Kamienny krzyż monolitowy w Żórawinie

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
1. Krzyż w Żórawinie, fot. 2012
3. Rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(18)
2. Krzyż w Żórawinie, fot. 2012

Żórawina (niem. Rothsürben od 1937 Rothbach) gm. Żórawina, pow. wrocławski.

Zachowany fragment granitowego krzyża kamiennego ułożony jest na cmentarzu warownego kościoła pw. św. Trójcy.

Kamienny krzyż w Żórawinie wymienił w swoim zestawieniu kamiennych zabytków średniowiecznego prawa z 1923 r. Max Hellmich[1] pisząc, że jest on ustawiony przy drodze do Żernik Wielkich na granicy pól wsi. Dał też rysunek krzyża (Tablica 1 rys. 18) oraz wymiary 147x74x15. O krzyżu w Żórawinie wspomniał też w 1934 r. Walther Steller[2]. Jako pomnik kultury został zaznaczony na mapach topograficznych Messtischblatt arkusz 5068 Rothbach (1937 i 1941 r.). Po II wojnie światowej krzyż zaginął. Poszukiwania prowadzone przez pasjonatów zabytków jurysdykcji karnej dały rezultat w 1999 r.

Krzyż, a właściwie jego górna część, został odnaleziony 20 kwietnia 1999 r. Fragment krzyża leżał na skraju prowizorycznego mostku, ułatwiającego rolnikom wjazd na pole, po prawej stronie drogi do Żernik Wielkich. ... Krzyż w chwili odnalezienia był przysłonięty przez śmieci, mech i trawę, co utrudniało jego wypatrzenie. Poszukiwania dolnej części obiektu (trzonu) zakończyły się fiaskiem. Przypuszczalnie jako materiał został on wykorzystany wtórnie przez sprawcę zdekompletowania obiektu[3]. 5 grudnia 1999 r. zachowany fragment krzyża został przetransportowany i ustawiony przy jednym z najładniejszych i najcenniejszych śląskich kościołów[3].

Z rysunku M. Hellmicha i podanych przez niego wymiarów wynika, że krzyż miał formę krzyża łacińskiego.

Jak większość kamiennych krzyży został oznaczony tabliczką z napisem "Krzyż pokutny XIV-XVI w. stawiany przez zabójcę na miejscu zbrodni" co pomimo firmowania napisu przez Służbę Ochrony Zabytków jest tylko domysłem, który nie musi się potwierdzić. Nie powiązano dotychczas żadnej umowy pojednawczej (kompozycyjnej) z tym krzyżem i możliwe, że nigdy się to nie stanie. Krzyż mógł upamiętniać jakieś zdarzenie (również zabójstwo) czy też wyznaczać granicę pól, co w tym wypadku, ze względu na położenie, jest prawdopodobne.


Położenie

Na cmentarzu przykościelnym kościoła pw. św. Trójcy (kościół filialny), przy tablicy ku pamięci niemieckich mieszkańców Rothsürben (z jej prawej strony).

Pierwotne położenie krzyża: 50°57'57.6"N 17°01'54.8"E


Wymiary Wysokość Szerokość Grubość
Max Hellmich (1923) 147 74 15
Po odnalezieniu 90 72 21

Przypisy

  1. Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische, Liegnitz 1923, s. 31
  2. Walther Steller, Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien, in Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Breslau 1934
  3. 3,0 3,1 Okrycia z ostatnich lat - Żórawina koło Wrocławia w Zabytki jurysdykcji karnej na Śląsku

Literatura

  • Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische, Liegnitz 1923, s. 31 - cytat: am Wege nach Gr. Sürding an der Feldmarksgrenze.
  • Walther Steller, Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien, in Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Breslau 1934
Publikacja - 2012 r.
Aktualizacja - 2012 r.