Mantolet i Stary Wrocław: Różnica pomiędzy stronami

Z Silesiacum
(Różnica między stronami)
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
mNie podano opisu zmian
 
Nie podano opisu zmian
 
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Boćki, św. Jan Nepomucen a.jpeg|thumb|left|200px|Św. Jan Nepomucen w mantolecie, barokowa rzeźba w [[Boćki|Boćkach]]]]
<div style="float: right;">{{Galerie}}</div>
[[Plik:Golanka, św. Jan Nepomucen z kapliczki , XIX w.jpeg|thumb|Św. Jan Nepomucen w mantolecie, [[Golanka|kurpiowska rzeźba ludowa z XIX w.]]]]


'''Mantolet''' (z wł. ''mantelletta'' - płaszczyk, mantylka; prawdop. ze średniowiecznej łac. ''mantelletum'', zdrobniale od ''mantellum'') - peleryna (narzuta) bez rękawów sięgająca kolan i wykończona pod szyją kołnierzem.  Przysługuje wyższym duchownym, poczynając od kanonika.
'''Wrocław''' w sztuce


Jest elementem stroju chórowego, czyli noszonego przez kapłana podczas liturgii niesprawowanej przez niego i wskazującego na pełnione funkcje i posiadane godności. Zakładany jest na [[komża|komżę]] lub [[rokieta|rokietę]].  Najczęściej  ma kolor fioletowy, ale np. księża nienależący  do kapituły, a odznaczeni przez biskupa przywilejem rokiety i mantoletu, noszą go w kolorze czarnym.


Kiedyś częściej był używany reprezentacyjnie jako oznaka wyższej godności kapłańskiej i przybierał ozdobny i kosztowny charakter. W takiej formie jest charakterystycznym elementem kanonu ikonograficznego [[święty Jan Nepomucen|św. Jana Nepomucena]], przedstawianego w strojnym, futrzanym, barokowym mantolecie. W rzeźbie ludowej, np. kurpiowskiej, ten właśnie element ubioru świętego, jako najbardziej imponujący, uważany był za najważniejszy i był pieczołowicie odtwarzany rytmicznymi, schodkowo ułożonymi nacięciami, mającymi oddać wygląd prałackich gronostajów (fot. z prawej).  
<gallery mode="packed" heights=230>
Plik:Nagrobek Piotra Własta.jpg|<div style='text-align:justify;>Zaginiony nagrobek Piotra Własta (zm. 1153) i jego żony Marii powstały ok. 1270 r. w opactwie św. Wincentego na Ołbinie; rys. z XVIII w.</div>
Plik:Sigillum 1292.jpg|<div style='text-align:justify;>Pieczęć wielka Rady na dokumencie z 1292 r.; wizerunek św. Jana Chrzciciela w otoczeniu miejskich symboli architektonicznych - podwójnych murów z furtami i wieżami oraz wyłaniającego się zza nich szczytu kościoła; w otoku napis SIGILLUM CIVITATIS WRATISLAVIE.</div>
Plik:Para.jpg|<div style='text-align:justify;>Płyta z z przedstawieniem kobiety i mężczyzny (MNWr) ok. 1380. (fot, 2023). Pochodzi z kamienicy nr 30 przy wrocławskim Rynku. Niegdyś tzw. Stary Ratusz lub Pod Polskim Królem czy Pod Królem Augustem, dziś symboliczna świątynia współczesności (McDonald’s). Kim oni są? "Zachowany fragment z rzeźbionymi półfigurami stanowił zapewne dolne zamknięcie otworu okiennego, jakby jego iluzjonistyczne przedłużenie. Para młodych ludzi wychyla się z okna, opierając się wygodnie o parapet i spoglądając na znajdującą się poniżej ulice i plac. W ich eleganckich gestach można dostrzec pewne rysy dworskości (Kaczmarek 1999)." Koncepcje były różne. Po prostu mieszczańska para, może para w momencie zaślubin. Hipoteza, że kamienica w III ćwierci XIV w. została adaptowana na siedzibę pobytową władców oraz dla starostów królewskich wiąże się z domniemaniem, że to młodzi król Wacław IV Luksemburski oraz jego żona Joanna Bawarska, a jeżeli nie oni to może osoby z ich orszaku - dworzanin, dwórka?</div>
Plik:Jentsch D. i Heugel W.jpg|Rajca Dawid Jentsch i ławnik Wawrzyniec Heugel w roku 1488<ref>Widoczna na obrazku data 1408 to najpewniej wynik zatarcia dolnej części ósemki. Ernst Kloss, z którego książki ''Die Schlesische Buchmalerei des Mittelalters'', Berlin: 1942, s. 259 pochodzi zdjęcie, zastanawia się między rokiem 1488 a 1499. Bardziej prawdopodobny jest rok 1488, gdyż obaj patrycjusze zasiadali wówczas w ratuszu. Jentsch był w tym roku zastępcą seniora rady, a Heugel szóstym ławnikiem. Na początku lat 90. Wawrzyniec Heugel zniknął z władz miasta (ostatni raz zasiadał w ławie w 1493 r.), pomimo że żył do roku 1513. Dawid Jentsch był o wiele aktywniejszym "samorządowcem", zajmował też wyższe stanowiska. W roku śmierci (1499) był ławnikiem.</ref>
Plik:Rajcy miejscy w XV w.jpg|Rajcy wrocławscy wg rysunku z XV w. (rysunku z lewej)
Plik:Vratislavia herb 10 lipca 1530 r.jpg|<div style='text-align:justify;>Herb Wrocławia według oryginalnej miniatury w dokumencie cesarskim z 10 lipca 1530 roku, zatwierdzającym dyplom herbowy z 12 lutego 1530 r.</div>
Plik:Ostatnia Wieczerza 1537.jpg|<div style='text-align:justify;>[[Ostatnia Wieczerza; obraz 1537 r.|Ostatnia Wieczerza, 1537]]; portret zbiorowy patrycjuszy wrocławskich ukazanych jako uczestnicy Ostatniej Wieczerzy; Jezus - Jakub Boner, wśród apostołów [[Epitafia i płyty nagrobne we wrocławskiej farze elżbietańskiej#Prawa kaplica boczna|Hans Rybisch]], Hans [[Herby mieszczan#Metzler|Metzler]], Albrecht [[Herby mieszczan#Sauermann|Sauermann]].</div>
Plik:Wrocław panorama Merian 1650.jpg|Matthäus Merian, panoramowa Wrocławia, 1650
Plik:Rada Miejska 1668.jpg|Rada Wrocławia podczas obrad w 1688; Georg Scholtz Młodszy
Plik:Raczyńska Elżbieta.jpg|<div style='text-align:justify;>Fragment epitafium zmarłej w 1689 r. podczas porodu 19-letniej Elżbiety Zuzanny, żony pastora Georga Teubnera, czyli po prostu Eli Raczyńskiej, chyba z Leszna (tam przed Wrocławiem pracował Teubner). Pastor miał potem jeszcze trzy żony, zmarł w 1735 r. i też ma epitafium w kościele św. Elżbiety.</div>
Plik:Sperlinberg.jpg|Wróblowe Wzgórze (Sperlinberg) - dziś w obrębie placu Uniwersyteckiego; widok sprzed 1727 od południa: po lewej Stajnie Królewskie, po prawej Brama Cesarska i część zachodniego skrzydła Zamku, między nimi domy mieszczańskie.
Plik:Werner Probst port magazyny Kępa Mieszczańska.jpg|Port i magazyny kupieckie na Kępie Mieszczańskiej, 1760 lub niedługo po
Plik:Werner Probst Nepomucen.jpg|Kolegiata św. Krzyża, Sierociniec, kościół św. św. Piotra i Pawła oraz pomnik św. Jana Nepomucena od południa, 1760 lub niedługo po
Plik:Werner Probst Odra od wschodu.jpg|Odra od wschodu z Ostrowem Tumskim oraz fragmentami Nowego i Starego Miasta, 1760 lub niedługo po
Plik:Werner Probst Ostrów Tumski i Wyspa Piaskowa.jpg|Widok Ostrowa Tumskiego i Wyspy Piaskowej we Wrocławiu, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werener Prost Plac Nankiera.jpg|Plac Nankiera od wschodu, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Kolumna maryjna z 1698 r.jpg|Plac Nankiera na XVIII-wiecznym miedziorycie (wg rys. F. B. Wernera)
Plik:Werner Probst ratusz od zachodu.jpg|Widok ratusza od zachodu z wartownią i Targiem Rybnym oraz wschodnią częścią placu południowego Rynku, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werner Probst Rynek Targ Łakoci.jpg|Rynek, strona Targu Łakoci (''Naschmarkt-Seite''). Nazwa pochodziła od towarów sprzedawanych po tej stronie rynku (towary spożywcze, owoce, tłuszcze). 1760 lub niedługo po.
Plik:Werner Probst Rynek od zachodu.jpg|Widok placu południowego Rynku we Wrocławiu od zachodu, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werner Probst Rynek Targ Wełny.jpg|Widok placu zachodniego Rynku zwanego Targiem Wełny we Wrocławiu od południa, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werner Probst Rynek plac wschodni od południa.jpg|Widok placu wschodniego Rynku we Wrocławiu od południa, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werner Probst Plac Solny od północy.jpg|Plac Solny  od północy, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werner Probst Uniwersytet.jpg|Uniwersytet, 1760 lub niedługo po
Plik:Werner Probst Maria Magdalena.jpg|Kościół św. Marii Magdaleny we Wrocławiu od północnego zachodu, 1760 lub po 1760 r.
Plik:Werner Probst pałac królewski.jpg|Pałac królewski i klasztor oo. Kapucynów Mniejszych we Wrocławiu od południa, 1760 lub niedługo po
Plik:Werner Probst pałac Hatzfeldów.jpg|Pałac Hatzfeldów od południa, po 1774 r.
Plik:Sander Uniwersytet.jpg|Uniwersytet Wrocławski od północy i tak zwany Długi Most przez Odrę, ok. 1800 r.
Plik:Bieg o futro.jpg|[[Wyścig kobiet o futro|[[Wyścig kobiet o futro|Bieg o futro]]; miedzioryt z 1734 r.
Plik:Bieg po futro.jpg| Bieg po futro; miedzioryt z 1802 r.
Plik:Wyścig po futro.jpg|[[Wyścig kobiet o futro]]
Plik:Świdnicka 1828.jpg|ul. Świdnicka, rys. Hans Mützel, 1828
Plik:Altbussergasse 1827.jpg|ul. Łaciarska (''Altbussergasse'') w kierunku północnym, rys. Henryk Mützel, 1827
Plik:Straubingera dom 1824.jpg|Dom z wykuszem|Dom parafialny przy ul. Łaciarskiej, rys. 1824; tzw. dom [[Oswald Straubinger|Oswalda Straubingera]]
Plik:Grossman Panorama.jpg|Panorana Wrocławia ok. 1830 r. z wieży kościoła pw. Świętego Krzyża; Maximilian von Grossmann
Plik:Dressler Adolf Transport.jpg|Transport jeńców austriackich na Dworcu Świebodzkim we Wrocławiu w 1866; obraz Adolfa Dresslera z 1868 r.
Plik:Dressler Adolf Sakwowy.jpg|alt=Der Seitenbeutel in Breslau|Zaułek Sakwowy we Wrocławiu; obraz Adolfa Dresslera, ok 1880 r.
Plik:Straubingera dom 1887.jpg|Dom parafialny przy ul. Łaciarskiej, rys. 1887
Plik:Foyta kapliczka 1829.jpg|Róg Łaciarskiej i św. Marii Magdaleny; budynek parafialny; widoczna [[kapliczka Foyta|kapliczka Foyta]]; rys. 1829
Plik:Schweidnitzerstraße 8 Gemälde von Paul Linke.jpg|Były dom na  Schweidnitzerstraße 8 (róg Schloßohle), siedziba firmy Th. Lichtenberg; obraz autorstwa Paula Linke, ok. 1900
Plik:Nowy Ratusz Lessingplatz.jpg|Projekt zabudowy Lessingplatz (plac Powstańców Warszawy) z pocz. XX w. (Richard Plüddemann); miał tu powstać Nowy Ratusz miasta.
Plik:Asylhaus auf der Hofchenstraße.jpg|Stary przytułek przy Höfchenstraße (Zielińskiego); przytułek powstał w 1872 r.; rysunek z I dziesięciolecia XX w.
Plik:Schweidnitzer Straße projekt 1941.jpg|Wizja wyglądu ul. Świdnickiej; Hans Jessen w 1941 r. 
Plik:Plac Grunwaldzki IV 1945.jpg|Budowa lotniska wzdłuż Kaiserstraße (Plac Grunwaldzki) w kwietniu 1945 r.; rys. Paul Rose
</gallery>


{{Przypisy}}


[[Kategoria:Słownik]]
[[Kategoria:Ikonografia Wrocławia]]
[[Kategoria:Galerie]]

Aktualna wersja na dzień 19:57, 26 mar 2024

Wrocław w sztuce


Przypisy

  1. Widoczna na obrazku data 1408 to najpewniej wynik zatarcia dolnej części ósemki. Ernst Kloss, z którego książki Die Schlesische Buchmalerei des Mittelalters, Berlin: 1942, s. 259 pochodzi zdjęcie, zastanawia się między rokiem 1488 a 1499. Bardziej prawdopodobny jest rok 1488, gdyż obaj patrycjusze zasiadali wówczas w ratuszu. Jentsch był w tym roku zastępcą seniora rady, a Heugel szóstym ławnikiem. Na początku lat 90. Wawrzyniec Heugel zniknął z władz miasta (ostatni raz zasiadał w ławie w 1493 r.), pomimo że żył do roku 1513. Dawid Jentsch był o wiele aktywniejszym "samorządowcem", zajmował też wyższe stanowiska. W roku śmierci (1499) był ławnikiem.