Krzyże z Chrystusem wyciętym z blachy: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | [[Plik:Ołdrzychow.jpg|thumb|Grupa Ukrzyżowania, Ołdrzychów]] | + | [[Plik:Ołdrzychow.jpg|thumb|2. Grupa Ukrzyżowania, Ołdrzychów]] |
− | '''Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa''', pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 4). Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech. | + | '''Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa''', pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 3, 4). Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech. Na terenie Śląska występują praktycznie tylko w miejscowościach będących własnością ośrodków zakonnych: Magdalenek w Lubaniu ([[:Plik:Henryków Lubański 1.jpg|Henryków Lubański]]) i Nowogrodźcu ([[:Plik:Parzyce_1.jpg|Parzyce]] i fot. 3, [[:Plik:Nowogrodziec.jpg|Nowogrodziec]]), Benedyktynek w Lubomierzu ([[:Plik:Chmieleń_2.jpg|Chmieleń]] i fot. 4, [[:Plik:Golejów.jpg|Golejów]], Wojciechów [[:Plik:Wojciechów_1.jpg|1]], [[:Plik:Wojciechów_2.jpg|2]] i [[:Plik:Wojciechów_3.jpg|3]]) Cystersów w Krzeszowie ([[:Plik:Czadrów_1.jpg|Czadrów]], |
− | [[Plik:Werynia b.jpg|thumb|left|Werynia pow. kolbuszowski]] | + | [[Plik:Werynia b.jpg|thumb|left|1. Werynia pow. kolbuszowski]] |
Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w. doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jet praktycznie nieznany. Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego. | Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w. doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jet praktycznie nieznany. Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego. | ||
Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3 ćwierci XIX w. fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania jak i przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także przemalowań pierwotnych warstw. | Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3 ćwierci XIX w. fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania jak i przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także przemalowań pierwotnych warstw. | ||
− | * [[Krzyże z Chrystusem | + | <gallery widths=320 heights=240> |
+ | Plik:Parzyce_2.jpg|3. Krzyż w Parzycach koło Nowogrodźca, pow. bolesławiecki, prawdopodobnie z 1806 r. | ||
+ | Plik:Chmieleń_1.jpg|4. Krzyż w Chmieleniu koło Lubomierza pow. lwówecki | ||
+ | |||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | * [[Krzyże z Chrystusem z blachy w województwie dolnośląskim]] | ||
+ | |||
+ | == == | ||
+ | * Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej ; tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 69 - Bochnia, krzyże drewniane i metalowe, 2,6,9; s. 239 - Werynia, krzyże drewniane, 6. | ||
+ | * Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej ; ilustracje. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, fot. 202, 427 | ||
[[Kategoria:Krzyże z Chrystusem z blachy]] | [[Kategoria:Krzyże z Chrystusem z blachy]] |
Wersja z 12:50, 9 lis 2019
Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa, pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 3, 4). Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech. Na terenie Śląska występują praktycznie tylko w miejscowościach będących własnością ośrodków zakonnych: Magdalenek w Lubaniu (Henryków Lubański) i Nowogrodźcu (Parzyce i fot. 3, Nowogrodziec), Benedyktynek w Lubomierzu (Chmieleń i fot. 4, Golejów, Wojciechów 1, 2 i 3) Cystersów w Krzeszowie (Czadrów,
Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w. doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jet praktycznie nieznany. Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.
Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3 ćwierci XIX w. fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania jak i przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także przemalowań pierwotnych warstw.
- Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej ; tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 69 - Bochnia, krzyże drewniane i metalowe, 2,6,9; s. 239 - Werynia, krzyże drewniane, 6.
- Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej ; ilustracje. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, fot. 202, 427