Chronostychy: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Linia 56: Linia 56:
 
ere[XI]t (1730)
 
ere[XI]t (1730)
  
===Kolumna Trójcy Świętej w Henrykowie===
 
Część pierwsza: <br>
 
Aeterno <br>
 
TorIVs VnIVersItatIs  <br>
 
AVCtorI reCtorI<br>
 
Deo VIVo et Vero.<br>
 
VnI In essentIa et frIno In<br>
 
personIs.<br>
 
PatrI CreatorI<br>
 
fILIo saLVatorI<br>
 
spIrItVIs ConsoLatorI<br>
 
PotentI sapIentI bono<br>
 
IVstItIae et ProVIDentIae abysso<br>
 
sIt perpetVa operIs gLorIa<br>
 
1698<br>
 
 
Część druga:<br>
 
HenrICVs<br>
 
s.o.C. Prae sVL et sILesIae<br>
 
VIsItator<br>
 
eXtrVCto CoenobIo<br>
 
aVCtIs bonIs<br>
 
HaeresI eXtIrpata<br>
 
CongregatIoneSSS TrInItatIs ereCta<br>
 
ereXIt<br>
 
Vt sIta Cerent VIVentes<br>
 
HoC testes LapIDes LoqVerentVr<br>
 
1698
 
 
===Matka Boska przy ul. Traugutta we Wrocławiu===
 
===Matka Boska przy ul. Traugutta we Wrocławiu===
 
Z tyłu znajduje chronostych z zakodowaną datą fundacji oraz daty dwóch renowacji.
 
Z tyłu znajduje chronostych z zakodowaną datą fundacji oraz daty dwóch renowacji.

Wersja z 05:23, 24 maj 2022

Nepomuceny

Jan Nepomucen w Trutnovie

Sancto Ioanni Nepomuceno Coronae Czechicae regio urbis Trutnoviae insigni protectori

Świętemu Janowi Nepomucenowi, szacownemu strażnikowi królewskiego miasta Korony Czeskiej, Trutnowa

Chronogram wskazuje datę 1730. sanCto IoannI nepoMVCeno Coronae CzeChICae C I I M V C C C C I C
regIo VrbIs trVtnoVIae InsIgnI proteCtorI I V I V V I I I I C I

Jan Nepomucen przy kościele św. Macieja we Wrocławiu (Plac Nankiera)

sanCto
IoannI NepoMVCeno
teo serVato ConfessIonIs sIgILLo

eponte pragensI

In aqVas preCIpItato

qVI

honorantes se honorat

Inhonorantes Vero Inhonorat

pII CLIentes

VeneratIonIs ergo,

eXstrVXere
1723

Jan Nepomucen w Ścinawce Dolnej

Ścinawka Dolna, gm. Radków, woj. dolnośląskie Posąg na postumencie stoi przed Domem Opieki Caritas. W 1893 r. hrabina Anna von Magnis ufundowała ten budynek pod wezwaniem śś. Aniołów Stróżów z przeznaczeniem na sierociniec.

Constans et viva recordatio mensis iulii in ao
Stałe i żywe przypomnienie lipca roku 1772.
C V I V C D I M I I V L I I 1772
Laus sit tibi Domine Conservatori vitae, et sanitatis in casu
Niech Ci będzie chwała, Panie, obrońco życia i zdrowia!
L V I I I D M I C V I V I I I I C V 1779

Jan Nepomucen w Skałce

Skałka – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, w gminie Kąty Wrocławskie

[V]enerat[I]on[I] [DIVI] [I]oann[I]s Nepo[MUC]en[I]
patron[I] s[VI] et prote[C]tor[I]s (1730)

Hanc stat[V]am
h[IC] p[I]e pro [VI]atore
Anton[I]us Ernest[V]s
[C]o[M]es [D]e Sternberg
ere[XI]t (1730)

Matka Boska przy ul. Traugutta we Wrocławiu

Z tyłu znajduje chronostych z zakodowaną datą fundacji oraz daty dwóch renowacji.

Przód cokołu: AVE DICTURIS SIS O SANCTA VIRGO PATRONA ET MORITURIS
Tył cokołu: PRO LEPIA BENEDICATVR VRATISLAVIA ORNATE VIRGINA MARIA i daty renowacji RENOVATUM MDCCCLIV MCMXCIV
Wyróżnione litery w chronostychu to: L I D I C V V I L V I V I I M I czyli 50+1+500+1+100+5+5+1+50+5+1+V+1+1+1000+1, co daje datę 1727, a daty renowacji to 1854 i 1994.

Jan Nepomucen przy ul. Traugutta we Wrocławiu

W 2018 r. przeprowadzona została renowacja figury, tak jak poprzednia pod kierownictwem Joanny Marosik. Wyczyszczono kamień, wymienione zostały stare plomby i wypełnione ubytki. Uczytelniono też chronostych przez pomalowanie go. I tu powstał problem. Wyróżnione litery, będące jednocześnie cyframi rzymskimi, dają datę 1726, co podważa zgodne do tej pory, od Katalogu zabytków wrocławskich Hansa Lutcha wydanego w 1886 r., datowanie pomnika na 1729 r.

Można pokusić się o wyjaśnienie, biorąc pod uwagę skomplikowanie chronostychu jako poetycko chronologicznej łamigłówki. Zdarzało się, że dla uzyskania potrzebnej daty adaptowano litery spoza cyfr rzymskich. H mogło oznaczać w niektórych inskrypcjach dwie jedynki (II), a W dwie piątki (VV). Oczywiście wyróżniano je wtedy w napisie tak jak inne litery stanowiące chronogram. W chronostychu Nepomuka spod św. Maurycego oprócz liter-cyfr dających datę 1726 wyróżniona jest też litera T w wyrazie "Te". Daje to asumpt do hipotezy, że T zostało potraktowane jako 3 jedynki (III), jako że belka pionowa litery dzieli poziomą na dwie części. Takie rozumowanie ma podstawę w spostrzeżeniu, że żadna inna litera poza składającymi się w niepodważalny sposób na chronogram i wskazane T nie została wyróżniona wielkością. Aby umożliwić odczytanie daty, w chronostychu nie stawiano wielkich liter, poza wyróżnionymi, nawet na jego początku ani w imionach (por. Pogalewo Małe czy Świdnica). Inną przychodzącą na myśl hipotezą jest ta, że wyróżnione T jest skrótem od łacińskiego słowa tres - trzy. Niestety nie ma dokumentów źródłowych dotyczących fundacji, które potwierdzałyby datę. Dlatego rodzą się wątpliwości. W chronostychach nie wyróżniano liter poza składającymi się na chronogram, ale nie jest to "spisane prawo", które musimy uważać za bezwzględnie rozstrzygające. Paradoksalnie sama hipoteza o użyciu litery T, czyli spoza kanonu liter cyfr rzymskich, opiera się na spostrzeżeniu, że zasady układania chronostychów były nieraz w praktyce podporządkowywane rozwiązaniu kłopotów w układaniu wiersza. Trzeba więc przyjąć rozważenie możliwości, że litera T jest wyróżniona, pomimo że nie jest częścią chronogramu. Powodem może być, to że zaimek osobowy Te rozpoczęto wielką literą z szacunku dla osoby świętego i data to jednak 1726. Żadne z przytoczonych w przypisie sześciu źródeł, które w przeciągu ponad wieku podają zgodnie datę 1729, nie przytacza treści chronostychu. jeżeli wspominają o nim, to informując tylko, że zawiera datę 1729. Jak wspomniałem, napis był praktycznie nieczytelny już przed II wojną światową. Die Beschriftung an dem Unterbau enthält in nicht mehr lesbarem Chronogramm die Jahreszahl der Entstehung: 1729 (Inskrypcja na podstawie zawiera w nieczytelnym chronnostychu rok postania: 1729) stwierdza w 1938 r. Walter Nickel. Skąd więc data? Być może z Katalogu zabytków wrocławskich z 1886 r. Można by się tu doszukać nieporozumienia w postaci głuchego telefonu. Otóż autor Hans Lutsch ujmuje trzy pomniki św. Jana Nepomucena w jednej grupie, pisząc, że powstały w związku z kanonizacją w 1729 r. i przypisuje je Urbanskyemu (opisywana figura i pomniki przed kościołem św Macieja i kościołem św. Krzyża). Kolejni autorzy niemieccy, a później polscy, połączyli informację z katalogu z wiedzą, że na cokole jest nieczytelny chronostych. Według tej spekulacji powinien on podawać datę 1729, czyli rok kanonizacji, i tak też zaczęto twierdzić. Tymczasem w rzeczywistości nikt z nich nie widział inskrypcji w postaci umożliwiającej odcyfrowanie daty. Sam Hans Lutsch wspomina rok 1729 jako powód a nie datę powstania. Jednocześnie wskazuje na źródło swojego wpisu czyli Schlesiens kunstleben im fünfzehnten bis achtzehnten jahrhundert: verfasst im namen des Vereins für geschichte der bildenden künste zu Berslau für dessen mitglieder : mit einer autographischen tafel und drei lichtdruckentafeln Alwina Schulza z 1872 r., a tam podana jest data 1726. Niestety w swoim opisie Lutsch nie podał jej, tak jak to zrobił z datą powstania innego z trzech pomników, wzmiankując w nawiasie datę 1732 przy statui na Ostrowiu Tumskim przez kościołem św. Krzyża. Źródło Lutscha nie wspomina na jakiej podstawie podaje datę 1726. Być może czytelny był wówczas chronostych i do chronogramu zaliczano tylko kanoniczne litery cyfry. Skłaniamy się ku drugiej hipotezie. Monumentalne dzieło Hansa Lutscha z końca XIX w., będące katalogiem zabytków całego Śląska w pięciu tomach (jeden poświęcony Wrocławiowi) stało się podstawowym źródłem dla późniejszych autorów. Po zmianie przynależności państwowej Śląska jego znaczenie jeszcze bardziej wzrosło ze względu na zerwanie ciągłości kulturowej, w tym naukowej. Dochowując staranności (powołał się na pozycję zawierającą datę 1726), Prowincjonalny Konserwator Zabytków Śląska stał się jednak źródłem przekłamania trwającego ponad 100 lat, aż do ponownego uczytelnienia chronostychu.

Pozostałe