Glinica - monolitowa kapliczka słupowa

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Kapliczka pojednania w Glinicy
1. Kamienna kapliczka w Glinicy, fot. 2012

Glinica (niem. Gleinitz) gmina Jordanów Śląski, powiat wrocławski.

Na rozstaju dróg w zachodnim krańcu wsi (50°51'34.9"N 16°50'00.7"E) stoi prawdopodobnie kilkusetletnia słupowa kapliczka wykonana z jednego bloku piaskowca. Prostopadłościenny, zakończony dwuspadowo filar o wysokości 222 cm ma w górnym rozszerzeniu prostokątną wnękę zamkniętą łukiem. Wnękę chroni metalowa zamykana kratka. W środku współczesna gipsowa figurka Matki Boskiej. Kapliczka nadal stanowi miejsce kultu i z przodu umieszczony jest drewniany słupek z półką na kwiaty. Zasłania on bardzo słabo już czytelny ryt, prawdopodobnie broni (dzida lub miecz).

Tego typu monolitowe kamienne kapliczki są charakterystyczne dla Dolnego Śląska. Należą do najstarszych na ziemiach polskich kapliczek i często ich wiek sięga średniowiecza. Zachowało się ich około 60, powstałych na przestrzeni kilku wieków. Intrygująca archaiczna forma i duża częstotliwość występowania prokurowały pytania o wyjaśnienie ich pochodzenia. Jednym z powodów fundacji były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia, będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne. Do takich zaliczono też kapliczkę w Glinicy. Tymczasem nie wiadomo nic o jej dokładniejszym wieku, ani powodach fundacji.

Publikacja - 2012 r.
Aktualizacja - 2021 r.