Dobrojewo: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Linia 30: Linia 30:
 
[[Kategoria:województwo wielkopolskie]]
 
[[Kategoria:województwo wielkopolskie]]
 
[[Kategoria:Chrystus Ukrzyżowany]]
 
[[Kategoria:Chrystus Ukrzyżowany]]
[[Kategoria:Kapliczki według patronów]]
 
 
[[Kategoria:Święty Wawrzyniec]]
 
[[Kategoria:Święty Wawrzyniec]]
 
[[Kategoria:Barokowe kapliczki]]
 
[[Kategoria:Barokowe kapliczki]]
Linia 38: Linia 37:
 
[[Kategoria:Kapliczki wnękowe]]
 
[[Kategoria:Kapliczki wnękowe]]
 
[[Kategoria:Krzyże drewniane]]
 
[[Kategoria:Krzyże drewniane]]
 +
[[Kategoria:Święty Walenty|Dobrojewo]]

Wersja z 00:33, 1 lis 2020

Chrystus Ukrzyżowany, poł. XVII w. (fot. 2004)
Św. Wawrzyniec (fot. 2004)
Kapliczka ze św. Walentym (fot. 2004)
Św. Walenty (fot. 2004)
Krzyż drewniany (fot. 2004)
Św. Wawrzyniec (fot. 2004)

Dobrojewo gmina Ostroróg, powiat szamotulski.

Wieś Dobrojewo przez wieki należała do Ostroroszczyzny, czyli majątku Ostrorogów obejmującego miasteczko Ostroróg i okoliczne wsie. Po śmierci ostatniego przedstawiciela linii rodu Sędziwoja Ostroroga w 1624 r. majątek przeszedł w ręce Potockich, potem Radziwiłów, Sapiehów, aż około połowy XVIII w. nabyli go Kwileccy. Tym samym włości przeszły z powrotem w ręce wielkopolskiego rodu, który nabrał znaczenia w XVIII w. Oprócz rodzinnego Kwilcza jego przedstawiciele nabyli kilka majątków w okolicach Pniew i Szamotuł, m.in. Ostroroszczyznę i klucz wróblewski.

Niewygodny stary zamek w Ostrorogu kasztelan przemęcki Adam Kwilecki (1742-1824) przekształcił w browar, a w Dobrojewie wybudował sobie pałac (1784) i tym samym miejscowość stała się ośrodkiem dóbr nazywanych od tej pory Dobrojewszczyzną. Kasztelan miał opinię dziwaka i skąpca. Spowinowacona z nim Wirydianna z Radolińskich Fiszerowa primo voto Kwilecka, autorka barwnego pamiętnika opisującego życie w epoce stanisławowskiej oraz na przełomie XVIII i XIX w., zatytułowanego Dzieje moje własne i osób postronnych – wiązanka spraw poważnych, ciekawych i błahych, opisuje go jako osobę wyróżniającą się w młodości dziwacznymi odezwaniami, oryginalnymi dystrakcjami, brakiem kultury, chociaż nie odmawia mu inteligencji[1]. Można by tę opinię zrzucić na karb nieprzyjemnych wspomnień po nieudanym małżeństwie autorki z bratankiem kasztelana i jej generalnie sarkastycznego nastawienia do "osób postronnych", ale w podobny sposób charakteryzuje Adama Kwileckiego inny pamiętnikarz, któremu również nie brakowało ostrości w sądach. O samej Fiszerowej pisze, że "miała dużą dozę dowcipu i wielką złośliwość języka"[2]. O kasztelanie zaś Franciszek Gajewski daje taki opis: "Pomiędzy innymi nie wspominałem jeszcze o rodzinie Kwileckich. Głową jej był kasztelan, dziedzic majętności Dobrojewa, dla wyrażenia swego, ciągle używanego, przezwany Amantissimus pan majętny, ale rzadko skąpy. Kasztelan był ostatnim obywatelem, noszącym się jeszcze polskim strojem. ... Pan Kwilecki miał dwór całkowicie polski, lokai, poddanych, w liberyi, stangreta, poddanego, kamerdynera, zubożałego szlachcica, kozaczka, posuniętego z cilęciarka na ten stopień itd. Żona jego, pani bardzo zacna, wycierpiała prawdziwy czyściec na tej ziemi z powodu oryginalności męża. Pomiędzy innemi przyszło mu raz do głowy kazać zrobić trumnę dla żony jeszcze za życia dla oszczędzenia kosztów w przypadku śmierci jej; posłał więc stolarza do kasztelanowej dla wzięcia miary na trumnę. Gdy żona, oburzona taką bezwzględnością, wymawiała mu niesmaczne postępowanie, tłomaczył się z przymileniem: Waćpani, zdrowa będziesz żyła, dopóki wola Boska, trumna ją nie zabije, ten stolarz potrzebował roboty, tanio się zgodził, a ja miałem suche deski w zapasie. Córkę jedynaczkę wydał za swego bratanka, Klemensa Kwileckiego; posagu jej nie dał za życia żadnego, dopiero w późnej starości"[3].

Z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że właśnie Adam Kwilecki jest fundatorem barokowych rzeźb św. Wawrzyńca i św. Walentego, znajdujących się w dwóch kapliczkach położonych na północ od założenia pałacowo-folwarcznego. Obecne kapliczki pochodzą z 1945 r. i ustawione są na miejscu zniszczonych przez Niemców w czasie II wojny światowej kapliczek z XVIII w. Walka okupantów z polskimi kapliczkami toczyła się w całym kraju, ale we włączonej bezpośrednio do III Rzeszy Wielkopolsce była szczególnie nasilona. Mieszkańcy, nie mogąc uratować kapliczek, ukrywali znajdujące się w nich rzeźby, a czasem sami przewracali krzyże, aby pozdejmować z nich świątki i je przechować (np. w podpleszewskim Kowalewie ocalono w ten sposób cenne rzeźby Pawła Brylińskiego). W Dobrojewie mieszkańcy uratowali obie wspomniane rzeźby oraz pochodzącą z połowy XVII w.[4] rzeźbę Chrystusa z drewnianego krzyża. Zaraz po wojnie w 1945 r. figurom postawiono nowe kapliczki i krzyż.

Kasztelańską fundację kapliczek i rzeźb uprawdopodabnia okres ich powstania datowany przez Katalog zabytków sztuki w Polsce na XVIII w. i ich barokowy charakter. Adam Kwilecki przeniósł się do Dobrojewa i zbudował pałac (1784[4]), również zniszczony przez Niemców w czasie wojny. Kapliczki są usytuowane w pobliżu północnego wjazdu na teren folwarku. W tym samym czasie (1785 r.) w pobliskim Wróblewie starszy brat Adama Franciszek Kwilecki ufundował w trosce o swe zbawienie trzy figury (Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, św. Wawrzyńca i św. Jana Nepomucena). Figury z Wróblewa są bardziej imponujące, ale też Franciszek, jako kasztelan kaliski, był jednym z ważniejszych wielkopolskich dygnitarzy, zasiadając na wygodnym krześle senatorskim w pierwszym rzędzie kasztelanów, a Adam musiał się gnieździć z tyłu na zydlu z innymi kasztelanami drążkowymi. Możliwe też, że trafił się okazyjnie potrzebujący roboty murarz i rzeźbiarz.

Św. Wawrzyniec ustawiony jest na murowanym z cegły słupie wysokości 4,5 m z wnęką w dolnej części, w której znajduje się gipsowa figurka Matki Boskiej. Polichromowana kamienna rzeźba przedstawia popularnego w Wielkopolsce męczennika (obrońcę przed pożarami) w charakterystycznym dla niego stroju diakona, czyli w dalmatyce oraz z przynależnymi atrybutami, a więc palmą męczeńską trzymaną na prawym ramieniu oraz z kratą, na której postać opiera ugiętą w łokciu lewą rękę. Artysta próbuje ożywić rzeźbę i nadać jej rokokowej lekkości poprzez zastosowanie kontrapostu i fałdowanie szat. Wielokrotne odnawianie (malowanie) zatarło częściowo detale, zwłaszcza rysunek twarzy. Kapliczka stoi naprzeciw wjazdu na teren folwarku przed budynkiem nr 12 z poł. XIX w.[5], który był niegdyś szkołą, a dziś pełni funkcje mieszkalne.

Słupowa kapliczka ze św. Walentym położona jest na zachód od poprzedniej, na rozstaju dróg do Wronek i Binina. Wysoka na około 5 m składa się z murowanego z cegły, otynkowanego cokołu z wnęką, w której umieszczona jest gipsowa figurka Matki Boskiej, oraz z otwartej z trzech stron arkadami górnej części, mieszczącej XVIII-wieczną rzeźbę chronioną oprawionymi w drewniane ramy szybami. Konstrukcję zamyka namiotowy daszek kryty blachą, zwieńczony metalowym krzyżem. Polichromowana drewniana rzeźba przedstawia św. Walentego w stroju kapłańskim, uzdrawiającego prawą ręką klęczące przed nim dziecko. Rzeźba była kilkakrotnie odnawiana, ostatni raz w 1998 r.[6].

Drewniany krzyż z XVII-wieczną rzeźbą Chrystusa we wschodniej części wsi przy skrzyżowaniu szosy do Szamotuł (Ostroroga) z lokalną drogą do Ordzina. Na krzyżu umieszczono metalową tabliczkę z wygrawerowanymi datami: ustawienia - 1945 i remontów - 1983, 1995, 1999. Rzeźba Ukrzyżowanego była odnawiana w 1988[6].

Przypisy

  1. Wirydianna Fiszerowa, Dzieje moje własne i osób postronnych: wiązanka spraw poważnych, ciekawych i błahych, Warszawa 1998
  2. Pamiętniki Franciszka z Błociszewa Gajewskiego. Pułkownika wojsk polskich 1802-1831, T. 2, Poznań 1913, s. 13
  3. Pamiętniki Franciszka z Błociszewa Gajewskiego. Pułkownika wojsk polskich 1802-1831, T. 1, Poznań 1913, s. 148-149
  4. 4,0 4,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom V województwo poznańskie, zeszyt 23 powiat szamotulski, Warszawa 1966, s. 3
  5. Plan rozwoju miejscowości Dobrojewo na lata 2010-2015, załącznik do Uchwały Rady Miejskiej w Ostrorogu z dnia 25 stycznia 2010 r. s. 10
  6. 6,0 6,1 Plan rozwoju miejscowości Dobrojewo na lata 2010-2015, załącznik do Uchwały Rady Miejskiej w Ostrorogu z dnia 25 stycznia 2010 r. s. 12-13

Bibliografia

  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom V województwo poznańskie, zeszyt 23 powiat szamotulski, Warszawa 1966, s. 3
  • Plan rozwoju miejscowości Dobrojewo na lata 2010-2015, załącznik do Uchwały Rady Miejskiej w Ostrorogu z dnia 25 stycznia 2010 r. s. 12-13