Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 17: | Linia 17: | ||
Plik:Zastocze Nepomucen.jpg|alt=Św. Jan Nepomucen, Zastocze|8. Zastocze (fot. 2004) | Plik:Zastocze Nepomucen.jpg|alt=Św. Jan Nepomucen, Zastocze|8. Zastocze (fot. 2004) | ||
Plik:Dudy Puszczańskie.jpg|alt=Przydrożna kapliczka słupowa, Dudy Puszczańskie, Kurpie|9. Dudy Puszczańskie (fot. 2001) | Plik:Dudy Puszczańskie.jpg|alt=Przydrożna kapliczka słupowa, Dudy Puszczańskie, Kurpie|9. Dudy Puszczańskie (fot. 2001) | ||
+ | Plik:Anielów.jpg|alt=Przydrożna kapliczka kłodowa, Anielów|10. Anielów (XVII w.) | ||
+ | Plik:Grabonóg.jpg|alt=Przydrożna kapliczka kłodowa św. Rozalii|11. Grabonóg (XVIII w.) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
</center> | </center> |
Wersja z 13:24, 15 mar 2020
Tuż za podlaskim miasteczkiem Knyszyn (pow. moniecki, woj. podlaskie) przy drodze w kierunku Korycina, stoi drewniana kapliczka słupowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena. Kapliczka ze św. Janem znajduje się w tym miejscu co najmniej od początku XX w. Do początku XXI stulecia była to kapliczka kłodowa (fot. 1, 3). Kapliczki wykonane z dębowych lub sosnowych kłód obrabianych na kształt czworobocznych słupów były do niedawna charakterystycznym elementem krajobrazu północnego Podlasia. W wydrążonych u góry wnękach znajdowały schronienie ludowe świątki, najczęściej św. Jan Nepomucen i Chrystus Frasobliwy.
W okolicy ulubionego niegdyś przez króla Zygmunta Augusta Knyszyna takie kapliczki znajdowały się lub jeszcze można je spotkać m.in. w Peńskich, Zastoczu, Kalinówce Kościelnej, Brzozówce Koronnej, Brzozówce Strzeleckiej, Łapczynie, Dobrzyniówce, w niektórych wsiach nawet po dwie. Podobne kapliczki kłodowe występują na nieodległych Kurpiach (np. Dudy Puszczańskie). Kapliczki z Podlasia, w odróżnieniu od kurpiowskich, mają wnękę otwartą z boków.
Większość z tych kapliczek jest mocno zniszczona przez upływ czasu. Niektóre się rozpadają lub już się przewróciły. Czas nie oszczędził także znajdujących się w nich świątków. Mierzące od 30 do 45 cm figury znajdują się już tylko w nielicznych i są w większości w stanie szczątkowym (fot 4, 5, 7, 8). Część trafiła do zbiorów muzeów (tak jak św. Jan Nepomucen, razem z kapliczką, z Kalinówki Kościelnej do Muzeum Podlaskiego w Białymstoku - fot. 6), niektóre znajdują się w zbiorach prywatnych (fot. 7 i 8) ale wiele zostało niestety skradzionych. Pomimo znacznego zniszczenia i kapliczek i rzeźb, obiekty te mają niewiele ponad 100 lat. W większości datowane są na początek XX wieku. Z tego czasu podchodzi również najprawdopodobniej stara kapliczka i rzeźba w Knyszynie. Można zakładać jednak, że w wielu przypadkach nie są to pierwsze kapliczki w tych lokalizacjach. Uświęcone już miejsce nie mogło pozostać puste. W miejsce zniszczonej przez czas kapliczki czy świątka zamawiano u któregoś z okolicznych bogorobów nową rzeźbę. Artysta starał się wykonać ją na podobieństwo starej, obmodlonej. Na szczęście zdarza się jeszcze tak i teraz i to, w porównaniu z ostatnim półwieczem, coraz częściej.
Zniszczona kapliczka pod Knyszynem i znajdujący się w niej św. Jan Nepomucen zostały zastąpione nowymi wykonanymi na ich podobieństwo. Nowa kapliczka nie jest zrobiona z jednej kłody drewna i ma formę latarni otwartej z czterech stron. Nepomucen z ogromną palmą męczeńską zachowuje formalnie ludowy styl chociaż trudno współcześnie wykonanej rzeźbie przypisać ludowy charakter w sensie nie tylko nawiązania do formy ale i treści, w postaci wyrażanej przez sztukę ludową świadomości i podświadomości kulturowej społeczności wiejskiej.