|
|
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) |
Linia 1: |
Linia 1: |
− | [[Plik:Jaksonów krzyż kamienny.jpeg|thumb|left]]
| + | <html> |
− | <div style="float: right;">[[Plik:Information icon.svg|left|16px]] ''[[Jaksonów - św. Jan Nepomucen|Zobacz artykuł o św. Janie Nepomucenie w Jaksonowie]]''</div>
| + | <head> |
− | [[Plik:Jaksonów, Hellmich 1923 T. 1 r. 7.jpeg|thumb|200px|Zachowany krzyż, rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(7)]]
| + | <meta charset="UTF-8"> |
− | [[Plik:Jaksonów krzyż kamienny b.jpeg|thumb|left]]
| + | <title>almanach wrocławski</title> |
− | '''Jaksonów''' (niem. ''Jackschönau'', od 1937 ''Schwertern'') gm. Żórawina, [[Krzyże kamienne w powiecie wrocławskim|pow. wrocławski]].
| + | <meta http-equiv="refresh" content="0; http://silesiacum.pl/Kamienne krzyże w Jaksonowie w pow. wrocławskim |
− | | + | " /> |
− | W Jaksonowie do II wojny światowej znajdowały się dwa krzyże kamienne rozmieszczone po obu stronach schodów na cmentarz przykościelny<ref name="H.1923">Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische'', Liegnitz 1923, s. s. 26(38)</ref><ref name="S.1934">Walther Steller, ''Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien, in Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde'', Breslau 1934</ref><ref name="D.1965">Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt'', Weidlich, 1965, s. 113</ref> kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Umieszczony po prawej stronie zaginął.
| + | </head> |
− | | + | </html> |
− | Miejsce to nie jest pierwotnym miejscem ustawienia krzyży. Nie wiadomo, skąd zostały przeniesione, ani kiedy. Hans Lutsch w swoim zestawieniu śląskich zabytków z 1889 r. wspomina tylko o jednym krzyżu kamiennym na cmentarzu kościelnym<ref name="HL">Hans Lutsch, ''Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau'', Breslau 1889, s. 442</ref>. Max Hellmich w wykazie kamiennych krzyży na Śląsku z 1923 r. informuje o dwóch stojących po obu stronach kamiennych schodów na cmentarz kościelny i zamieszcza ich rysunki<ref name="H.1923"/>. Możliwe, że jeden z krzyży został przeniesiony ze swojego pierwotnego miejsca pod kościół pomiędzy tymi datami i obydwa zostały ustawione wtedy symetrycznie przed wejściem na cmentarz.
| |
− | | |
− | == Zachowany krzyż ==
| |
− | Przez Maxa Hellmicha obydwa krzyże zakwalifikowane zostały do pomników średniowiecznego prawa (''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes'')<ref name="H.1923"/>, czyli autor uważał, że postawiono je w wykonaniu [[umowa pojednawcza|umów pojednawczych]] (kompozycyjnych) jako [[krzyż pokutny|krzyże pokutne]] (pojednania). Tak samo określa je (''Sühnekreuz'') Kurt Degen w spisie zabytków powiatu wrocławskiego<ref name="D.1965"/>, wydanym po wojnie, ale dotyczącym inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936/37. Śladem niemieckich poprzedników jako krzyż pokutny określili zachowany krzyż w Jaksonowie polscy badacze<ref name="Milka">Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1979</ref>. Swoistym urzędowym usankcjonowaniem pokutnego charakteru krzyża było umieszczenie tabliczki sygnowanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Bractwo Krzyżowców przy PTTK o treści: "Krzyż pokutny XIV-XVI w., stawiany przez zabójcę na miejscu zbrodni". Bardzo słusznie takiej pewności co do charakteru krzyża nie ma ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'' opisując go tylko: "krzyż, średniowieczny, granitowy"<ref name="KZS">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 26</ref>. Pokutny charakter krzyża nie jest w żaden sposób udokumentowany, a taka kwalifikacja jest wyłącznie domysłem opartym na błędnym założeniu, że tego typu krzyże były wystawiane jedynie w wykonaniu umowy kompozycyjnej.
| |
− | | |
− | Krzyż w Jaksonowie można uznać za jeden z prymitywniejszych na Dolnym Śląsku. Takie wrażenie wizualne nie jest spowodowane wyłącznie nadgryzieniem przez ząb czasu. Co prawda na krzyżu widać wyraźne ślady wpływu czynników atmosferycznych i uszkodzeń, ale można także stwierdzić, że jego obróbki nie cechuje zaawansowana technika.
| |
− | | |
− | Krzyż jest corocznie bielony przez mieszkańców wsi.
| |
− | | |
− | ===== Położenie =====
| |
− | Przy drodze, na lewo od schodów prowadzących do kościoła (na cmentarz przykościelny).
| |
− | | |
− | ===== Dane =====
| |
− | <div style="float:left"> | |
− | {|class="wikitable" style="text-align:center"
| |
− | ! Nr
| |
− | ! Materiał
| |
− | ! Forma
| |
− | ! Inskrypcja
| |
− | !
| |
− | ! Wiek
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | | granitowy
| |
− | | łaciński
| |
− | | nie ma
| |
− | | przemieszczony
| |
− | | średniowiecze
| |
− | |}</div>
| |
− | | |
− | {|class="wikitable" style="text-align:center"
| |
− | ! Wymiary (cm)
| |
− | ! Wysokość
| |
− | ! Szerokość
| |
− | ! Grubość
| |
− | |-
| |
− | |M. Hellmich (1923)<ref name="H.1923"/>
| |
− | |116
| |
− | |100
| |
− | |15
| |
− | |-
| |
− | |K. Degen (1936/37)<ref name="D.1965"/>
| |
− | |125
| |
− | |98
| |
− | |
| |
− | |-
| |
− | |(2012)
| |
− | |127
| |
− | |95
| |
− | |14
| |
− | |}
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | == Zaginiony krzyż ==
| |
− | [[Plik:Jaksonów, Hellmich 1923 T. 1 r. 9.jpeg|thumb|200px|Zaginiony krzyż, rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(9)]]
| |
− | Krzyż znajdował się po prawej stronie schodów. Zaginął w nieznanych okolicznościach.
| |
− | | |
− | ===== Położenie =====
| |
− | Przy drodze, na prawo od schodów prowadzących do kościoła (na cmentarz przykościelny).
| |
− | | |
− | ===== Dane =====
| |
− | <div style="float:left">
| |
− | {|class="wikitable" style="text-align:center"
| |
− | ! Nr
| |
− | ! Materiał
| |
− | ! Forma
| |
− | ! Inskrypcja
| |
− | !
| |
− | ! Wiek
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | | granitowy
| |
− | |
| |
− | | nie miał
| |
− | | przemieszczony
| |
− | |
| |
− | |}</div>
| |
− | | |
− | {|class="wikitable" style="text-align:center"
| |
− | ! Wymiary (cm)
| |
− | ! Wysokość
| |
− | ! Szerokość
| |
− | ! Grubość
| |
− | |-
| |
− | |M. Hellmich (1923)<ref name="H.1923"/>
| |
− | |85
| |
− | |73
| |
− | |12
| |
− | |-
| |
− | |K. Degen (1936/37)<ref name="D.1965"/>
| |
− | |108
| |
− | |75
| |
− | |
| |
− | |}
| |
− | {{Przypisy}}
| |
− | | |
− | == Źródła i literatura ==
| |
− | * Hans Lutsch, ''Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau'', Breslau 1889, s. 442
| |
− | * Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische'', Liegnitz 1923, s. 26(38), cytat: ''zu beiden Seiten der Steintreppe zur Kirche''
| |
− | * Walther Steller, ''Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien'', in ''Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde'', Breslau 1934, cytat: ''a I. 6. Jackschönau (H) 2K''
| |
− | * Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau'', Frankfurt, Weidlich, 1965, s. 113, cytat: 1. ''Im W der Kirche, an der Friedhofsböschnung''. 2. "Gleicher Standort'' (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
| |
− | * Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1979
| |
− | * ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'', Tom IV Zeszyt 2 ''Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 26 (inwentaryzacja przeprowadzana w latach 1977-1980)
| |
− | | |
− | | |
− | __BEZSPISU__
| |
− | [[Kategoria:Powiat wrocławski|Jaksonów]]
| |
− | [[Kategoria:Monolitowe kamienne krzyże na Dolnym Śląsku|Jaksonów]]
| |
− | [[Kategoria:Monolitowe kamienne krzyże w województwie dolnośląskim|Jaksonów]]
| |
− | [[Kategoria:Zaginione kamienne krzyże|Jaksonów]]
| |