|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| [[Plik:Podlesie_cmentarz_ewangelicki.jpeg|thumb|300px|Cmentarz ewangelicki w Podlesiu (Reichau). Pozostałość po kolonistach. (fot. 2002)]]
| |
| [[Plik:Podlesie_krzyż_na_cmentarzu.jpeg|thumb|215px|Bruśnieński krzyż nagrobkowy z 1862 r. na cmentarzu w Podlesiu (fot. 2002)]]
| |
| '''Kolonizacja józefińska''', niem. ''Josefinische Kolonisation'' – planowa akcja osadnicza, prowadzona przez cesarza Józefa II w końcu XVIII w., głównie w Galicji. Osady niemieckie istniały do czasów II wojny światowej. Część Niemców galicyjskich wyjechała w styczniu 1940 r. w ramach niemieckiej akcji przesiedleńczo-kolonizacyjnej ''Heim ins Reich'' po wkroczeniu na te tereny Armii Czerwonej, na podstawie niemiecko-radzieckiego porozumienia o wymianie ludności. Większość pozostałych - wraz z cofającymi się wojskami niemieckimi w latach 1944-1945.
| |
|
| |
|
| == Początki kolonizacji ==
| |
|
| |
| Zorganizowaną akcję kolonizacyjną w dobrach rządowych monarchii austro-węgierskiej zainicjowała Maria Teresa. Wydany przez nią patent kolonizacyjny z października 1774 r. dopuszczał tylko kolonizację rzemieślniczą w miastach. Część pierwsza patentu zapraszała ''postronnych wiary katolickiej i greckiej, unickiej, kupców, w sztukach biegłych rękodzielników i rzemieślników'' do osiedlania się w galicyjskich miastach bez żadnych ograniczeń, a część druga dotyczyła protestantów i wyznaczała im sześć miast, w których mogli się osiedlać. Były to: Lwów, Jarosław, Zamość, Zaleszczyki, Kazimierz i Brody. Warunki stawiane osadnikom miały zapobiec protestom galicyjskich katolików przeciwko sprowadzaniu protestanckich osadników-rolników, a częściowo wynikały także z niechęci cesarzowej do protestantów. Patent zapewniał kolonistom jedynie zwolnienie z opłat cechowych i podatków przez okres 6 lat i przyniósł niewielkie efekty.
| |
|
| |
| == Kolonizacja intensywna ==
| |
| Gorącym zwolennikiem kolonizacji był syn cesarzowej, Józef II, który po śmierci matki objął tron. Podpisany przez niego w dniu 17 września 1781 r. patent cesarski – wzorujący się na rozwiązaniach kolonizacyjnych Fryderyka Wielkiego – rozpoczął kolonizację na szeroką skalę. Dokument ten dopuszczał – oprócz osadnictwa miejskiego – kolonizację rolniczą. Wydany dodatkowo 11 listopada 1781 patent tolerancyjny dopuścił także osadnictwo protestantów.
| |
|
| |
| Oficjalnym celem akcji miało być ''przyjście krajowi z pomocą w podniesieniu stanu gospodarki''. Jako tereny dla przyszłych osadników przeznaczono głównie folwarki dóbr kameralnych (dawne królewszczyzny) i ziemie zlikwidowanych klasztorów.
| |
|
| |
| Osady lokowano obok istniejących wsi, z wytyczeniem odrębnego układu urbanistycznego, często w układzie zabudowy łańcuchowej lub w obrębie istniejących wsi (w grupach nie mniejszych niż 6 rodzin), poszerzając ich zabudowę poprzez wytyczenie nowej lub przedłużenie istniejącej ulicy.
| |
|
| |
| Największy napływ kolonistów odnotowano w latach 1783-1784. Akcję zakończono w roku 1789, pozwalając jednak mieszkającym już osadnikom niemieckim na tworzenie nowych osad. Ocenia się, że liczba osadników wyniosła ok. 18 000 (3000 rodzin). Powstało 120 czysto niemieckich osad i 55 mieszanych.
| |
|
| |
| Poniżej przedstawione zostały wybrane kolonie józefińskie na terenach Polski, według granic po II wojnie światowej. W nawiasie podano niemiecką nazwę miejscowości. Nazwa polska to nazwa wsi, na której gruntach lokowano osadę, a w przypadku nowych osad – nazwa, jaką nosiła po wyjeździe niemieckich osadników.
| |
|
| |
| == Osady w rejonie Lubaczowa ==
| |
|
| |
| Jednym z rejonów, w które kierowano osadników, były okolice Lubaczowa. Powstawało tam 9 kolonii, głównie rzemieślniczych. Były to: Ostrowiec (obecnie dzielnica Lubaczowa), Burgau (obecnie Karolówka), Reichau (obecnie Podlesie), Fehlbach (obecnie Kobylnica Ruska), Freifeld (obecnie Kowalówka), Smolin (obecnie na Ukrainie w pobliżu Radruża), Lindenau (obecnie na Ukrainie na wschód od Wólki Żmijowskiej), Felsendorf (obecnie Dąbków), Einsingen (obecnie ukraińska część wsi Dziewięcierz) i [[Deutschbach]] (obecnie [[Polanka Horyniecka]]).
| |
|
| |
| == Bibliografia ==
| |
| 1. ''Andrzej Wielocha, Kolonizacja józefińska w galicyjskich Karpatach'', PŁAJ nr 19, wyd. Towarzystwo Karpackie, Warszawa 1999 </br>
| |
| 2. Stanisław Kryciński, ''Kolonizacja józefińska w Galicji, Połoniny'', wyd. SKPB, Warszawa 1984
| |
|
| |
| [[Kategoria:Słownik]] [[Kategoria:Kapliczki w województwie podkarpackim]]
| |
