Kamienne krzyże w Jaksonowie w pow. wrocławskim
 
+
" />
W Jaksonowie do II wojny światowej znajdowały się dwa krzyże kamienne rozmieszczone po obu stronach schodów na cmentarz przykościelny<ref name="H.1923">Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische'', Liegnitz 1923, s.  s. 26(38)</ref><ref name="S.1934">Walther Steller, ''Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien, in Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde'', Breslau 1934</ref><ref name="D.1965">Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt'', Weidlich, 1965, s. 113</ref> kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Umieszczony po prawej stronie zaginął.
+
</head>
 
+
</html>
Miejsce to nie jest pierwotnym miejscem ustawienia krzyży. Nie wiadomo, skąd zostały przeniesione, ani kiedy. Hans Lutsch w swoim zestawieniu śląskich zabytków z 1889 r. wspomina tylko o jednym krzyżu kamiennym na cmentarzu kościelnym<ref name="HL">Hans Lutsch, ''Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau'', Breslau 1889, s. 442</ref>. Max Hellmich w wykazie kamiennych krzyży na Śląsku z 1923 r. informuje o dwóch stojących po obu stronach kamiennych schodów na cmentarz kościelny i zamieszcza ich rysunki<ref name="H.1923"/>. Możliwe, że jeden z krzyży został przeniesiony ze swojego pierwotnego miejsca pod kościół pomiędzy tymi datami i obydwa zostały ustawione wtedy symetrycznie przed wejściem na cmentarz.
 
 
 
== Zachowany krzyż ==
 
Przez Maxa Hellmicha obydwa krzyże zakwalifikowane zostały do pomników średniowiecznego prawa (''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes'')<ref name="H.1923"/>, czyli autor uważał, że postawiono je w wykonaniu [[umowa pojednawcza|umów pojednawczych]] (kompozycyjnych) jako [[krzyż pokutny|krzyże pokutne]] (pojednania). Tak samo określa je (''Sühnekreuz'') Kurt Degen w spisie zabytków powiatu wrocławskiego<ref name="D.1965"/>, wydanym po wojnie, ale dotyczącym inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936/37. Śladem niemieckich poprzedników jako krzyż pokutny określili zachowany krzyż w Jaksonowie polscy badacze<ref name="Milka">Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1979</ref>. Swoistym urzędowym usankcjonowaniem pokutnego charakteru krzyża było umieszczenie tabliczki sygnowanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Bractwo Krzyżowców przy PTTK o treści: "Krzyż pokutny XIV-XVI w., stawiany przez zabójcę na miejscu zbrodni". Bardzo słusznie takiej pewności co do charakteru krzyża nie ma ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'' opisując go tylko: "krzyż, średniowieczny, granitowy"<ref name="KZS">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 26</ref>. Pokutny charakter krzyża nie jest w żaden sposób udokumentowany, a taka kwalifikacja jest wyłącznie domysłem opartym na błędnym założeniu, że  tego typu krzyże były wystawiane jedynie w wykonaniu umowy kompozycyjnej.
 
 
 
Krzyż w Jaksonowie można uznać za jeden z prymitywniejszych na Dolnym Śląsku. Takie wrażenie wizualne nie jest spowodowane wyłącznie nadgryzieniem przez ząb czasu. Co prawda na krzyżu widać wyraźne ślady wpływu czynników atmosferycznych i uszkodzeń, ale można także stwierdzić, że jego obróbki nie cechuje zaawansowana technika.
 
 
 
Krzyż jest corocznie bielony przez mieszkańców wsi.
 
 
 
===== Położenie =====
 
Przy drodze, na lewo od schodów prowadzących do kościoła (na cmentarz przykościelny).
 
 
 
===== Dane =====
 
<div style="float:left">
 
{|class="wikitable" style="text-align:center"
 
! Nr
 
! Materiał
 
! Forma
 
! Inskrypcja
 
!
 
! Wiek
 
|-
 
|
 
| granitowy
 
| łaciński
 
| nie ma
 
| przemieszczony
 
| średniowiecze
 
|}</div>
 
 
 
{|class="wikitable" style="text-align:center"
 
! Wymiary (cm)
 
! Wysokość
 
! Szerokość
 
! Grubość
 
|-
 
|M. Hellmich (1923)<ref name="H.1923"/>
 
|116
 
|100
 
|15
 
|-
 
|K. Degen (1936/37)<ref name="D.1965"/>
 
|125
 
|98
 
|
 
|-
 
|(2012)
 
|127
 
|95
 
|14
 
|}
 
 
 
 
 
 
 
== Zaginiony krzyż ==
 
[[Plik:Jaksonów, Hellmich 1923 T. 1 r. 9.jpeg|thumb|200px|Zaginiony krzyż, rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(9)]]
 
Krzyż znajdował się po prawej stronie schodów. Zaginął w nieznanych okolicznościach.  
 
 
 
===== Położenie =====
 
Przy drodze, na prawo od schodów prowadzących do kościoła (na cmentarz przykościelny).
 
 
 
===== Dane =====
 
<div style="float:left">
 
{|class="wikitable" style="text-align:center"
 
! Nr
 
! Materiał
 
! Forma
 
! Inskrypcja
 
!
 
! Wiek
 
|-
 
|
 
| granitowy
 
|
 
| nie miał
 
| przemieszczony
 
|
 
|}</div>
 
 
 
{|class="wikitable" style="text-align:center"
 
! Wymiary (cm)
 
! Wysokość
 
! Szerokość
 
! Grubość
 
|-
 
|M. Hellmich (1923)<ref name="H.1923"/>  
 
|85
 
|73
 
|12
 
|-
 
|K. Degen (1936/37)<ref name="D.1965"/>
 
|108
 
|75
 
|
 
|}
 
{{Przypisy}}
 
 
 
== Źródła i literatura ==
 
* Hans Lutsch, ''Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau'', Breslau 1889, s. 442
 
* Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische'', Liegnitz 1923, s. 26(38), cytat: ''zu beiden Seiten der Steintreppe zur Kirche''
 
* Walther Steller, ''Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien'', in ''Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde'', Breslau 1934, cytat: ''a I. 6. Jackschönau (H) 2K''
 
* Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau'', Frankfurt, Weidlich, 1965, s. 113, cytat: 1. ''Im W der Kirche, an der Friedhofsböschnung''. 2. "Gleicher Standort'' (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
 
* Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1979
 
* ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'', Tom IV Zeszyt 2 ''Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 26 (inwentaryzacja przeprowadzana w latach 1977-1980)
 
 
 
 
 
__BEZSPISU__
 
[[Kategoria:Powiat wrocławski|Jaksonów]]
 
[[Kategoria:Monolitowe kamienne krzyże na Dolnym Śląsku|Jaksonów]]
 
[[Kategoria:Monolitowe kamienne krzyże w województwie dolnośląskim|Jaksonów]]
 
[[Kategoria:Zaginione kamienne krzyże|Jaksonów]]
 

Aktualna wersja na dzień 07:00, 25 mar 2024

almanach wrocławski