|
|
| (Nie pokazano 157 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) |
| Linia 1: |
Linia 1: |
| − | '''Kościół pw. św. Elżbiety we Wrocławiu''' to jedna z dwóch wrocławskich far, stąd wiele tam '''epitafiów i płyt nagrobnych wrocławskich mieszczan'''. Współcześnie to kościół garnizonowy z tytułem bazyliki mniejszej.<br>
| + | <html> |
| − | <div style="float: right;"> | + | <head> |
| − | __TOC__
| + | <meta charset="UTF-8"> |
| − | </div> | + | <title>almanach wrocławski</title> |
| − | == Kaplice == | + | <meta http-equiv="refresh" content="0; http://silesiacum.pl/Epitafia i płyty nagrobne we wrocławskiej farze elżbietańskiej |
| − | Kaplice zgodnie ruchem wskazówek zegara poczynając od południowego wschodu czyli pierwszej kaplicy na prawo od ołtarza.
| + | " /> |
| − | | + | </head> |
| − | === Kaplica rodziny Sauermann (I) ===
| + | </html> |
| − | Pierwsza kaplica od wschodu po południowej stronie kościoła (nr I na planie u dołu strony). Przypuszczalnie powstała w pierwszych latach XV w. i miała wezwanie św. Andrzeja, od drugiej połowy XV wieku należała do [[Herby mieszczan wrocławskich#Sauermann|rodziny Sauermann]] (Sauerman, Sawermann, Sawormann Saurmannn, Saurman, Freiherren oder Grafen von Sauerma (Saurma). Od 28 września 2014 r. jest kaplicą Mauzoleum Pamięci Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Rodzina Sauermannów przez ok. 100 lat była ważną patrycjuszowską rodziną we Wrocławiu. W latach 1486-1577 pięciu jej członków było wielokrotnie rajcami i ławnikami, a trzech z nich nawet starszymi (seniorami) rady, czyli stali na czele miasta i jednocześnie księstwa wrocławskiego. Pochodzili z miasta Gefress w Górnej Frankonii. Ok. 1450 r. Sebald Sauermann starszy osiadł we Wrocławiu i w 1466 r. otrzymał prawa miejskie. Sauermannowie z sukcesami zajmowali się handlem dalekosiężnym, potem również transakcjami kredytowymi i działalnością menniczą, dochodząc do znacznego bogactwa. Rozrodzili się na kilka gałęzi. Jak wiele rodzin patrycjuszowskich inwestowali w dobra ziemskie, uzyskiwali tytuły szlacheckie i w końcu przenieśli się ostatecznie do swoich majątków, stając się ziemianami. W kaplicy według stanu na listopad 2022 jest tylko jedno stare epitafium. To upamiętnienie Konrada Sauermanna (Kunrath Saurman) zm. 1561.
| |
| − | | |
| − | <gallery mode=Packed heights=320px> | |
| − | Plik:Saurmann Konrad epitafium.jpg|[[Epitafium Konrada Sauermanna we wrocławskiej farze elżbietańskiej|Epitafium Konrada Sauermanna z 1569 r.]]|link=Epitafium Konrada Sauermanna we wrocławskiej farze elżbietańskiej
| |
| − | </gallery> | |
| − | | |
| − | === Kaplica rodziny Heugel (II) ===
| |
| − | Druga kaplica od wschodu po południowej stronie kościoła (nr II na planie u dołu strony).
| |
| − | <gallery mode=Packed heights=320px> | |
| − | Plik:Rothe Peter zm. 1464.jpg|[[Płyta nagrobna Piotra Rothe młodszego|Płyta nagrobna Piotra Rothe młodszego zm. 1464]]|link=Płyta nagrobna Piotra Rothe młodszego
| |
| − | </gallery>
| |
| − | | |
| − | === Kaplica rodziny Dumlose (IV) ===
| |
| − | Kaplica [[Herby mieszczan wrocławskich#Dumlose|rodziny Dumlose]] (św. Wawrzyńca), aktualnie Najświętszego Sakramentu ((nr IV na planie u dołu strony). Większa niż pozostałe kaplice. Przedłużona na południe o poligonalnie zamknięte przęsło i szersza, gdyż razem z leżącą po północnej stronie kaplicą Restisów (XVI) są szerokości przęsła pseudotranseptu. Budowana prawdopodobnie w latach 80. i 90. XIV w. W 1393 r. jej fundację przez Dytwina Dumlose zatwierdził papież. Rodzina Dumolse była przez kilkadziesiąt lat bardzo znacząca we Wrocławiu. Między 1335 a 1415 r. pięciu kolejnych Dumoslych zasiadało w radzie i ławie, jeden z nich był nawet starszym (seniorem) rady (Paweł w 1353 r.). Po 1415 r. rodzina zniknęła z dokumentów. Prawdopodobnie wymarła. Na dwóch zwornikach sklepienia kaplicy umieszczony jest herb Dumlose ([[:Plik:Dumlose zwornik kaplicy.jpg|fot.]], [[:Plik:Dumlose z klejnotem zwornik kaplicy.jpg|fot.)]]
| |
| − | | |
| − | <gallery mode=packed heights=260px>
| |
| − | Plik:Kaplica Dumlosych ściana wschodnia.jpg|Epitafia i płyty nagrobne na wschodniej ścianie kaplicy (na lewo od wejścia). Kolejne zdjęcia poakzują zabytki w układzie kolumnowym od lewej.
| |
| − | Plik:Holczel Jan tablica.jpg|[[Jan Holczel|Fragment płyty nagrobnej Jana Holczela zm. 1512]]|link=Jan Holczel
| |
| − | </gallery>
| |
| − | | |
| − | === Kaplica rodziny Rehdiger (XII) ===
| |
| − | XII kaplica na planie ([[:Plik:Wrocław św. Elżbieta kaplice.jpg|fot. 1 na dole strony]]), współcześnie. od 4 września 2011, kaplica kresowian św. Andrzeja Boboli.
| |
| − | | |
| − | <gallery mode=packed heights=260px>
| |
| − | Plik:Prockendorff 1517.jpg|[[Podstawa ołtarza Prockendorffów|Podstawa ołtarza Prockendorffów z ok. 1517 r.]]|link=Podstawa ołtarza Prockendorffów
| |
| − | </gallery>
| |
| − | | |
| − | == Epitafia i płyty nagrobne na zewnątrz fary elżbietańskiej ==
| |
| − | === Wieża ===
| |
| − | <gallery mode=packed heights=260px>
| |
| − | Plik:Krapp epitafium.jpg|[[Epitafium Krappów|Epitafium Krappów, ok. 1515]]|link=Epitafium Krappów
| |
| − | Plik:Scholza Hansa epitafium.jpg|[[Epitafium Hansa Scholze|Epitafium Hansa Scholze zm. 1505]]|link=Epitafium Hansa Scholze]]
| |
| − | </gallery>
| |
| − | | |
| − | === Elewacja północna ===
| |
| − | Północna elewacja kościoła garnizonowego we Wrocławiu czyli ta od strony ul. Świętej Elżbiety, poczynając od wschodu czyli od ul. Orzańskiej.
| |
| − | | |
| − | <gallery mode=packed heights=260px>
| |
| − | Plik:Jenckwitz Piotr Betsch Apolonia.jpg|[[Epitafium Piotra i Apolonii Jenkwitzów|Epitafium Piotra zm. 1488 i Apolonii z domu Betsch zm. 1483 Jenkwitzów]]|link=Epitafium Piotra i Apolonii Jenkwitzów
| |
| − | </gallery> | |
| − | | |
| − | == Rzut poziomy kościoła pw. św. Elżbiety ==
| |
| − | <gallery mode=packed heights=320px>
| |
| − | Plik:Wrocław św. Elżbieta kaplice.jpg|1. Rzut poziomy kościoła: liczby rzymskie to kaplice.
| |
| − | Plik:Plan św. Elżbieta.jpg|2. Luchs, rzut poziomy kościoła: liczby rzymskie to kaplice, pogrubione liczby arabskie to filary.
| |
| − | </gallery> | |
| − | | |
| − | == Literatura ==
| |
| − | === Epitafia i płyty nagrobne w farze elżbietąnskiej ===
| |
| − | * Czechowicz Bogusław. ''Nagrobki późnogotyckie na Śląsku.'' Wrocław: 2003.
| |
| − | * Dobrzeniecki Tadeusz. ''Malarstwo tablicowe. Katalog zbiorów Muzeum Narodowe w Warszawie.'' Warszawa: 1972
| |
| − | * Braune Heinz, Kloss Ernst, Wiese Erich. ''Schlesische Malerei und Plastik des Mittelalters : kritischer Katalog der Ausstellung in Breslau 1926.'' Leipzig: 1929. (cBW 41)
| |
| − | * Burgemeister Ludwig, Grundmann Günter. ''Die Kunstdenkmaler der Stadt Breslau im Auftrage des Niederschlesischen Provinzialverbandes. Bd 2.'' Breslau: 1933. (cBW 5)
| |
| − | * Gołaszewski J., Górski A. ''Życie, śmierć i zbawienie. Inskrypcje kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu w świetle rękopisu z 1649 roku.'' Wrocław, 2016. (cBW 20)
| |
| − | * Kaczmarek Romuald, Witkowski Jacek. ''Gotyckie epitafia obrazowe na Śląsku. Zarys katalogu.'' W: Sztuki plastyczne na średniowiecznym Śląsku III. Poznań-Wrocław: 1990, s. 87-118 (cBW 27)
| |
| − | * Luchs Hermann. ''Die Denkmäler der St. Elisabeth-Kirche zu Breslau : mit einem lithographirten Grundriss der Kirche.'' Breslau: 1860 (cBW 17)
| |
| − | * Lutsch Hans. ''Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau.'' Breslau: 1886. (cBW 51) (1 Rheinländischer Fuß = 313,85 mm łokieć = 2 o 1/8 stopy = 666,8 mm)
| |
| − | * Łobodzinska Patrycja. ''Pamięć umiejscowiona. Rekonstrukcja wyposażenia i topografii artystycznej kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu w latach 1350-1525''. Poznań: 2018. (cBW 24)
| |
| − | * Mandziuk Józef. Katalog ruchomych zabytków stuki sakralnej w archidiecezji wrocławskiej. Tom I. Wrocław: 1982.
| |
| − | * ''Schlesiens Grab-Denkmale und Grab-Inschriften : Alphabetisches Register, Chronologisches Register der Graf A. J. Hoverden'schen Sammlung. Bd I. Alphabetisches Register.'' Breslau: 1870 (cBW 50a)
| |
| − | * ''Schlesiens Grab-Denkmale und Grab-Inschriften : Alphabetisches Register, Chronologisches Register der Graf A. J. Hoverden'schen Sammlung. Bd II. Chronologisches Register.'' Breslau: 1870 (cBW 50b)
| |
| − | | |
| − | === Mieszczanie ===
| |
| − | * ''Breslauer Stadtbuch enthaltend die Rathslinie von 1287 ab und Urkunden zur Verfassungsgeschichte der Stadt.'' Red. Markgraf H., Frenzel O. Codex Diplomaticus Silesiae T.11. Breslau: 1882.
| |
| − | * Goliński Mateusz. ''Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji. Część 1: 1345-1420.'' Wrocław: 2011.
| |
| − | * Goliński Mateusz. ''Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji. Część 2: 1421-1500.'' Wrocław: 2015.
| |
| − | * Pfeiffer Gerhard. ''Das Breslauer Patriziat im Mittelalter.'' Leipzig: 1929.
| |
| − | * Klose Samuel Benjamin. ''Samuel Benjamin Klose's Darstellung der inneren Verhältnisse der Stadt Breslau vom Jahre 1458 bis zum Jahre 1526. Namens des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens herausgegeben von Gustav Adolf Stenzel.'' Breslau 1847.
| |
| − | * Pusch Oskar. ''Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Bd 1 (A-F).'' Dortmund: 1986.
| |
| − | * Pusch Oskar. ''Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Bd 2 (G-K).'' Dortmund: 1987.
| |
| − | * Pusch Oskar. ''Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Bd 3 (L-R)''. Dortmund: 1988.
| |
| − | * Pusch Oskar. ''Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Bd 4 (S-U).'' Dortmund: 1990.
| |
| − | * Pusch Oskar. ''Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Bd 5 (V-Z).'' Dortmund: 1991.
| |
| − | * Schellenberg Alfred. ''Schlesisches Wappenbuch. Bd. 1.'' Görlitz: 1938. (cBW 46)
| |
| − | * ''Siebmacher's Grosses Wappenbuch, Bd. 15; Die Wappen Des Preussischen Adels, 2. Teil.'' Red. Blazek, Konrad. Nürnberg: 1890
| |
| − | * Stein Rudolf. ''Der Rat und die Ratsgeschlechter des alten Breslau.'' Würzburg: 1963.
| |
| − | ___
| |
| − | * ''Historia Śląska. Tom I do roku 1763. Część II od połowy XIV do trzeciej ćwierci XVI w.'' Red. Maleczyński Karol. Wrocław: 1961.
| |
| − | * Kębłowski Janusz. ''Marmurowe płyty nagrobne Stanisława Sauera i Henryka Rybischa we Wrocławiu. Ze studiów nad renesansową rzeźbą na Śląsku'' Biuletyn Historii Sztuki Tom 21 ( 1959), Nr 2, s. 234-236. (cBW 47)
| |
| − | * Oszczanowski Piotr. O dwóch rzeźbach z początku wrocławskiego renesansu. Na marginesie twórczości Andreasa Walthera. Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012, 4(26), s. 91-99. (cBW 48)
| |
| − | * Białostocki Jan. ''Kompozycja emblematyczna epitafiów śląskich XVI wieku'' W: tegoż, Symbole i obrazy. T. 1, Warszawa 1982, s. 200-213.
| |
| − | * Kaczmarek Romuald, Witkowski Jacek. Gotyckie epitafia obrazowe na Śląsku. W: Sztuki plastyczne na średniowiecznym Śląsku II. Poznań-Wrocław: 1990. (cBW 26)
| |
| − | * Kaczmarek Romuald, Witkowski Jacek. ''Gotyckie epitafia obrazowe na Śląsku.'' W: Sztuki plastyczne na średniowiecznym Śląsku II. Poznań-Wrocław: 1990. (cBW 27)
| |
| − | * Kębłowski Janusz. ''Renesansowa rzeźba na Śląsku 1500-1560.'' Poznań 1967.
| |
| − | * Kębłowski Janusz. ''Nagrobki gotyckie na Śląsku.'' Poznań: 1969. (z)
| |
| − | * Kębłowski Janusz. ''Treści ideowe gotyckich nagrobków na Śląsku.''. Poznań: 1970. (z)
| |
| − | * Wiesiołowski Jacek. ''Pozycja społeczna artysty w polskim mieście średniowiecznym.'' W: Sztuka i ideologia XV wieku. Warszawa: 1978, s. 67-78.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | {{Przypisy}}
| |
| − | [[Kategoria:Fara elżbietańska]]
| |
