Krzyże z Chrystusem z blachy w powiecie nowosądeckim

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Krzyże z Chrystusem z blachy w powiecie nowosądeckim.

Mochnaczka Niżna gm. Krynica-Zdrój

49°25'42.2"N 21°01'17.1"E

Mochnaczka Niżna gm. Krynica-Zdrój. Łemkowski murowany krzyż przydrożny (figura) z wyciętą z blachy postacią Chrystusa. Opis

Muszynka gm. Krynica-Zdrój

49°22'28.7"N 21°06'08.3"E

Muszynka gm. Krynica-Zdrój, pow. nowosądecki. Figura z 1902 r. na Przełęczy Tylickiej tuż przy granicy ze Słowacją. Opis.

Andrzejówka gm. Muszyna

49°20'30.6"N 20°49'20.6"E

Andrzejówka gm. Muszyna. Krzyż przy cerkwi greckokatolickiej Zaśnięcia Bogurodzicy, dziś kościół katolicki Wniebowzięcia NMP . Wymagająca już odmalowania, zapewne przedwojenna, blaszana postać Chrystusa o wysokości 131 cm, umieszczona jest na krzyżu misyjnym, upamiętniającym misje z 1991 i 2001 r. (fot. 2019).

Dubne gm. Muszyna

1

49°18'47.7"N 20°58'28.1"E

Dubne, krzyż figura z Chrystusem wyciętym z blachy. Opis.

2

49°18'36.6"N 20°58'24.6"E

Dubne. Krzyż figura z Chrystusem wyciętym z blachy. Opis.

Muszyna

Krzyż przydrożny przy ul. Ogrodowej

49°21'09.9"N 20°53'51.8"E

Drewniany Krzyż z blaszanym Chrystusem w Muszynie przy ul. Ogrodowej ma grubo ponad stuletnią historię. Opis krzyża.

Muszyna Zakościele

49°21'32.9"N 20°54'48.9"E

Drewniany krzyż z Chrystusem z blachy przy źródle Grunwald, na ul. Grunwaldzkiej w Muszynie. Opis krzyża.

Powroźnik gm. Muszyna

1.

49°22'05.3"N 20°57'43.6"E

Powroźnik gm. Muszyna. Drewniany krzyż z płaskim, blaszanym Chrystusem. Blaszana figura pochodzi prawdopodobnie z pocz. XX w. Powroźnik był do powojennej emigracji i wysiedleń wsią łemkowską. Łemkowskie krzyże są głownie murowane, a pojawiająca się na nich figura blaszanego Chrystusa jest niewielka - 60 do 80 cm (Bartne, Bodaki, Lipna, Ropica, Złockie). Ten i drugi drugi krzyż w Powroźniku z Chrystusem z blachy są bardziej podobne do miejskich krzyży w Muszynie. Krzyż wymieniony jest w Schematyzmie diecezji tarnowskiej z 1983 r.. Powroźnik, parc. Gałki. Wzniesiony zapewne pocz. w. XX. Z wizerunkiem Chrystusa mal. ma blasze; osłonięty blaszanym zadaszeniem[1].

2.

49°22'07.9"N 20°57'24.3"E

Powroźnik gm. Muszyna. Drewniany krzyż z płaskim, blaszanym Chrystusem. Blaszana figura pochodzi prawdopodobnie z pocz. XX w. Samo drzewce krzyża co kilkadziesiąt lat jest wymieniane, a Chrystus przemalowywany. Schematyzm diecezji tarnowskiej z 1983 r. wymienia w Przewoźniku 3 drewniane krzyże z Chrystusem wyciętym sylwetkowo z blachy i pomalowanym. Krzyż z poz. 1 wyróżnia się blaszanym zadaszeniem. Dwa pozostałe opisane są identycznie. Wzniesiony zapewne pocz. XX w. Z wizerunkiem Chrystusa mal. na blasze. Podani są tylko ówcześni właściciele parceli (Zaremba i Faron)[2]. Podczas pobytu w Powroźniku nie miałem tej informacji i dlatego nie potrafię jeszcze zidentyfikować, którego z tych dwóch krzyży zdjęcia przedstawiam. Drugi krzyż raczej już nie istnieje lub Chrystus z blachy został na nim zastąpiony inną figurą.

Złockie gm. Muszyna, pow. nowosądecki

1

49°22'07.4"N 20°52'56.5"E

Prawosławny krzyż z 1929 r. (data na cokole) na ul. Zazamcze w Złockim. Niewysoka blaszana figura Chrystusa (65 cm) w stylu łemkowskim, wisi na prawosławnym krzyżu, a więc powstałym po schizmie Tylawskiej (potwierdza to data na cokole). Postać jest bardzo zniszczona. Mocno przerdzewiała spękana blacha kruszy się przy dotknięciu (fot. 2019). Krzyż ma wysokość 3 m. W czworobocznym postumencie znajduje się wnęka, w której była figurka Matki Bożej. Krzyż osłonięty jest blaszanym zadaszeniem.

2

49°23'16.7"N 20°53'29.2"E

Łemkowski krzyż przydrożny z płaską, wyciętą z blachy figurą Chrystusa, stojący przy polnej drodze w okolicy Złockiego. Niewysoka figura Ukrzyżowanego jest charakterystyczna dla całej Łemkowszczyzny. W środkowej części regionu zamieszkiwanego przez Łemków, są to głównie krzyże murowane. W Beskidzie Sądeckim pojawiają się też krzyże drewniane (Powroźnik). Taki jak przedstawiany w tym miejscu, drewniany krzyż z zabudowanymi plecami, zobaczyć można w pobliżu ale na przeciwległym zboczu Pustej Wielkiej, w Wierchomli Wielkiej.

Zdjęcie wykonane w 2018 r. pochodzi z artykułu Kraina na skraju baśni - Klucz Muszyński.

Wierchomla Wielka gm. Piwniczna-Zdrój

1

49°25'39.0"N 20°47'38.1"E

Wierchomla Wielka gm. Piwniczna-Zdrój. Drewniany krzyż z niewielką czyli typową dla łemkowskich krzyży, blaszaną postacią Chrystusa. Inaczej niż w środkowej części Łemkowszczyzyny (patrz krzyże w powiecie gorlickim) obydwa krzyże z blaszanym Chrystusem w Wierchomli Wielkiej nie są murowane. Omawiany krzyż jest jeszcze nietypowy z tego względu, że blaszana figura jest kolorowo pomalowana (fot. 2019). Współcześnie większość blaszanych postaci Ukrzyżowanego na łemkowskich krzyżach jest albo mocno zardzewiała albo pomalowana jedynie na srebrno, tak jak drugi krzyż w Wierchomli (pokazany niżej). Krzyż wymieniony jest w zestawieniu krzyży i kapliczek w diecezji tarnowskiej z roku 1983 (w jej granicach do 1992 r.) i opisany w następujący sposób. Wierchomla Wielka, parc. T. Pustułki. Wzniesiony pocz. XX w. z fundacji Michała Rusiniaka. Drewniany, z wizerunkiem Chrystusa mal. na blasze; osłonięty ozdobnym drewniano-blaszanym zadaszeniem[3]. Aktualnie (wiosna 2019) malowana figura wymaga odnowienia.

2

49°25'05.1"N 20°46'50.1"E

Wierchomla Wielka w gm. Piwniczna-Zdrój. Łemkowski metalowy krzyż przydrożny na murowanym postumencie. Niewysoka (65 cm), co charakterystyczne dla łemkowskich krzyży, blaszana postać Ukrzyżowanego umieszczona jest na metalowym krzyżu. Na murowanym postumencie nie ma widocznych inskrypcji. Najprawdopodobniej krzyż pochodzi z przełomu XIX i XX w. Pomalowana w kolorze krzyża płaska figura stanowi teraz (fot. 2019) podłoże do metalowej pasyjki. Zestawienie krzyży i kapliczek w diecezji tarnowskiej z roku 1983 (w jej granicach do 1992 r.) wymienia w Wierchomli Wielkiej 2 krzyże z Chrystusem wyciętym z blachy. Obydwa są drewniane. Pod poz. nr 1. w sekcji zatytułowanej Krzyże drewniane i murowane, z dużym prawdopodobieństwem można rozpoznać krzyż opisany wyżej (drewniano-metalowy daszek). Trudno stwierdzić czy blaszany Chrystus tu pokazywany pochodzi z krzyża opisanego w zestawieniu pod poz. 3. Wierchomla Wielka, parc. M. Stec. Wzniesiony 1925 z fundacji Konstantego Keklaka, w miejsce starszego z 1856 wystawionego przez Bazylego Keklaka. Drewniany, z wizerunkiem Chrystusa mal. na blasze; osłonięty ozdobnym blaszanym zadaszeniem[4]. Opis nie wspomina jaka figura Ukrzyżowanego była na poprzednim krzyżu i czy w ogóle była. Można jeden przyjąć z dużą pewnością, że wycięta z blachy i pomalowana na niej, postać Chrystusa pochodziła właśnie z 1925 r., a nie z krzyża z poł. XIX w. Na tym terenie blaszana postać Chrystusa pojawiła się dopiero na przełomie XIX i XX w. Czy jednak ten opis ma jakikolwiek związek z krzyżem ze zdjęć w aktualnej sekcji. Wydaje się, że blaszana postać Chrystusa nie jest wtórnie umieszczona więc opis wskazywałby na to, że we wsi był kiedyś jeszcze jeden drewniany krzyż z blaszanym Chrystusem, a pokazywanego tu krzyża metalowego nie ma w zestawieniu. W Wierchomli Wielkiej są jeszcze co najmniej dwa drewniane krzyże z blaszanymi daszkami, na których mogła być kiedyś blaszana postać Chrystusa (fot. 3 i 4).

Przypisy

  1. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 264 nr 2.
  2. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 264 nr 3 i 4.
  3. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 550 nr 1.
  4. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 550 nr 3.