Kamienny krzyż w Białej, w powiecie świdnickim

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Kamienny krzyż w Białej

Biała (niem. Klein Bielau), gm. Marcinowice, pow. świdnicki.

Uszkodzony krzyż kamienny bez górnego pionowego ramienia (głowy). Według Andrzeja Scheera krzyż odkryty 4 maja 1979 r., wcześniej nieznany i nieopisywany[1].

Ogrodzony niskim metalowym płotkiem ustawionym w 2004 r. przez członków Bractwa Krzyżowców, mającym chronić przed przypadkowym uszkodzeniem. Obok tabliczka firmowana przez PTTK Bractwo Krzyżowców i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z opisem: Krzyż pokutny XIV-XVI w. Stawiany przez zabójcę na miejscu zbrodni. Wobec braku potwierdzenia w dokumentach jednoznaczne określenie krzyża jako pokutnego (pojednania) jest dosyć pochopne. Datowanie prawdopodobne.

Andrzej Scheer określa go jako krzyż maltański, czyli krzyż o równych ramionach, które rozszerzają się ku swoim końcom. Niewątpliwie krzyż nie jest prostym krzyżem greckim (równe ramiona) lub łacińskim, gdyż ma rozszerzające się ramiona. Ze względu jednak na uszkodzenia nie można z pewnością stwierdzić, że jego ramiona były równe (możliwe, że dolne zachowane jest tylko w części). Bardzo prawdopodobne, że krzyż miał formę krzyża teutońskiego (krzyżackiego), czyli z dłuższym dolnym pionowym ramieniem. Przemawia za tym to, że klasyczne krzyże maltańskie są bardzo rzadkie wśród kamiennych krzyży na Śląsku. Krzyże teutońskie też występują nieczęsto, ale właśnie w okolicach Sobótki jest ich główne skupisko (Gola Świdnicka, Sobótka w Muzeum Ślężańskim przeniesiony z Proszkowic, Sobótka Strzeblów, Proszkowice, Rogów Sobócki.

Nie wiadomo, czy krzyż stoi na swoim pierwotnym miejscu, czy też jest przeniesiony. Nie wiadomo też, jaka była przyczyna jego ufundowania. Informację z tabliczki należy traktować jako luźną hipotezę, której główną przesłanką jest nieporozumienie oparte na połączeniu tzw. krzyży pokutnych z jedną formą krzyża, mianowicie kamiennym krzyżem monolitowym, co w rezultacie doprowadziło do uznania wszystkich starych monolitowych kamiennych krzyży za krzyże pokutne.

Dane

Krzyż znajduje się we wsi, przy bocznej drodze (równoległej do głównej), prowadzącej do dawnego majątku sołeckiego (w PRL gospodarstwo PGR), naprzeciwko byłego dworu sołeckiego (47), po prawej za bramą.

Współrzędne - N 50°53'6" E 16°39'53".

Nr Materiał Forma Inskrypcja Wiek
granitowy teutoński nie ma ? średniowiecze
Wymiary (cm) Wysokość Szerokość Grubość
Scheer, 1987[1] 89 89 21
(2012) 69 91 21
Wojtucki, Zobniów, 2017[2] 70 92 21

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Scheer, Andrzej. Krzyże pokutne ziemi świdnickiej, Świdnica: 1987., s. 31.
  2. Wojtucki, Daniel. Zobniów, Stanisław. Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej. Wrocław: 2017, s. 385.
Publikacja - 2012 r.
Aktualizacja - 2012 r.