Pomnik Pomordowanych na Kresach Południowo-Wschodnich

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Wrocław


Pomnik Pomordowanych na Kresach Południowo-Wschodnich, fot 2017

Pomnik Pomordowanych na Kresach Południowo-Wschodnich w latach 1939-1947 (Pomnik Ofiar UPA) usytuowany jest na skwerze w obrębie Placu Polskiego we Wrocławiu (51°06'42.9"N 17°02'34.7"E). Pomnik-Mauzoleum, poświęcony jest obywatelom polskim pomordowanym na kresach południowo-wschodnich w latach 1939-1947 przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) i Ukraińską Powstańczą Armię (UPA) oraz upamiętnia Ukraińców, którzy udzielali schronienia Polakom. Powstał w 1999 r. z inicjatywy działającego od 1991 r. we Wrocławiu Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów oraz organizacji kresowych i kombatanckich. Na Dolnym Śląsku mieszka ponad 30% spośród ok. 4 5000 000 obywateli polskich mających kresowe pochodzenie. Stanowią prawie połowę (47%) mieszkańców województwa dolnośląskiego[U 1].

W styczniu 1996 r. ogłoszono konkurs na projekt Pomnika. Wpłynęło 11 prac i wybrany został projekt Jarosława Bańkowskiego. Pomnik wykonał S. Więcek i firma kamieniarska Olewicz Profilex z Piławy Górnej. Odsłonięcie odbyło się 25 września 1999 r. Poświęcenia dokonał wtedy arcybiskup wrocławski Henryk Kardynał Gulbinowicz w obecności około 3000 osób. Interpretacja dzieła przez Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów stwierdza: Pomnik składa się z dwu brył przedstawiających formę tzw. „piramidy azteckiej”. W miejscu przełamania, w części środkowej wykuto postać ludzką przedstawiającą Mękę Pańską z rozpostartymi ramionami, same zaś ramiona zostały „wgniecione” w belkę granitu. Ideą Pomnika jest postawienie nagrobnego bloku kamiennego w pionie dla wydobycia i ukazanie Światu zbrodni ludobójstwa popełnionych na Kresach Południowo-Wschodnich. Faktura, która przypomina płótno, jest symbolem śmierci i zmartwychwstania pamięci i prawdy o zamordowanych. Przełamane płyty przedstawiają niespodziewany cios zadany zamordowanym i ich rodzinom. Symbolika niematerialnej postaci, która jednocześnie jest i jej niema, jest zrozumiała dla oglądających pomnik

Na monumencie znajdują się herby Lwowa, Stanisławowa, Łucka i Tarnopola. Zainstalowane zostały cztery tablice inskrypcyjne. Na pierwszej, umieszczonej frontowo widnieje napis: Obywatelom Polskim pomordowanym na Kresach Południowo-Wschodnich w latach 1939-1947 przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) – Ukraińską Powstańczą Armię Ludową (UPA). Organizacje Kresowe i Kombatanckie. Wrocław A.D. 1999. Na tablicy znajdującej się po prawej stronie napis brzmi: W kryptach pomnika złożona jest ziemia z mogił 2000 miejscowości masowych mordów ludności polskiej ziemi: wołyńskiej, tarnopolskiej, lwowskiej, stanisławowskiej, lubelskiej, poleskiej, rzeszowsko-przemyskiej w latach 1939-1947. Tablica umieszczona z tyłu głosi: Pomnik – Mauzoleum został odsłonięty i poświęcony w dniu 25.IX.1999 r. przez jego eminencję ks. Henryka kardynała Gulbinowicza metropolitę wrocławskiego. Tablica znajdująca się po lewej stronie zawiera napis: Pamięci Ukraińców, którzy udzielili schronienia Polakom. Na samym Pomniku wyryte są słowa Adama Mickiewicza z III części Dziadów : Jeśli zapomnę o Nich, Ty Boże… zapomnij o Mnie.

Początkowo pomnik miał upamiętniać wszystkie ofiary wojny z terenów przedwojennej południwo-wschodniej Polski a napis na głównej tablicy miał brzmieć: Obywatelom polskim pomordowanym na Kresach Południowo-Wschodnich w latach 1939-47 przez OUN-UPA, NKWD i gestapo. Społeczny komitet budowy usunął napis pomordowanym i w to miejsce umieścił ofiarom zbrodni ludobójstwa oraz usunął wzmiankę o NKWD i gestapo. Przeciwko inskrypcji tej treści oponowała Ambasada Ukraińska, starając się wywrzeć nacisk poprzez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i szefa sejmowej komisji mniejszości narodowych, aby napis nie dotyczył wyłącznie zbrodni ukraińskich.

Uwagi

  1. Informacja na podstawie badania CBOS z 2012 r. Kresowe korzenie Polaków
Publikacja - 2017 r.
Aktualizacja - 2017 r.