Renesansowa kapliczka słupowa z 1593 r. w Sobótce Strzeblowie

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Kapliczka renesansowa w Sobótce
1. Renesansowa kapliczka przydrożna w Sobótce, fot. 2013
Kapliczka renesansowa w Sobótce
2. Renesansowa kapliczka przydrożna w Sobótce, fot. 2013

Strzeblów (niem. Ströbel) dawna wieś, od lat 70. XX w. część Sobótki w powiecie wrocławskim.

Na północno-zachodnim skraju miejscowości znajduje się mało znana kapliczka, cenny późnorenesansowy zabytek z końca XVI w. Pozornie typowa przydrożna kapliczka jest w rzeczywistości dużej miary dziełem sztuki. Przyczyną jej zapomnienia jest praktyczne oddzielenie jej od miejscowosci kamieniołomem. Stoi na nieuczęszczanej współcześnie, polnej drodze do Strzelc (Strehlitz), na jej rozstaju, z również nieuczęszczaną polną drogą do Chwałkowa (Qualkau), przy dawnym "młynie Kipsera" (Kipser Mühle). Dotrzeć do niej można ulicą Torową i jej przedłużeniem na terenie zakładu Strzeblowskich Kopalni Surowców Mineralnych (50°54'28.2"N 16°41'33.1"E).

Mierząca ok 6,30 m figura składa się z wysokiego czworobocznego, oblicowanego piaskowcem filaru z kamienia polnego i umieszczonej na nim piaskowcowej edikuli w postaci czterech narożnych, smukłych, czworobocznych filarków nakrytych piaskowcowym namiotowym daszkiem zwieńczonym ciosową kostką i metalowym krzyżykiem. W jej wnętrzu, chronionym miedzianymi kratkami, znajduje się ustawiona po przekątnej piaskowcowa płyta (ścianka działowa), która tworzy dwa analogiczne trójścienne pomieszczenia. W obu znajdują się, na działowej płycie, identyczne płaskorzeźbione krucyfiksy. Obok nich wykute są antykwą inskrypcje łacińskie o religijnym charakterze. Na jednej stronie modlitewne westchnienie: O Deus humani generis qui passus maore (=amore) es vulneribus dele vulnera nostra tuis V.E.P G FF Anno 1593, na drugiej nabożna dewiza: Hoc Deus est quod imago docet sed non Deus ipsa hanc recolas sed mente colas quod cernis in villa V.E.P G FF Anno 1593[1]. Proponowane rozszyfrowanie inicjałów: Valentinus Eschius Praepositus Gorkensis Fieri Fecit[2][3]. Prawdopodobny fundator Valentin Äschius był proboszczem augustiańskiego probostwa w Górce, będącego zarazem ośrodkiem administracyjnym posiadłości wrocławskich augustianów w okolicy Ślęży. Rozbudował zabudowania o budynki gospodarcze, a przede wszystkim remontował kościół, doprowadzając w 1589 r. do jego ponownej konsekracji (kościół został zniszczony przez husytów w 1428 i 1435 r.)[4]. Epitafium jego fundacji z 1588 r. jest jedyną pozostałością po dawnym wystroju świątyni[2]. Górka razem ze Strzeblowem są dziś zachodnią częścią Sobótki, a dawny zespół klasztorny, sekularyzowany w 1810 r. i w II połowie XIX w. gruntownie przebudowany, jest teraz hotelem (sam kościół/kaplica przestał pełnić funkcje religijne po wybudowaniu nowego kościoła w Górce w latach 1931-1932 i jest częścią hotelu).

Typ krucyfiksu (układ ciała, głowy, uformowanie fałd perizonium) potwierdza daty wyryte na tablicy (1593), a rzeźba wykazuje doskonałość formy plastycznej. Całość jest uznawana za dzieło o wybitnych walorach artystycznych[2]. Miejsce wybudowania kapliczki świadczy, że zanikająca dziś droga była wtedy ważnym lokalnym traktem. Nieznana jest przyczyna fundacji, ale prawdopodobnie jest to kapliczka ekspiacyjna. Być może związana z jakimś dramatycznym wydarzeniem albo z nabożną intencją. Jej poziom artystyczny jest pochodną osoby fundatora, rzutkiego prepozyta, zarządcy dóbr augustianów i jednocześnie mecenasa.

Ostatni remont kapliczka przeszła w latach 1933-1934. Wykonał go rzeźbiarz J. Henneck z Ziębic (Münsterberg)[1][5]. Oprócz renowacji płaskorzeźb i inskrypcji dotychczasowa kolumna została zastąpiona (możliwe, że poprzez obmurowanie) aktualnie trzymającym kapliczkę filarem. Wtedy też zamknięto wnęki miedzianymi kratkami[1][3][5]. Po II wojnie światowej drogi zmieniły przebieg. Kapliczka poszła w zapomnienie, czego wyrazem jest aktualny stan, zwłaszcza górnej piaskowcowej części i daszku. Pajęczyny na kratkach i płaskorzeźbach świadczą, że nie ma nawet okazjonalnego opiekuna.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 Kurt Degen. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau. Frankfurt na Menem: 1965, s. 295 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937).
  2. 2,0 2,1 2,2 Anna Krzywańska. Sobótka i okolice. Wrocław: 1972, s. 154-155.
  3. 3,0 3,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice. Warszawa: 1991, s. 118.
  4. Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice. Warszawa: 1991, s. 114.
  5. 5,0 5,1 Schlesische Heimatpflege. 1. Veröffentlichung Kunst und Denkmalpflege. Wrocław: 1935, s. 144.
Publikacja - 2013 r.
Aktualizacja - 2013 r.