Kolumna pasyjna przed klasztorem Kamedułów w Krakowie

Z almanach wrocławski
Wersja z dnia 20:20, 13 cze 2020 autorstwa Anna Kowalczewska (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "<div style="float: right;">left|16px ''Zobacz artykuły o innych kapliczkach w Krakowie''</div> Plik:Kraków kameduli kolumna...")
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Kraków kameduli kolumna.jpeg


Częstą formą kapliczki przydrożnej w Małopolsce są słupy lub kolumny z płaskorzeźbami scen pasyjnych. Nazywane są Bożymi Mękami. Ich historia sięga czasów kontrreformacji, gdy jedną z dróg walki o odradzanie i umacnianie wiary katolickiej było propagowanie ustawiania krzyży i kapliczek.

Tego typu kapliczka znajduje się przed klasztorem kamedułów na Srebrnej Górze na krakowskich Bielanach. Kiedyś wyznaczała granicę dostępu do klasztoru dla kobiet (dziś niewiasty mogą podejść pod kościół, a w 12 wyznaczonych dni w roku wejść do środka).

Pochodzi z XVII w. Dokładna data oraz powód jej powstania nie są jasne. Badaczka krakowskich kapliczek i miejski konserwator zabytków podaje w swych publikacjach wykluczające się daty. W pracy Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Krakowie, z 1995 r. datuje ją na na poł. XVII w.[1], podobnie jak w artykule o takim samym tytule w Encyklopedii Krakowa z 2000 r.[2] Jednak w opublikowanym w tym samym roku wystąpieniu na sesji naukowej zatytułowanym Historia Krakowa kapliczkami pisana stwierdza, że kolumna jest owocem wizyt króla Jana III Sobieskiego w klasztorze kamedułów w 1683 r. przed i po wiedeńskiej wiktorii oraz przyjęcia wydanego w związku ze zwycięstwem na jego cześć[3]. Roku 1683 nie można z pewnością określić jako połowy wieku.

Barokowa kolumna z marmuru ustawiona jest na czworobocznym marmurowym postumencie. Na szczycie znajduje się kapliczka w formie nasady z czworościennego bloku nakrytego daszkiem, który podtrzymywany jest przez tralki w narożach. Całość ma wysokość 8,5 m. Na ścianach nasady i postumentu wyryte są sceny pasyjne. Część z ośmiu scen jest już mało czytelna (2012). Górne sceny to: Cierniem koronowanie, Upadek pod krzyżem, Przybicie do krzyża, Ukrzyżowanie. Na ścianach postumentu: Chrystus w Ogrójcu, Biczowanie, Chrystus przed Piłatem, Chrystus u słupa.

Kolumna jest dziełem warsztatu mistrzów kamieniarskich braci Zielaskich z podkrakowskiego Dębnika, a surowiec pochodzi z tamtejszych łomów marmuru. Uznanym rzeźbiarzem był zwłaszcza Jacek Zielaski. Wzorem dla umieszczonych na kolumnie scen były ryciny przedstawiające wydarzenia i przypowieści opisane w Nowym Testamencie z książki hiszpańskiego jezuity Jerónima Nadala (Hieronymus Natalis) Evangelicae historiae imagines wydanej w Antwerpii w 1596 r. Przedstawione w niej ryciny stały się inspiracją dla wielu malarzy, rzeźbiarzy i kamieniarzy ozdabiających krakowskie kościoły.

Podobna kolumna, również autorstwa Zielaskich, ustawiona jest przed kościołem karmelitanek przy ul. Kopernika.

Przypisy

  1. Genowefa Zań-Ograbek, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Krakowie, Kraków 1995
  2. Genowefa Zań-Ograbek, Kapliczki, figury przydrożne, krzyże [w:] Encyklopedia Krakowa, Kraków 2000, s. 390-392
  3. Genowefa Zań-Ograbek, Historia Krakowa kapliczkami pisana, [w:] Święci przydrożni patroni przyuliczni, Warszawa 2000, s. 236-251, cytat: Pobyty króla Jana III Sobieskiego w roku 1683 przed i po wiedeńskiej wiktorii, przyjęcie wydane na jego cześć w klasztorze kamedułów na Bielanach - zaowocowały najpiękniejszymi antycznymi kolumnami, z których należy wymienić ośmiometrową marmurową "Bożą Mękę" na przedpolu klasztoru, wykonaną przez znany zakład Zielaskich w Dębniku

Źródła

  • Genowefa Zań-Ograbek, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Krakowie, Kraków 1995
  • Genowefa Zań-Ograbek, Historia Krakowa kapliczkami pisana, [w:] Święci przydrożni patroni przyuliczni, Warszawa 2000, s. 236-251
  • Genowefa Zań-Ograbek, Kapliczki, figury przydrożne, krzyże [w:] Encyklopedia Krakowa, Kraków 2000, s. 390-392
  • Beata Frey-Stecowa, Geneza scen pasyjnych na kolumnie zwanej "Boża Męka" przed klasztorem Kamedułów na Bielanach, czyli o popularności rycin ilustrujących Evangelicae historiae imagines Hieronymusa Natalisa, Folia Historica Cracoviensia vol. 11, 2005