Lewin Brzeski - krzyż kamienny: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Linia 65: Linia 65:
 
[[Kategoria:Krzyże w województwie opolskim|Lewin Brzeski]]
 
[[Kategoria:Krzyże w województwie opolskim|Lewin Brzeski]]
 
[[Kategoria:Monolitowe kamienne krzyże na Dolnym Śląsku|Lewin Brzeski]]
 
[[Kategoria:Monolitowe kamienne krzyże na Dolnym Śląsku|Lewin Brzeski]]
 
+
[[Kategoria:Kapliczki z I poł. XVII w.|Lewin Brzeski]]
 
__BEZSPISU__
 
__BEZSPISU__

Wersja z 21:58, 17 cze 2020

Lewin Brzeski, krzyż kamienny a.jpeg
Krzyż przed renowacją
Lewin Brzeski, krzyż kamienny.jpeg
Szkic Maxa Hellmicha (tablica 2-2)

Lewin Brzeski (niem. Löwen), pow. brzeski, woj. opolskie.

Krzyż marmurowy z pocz. XVII w. w formie krzyża łacińskiego.

Inskrypcja w języku niemieckim krojem gotyckim. Częściowo odczytana, w tłumaczeniu brzmi: 15 kwietnia 1617 (1677?) roku został w tym miejscu zakłuty bez powodu George Friedrich Brandtner, młodzieniec mający lat 20 i pół, przez mordercę Georga ... rodem z Saksonii. Pod nią daty renowacji w 1880 i 1932 oraz nazwiska osób ich dokonujących, ew. fundujących. Nazwisko mordercy jest nieczytelne i wygląda na zatarte z rozmysłem.

W 2011 r. krzyż został odnowiony staraniem towarzystwa miłośników historii miasta "Civitas Lovensis". Oczyszczono krzyż, uczytelniono litery inskrypcji, uzupełniono ubytki, wzmocniono powierzchnię żywicą, zabezpieczając tym samym zabytek przed wpływem warunków atmosferycznych. Prace związane z odnowieniem wykonała wrocławska pracownia konserwatorska DK Konserwacja, specjalizująca się w renowacji zabytków wykonanych z kamienia. Koszt renowacji wyniósł ok. 12 000 zł, z czego 80% pokryte zostało z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich[1].

Przy renowacji okazało się, że uważany za wykonany z granitu krzyż jest w rzeczywistości marmurowy. Data w inskrypcji odszyfrowywana do tej pory jako rok 1617 to rok 1677. Po naprawie krzyż został ustawiony inskrypcją w kierunku drogi. Wcześniej stał odwrotnie, prawdopodobnie od lat 60. XX w. kiedy to został skradziony i po odzyskaniu posadowiony inskrypcją w kierunku pola.

Krzyż popularnie określany jako pokutny czy według forsowanej od pocz. XXI w. nomenklatury - krzyż pojednania. Ze względu na datę zdarzenia, którego dotyczy, nie jest wystawiony w wyniku umowy pojednawczej (kompozycyjnej)[uwaga 1], czyli nie jest krzyżem pojednania sensu stricto. Nie można wykluczyć, że w stosunkach społecznych przetrwała instytucja pojednania, niemająca już skutków prawnych, i krzyż powstał w jej wyniku. Samo w sobie jest to mało prawdopodobne, a prawdopodobieństwo to zmniejsza jeszcze inskrypcja, która pomimo znacznego rozbudowania nie zawiera sugestii w tym kierunku, ani też nie wskazuje zabójcy jako fundatora. Najbardziej prawdopodobne jest, że krzyż został wystawiony przez krewnych zabitego dla upamiętnienia śmierci. Intrygujące jest zatarcie nazwiska zabójcy. Niemożliwe jest datowanie tego zdarzenia, ale należałoby wnioskować, że stało się to w okresie, gdy pamięć o zabójstwie była jeszcze żywa i były też osoby zainteresowane w ochronie czci nazwiska. Pośrednio potwierdza to wniosek, że zabójca nie brał udziału w fundacji. Może nasuwać też przypuszczenie, że sprawstwo nie zostało jednoznacznie ustalone prawnie. Możliwe, że ze względu na zachowane nazwisko zabitego i datę zabójstwa te zagadki zostaną wyjaśnione w przyszłości podczas badań dokumentów.

Dane

Położenie

Lewin Brzeski, ok. 100 m gruntową drogą odchodząca od Al. Wojska Polskiego (wyjazd w kierunku Kantorowic) na wysokości skrzyżowania z ul. Mickiewicza, naprzeciw cmentarza. Mapa, współrzędne.


Nr Materiał Forma Inskrypcja Wiek
marmurowy łaciński tekst II poł. XVII w. (1677)
Wymiary Wysokość Szerokość Grubość
Max Hellmich (1923) 107 73 21
Pomiar (przed renowacją w 2011) 116 73 21

Uwagi

  1. Prawie sto lat po wprowadzeniu Constitutio Criminalis Carolina (1532), która ostatecznie przyjmowała zasadę publicznoprawnego ścigania przestępstw.

Przypisy

Bibliografia

  • Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische, Liegnitz 1923 s. 28(38) - gegenüber dem Kirchhofe, unweit der Neisse
  • Walther Steller, Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien, in: Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Breslau 1934 - Die Jahreszahl 1617 und eine längere Inschrift eingemeißelt