Jaszkotle - kolumna morowa

Zobacz artykuł o kapliczce nadrzewnej w Jaszkotlach

fot. 2007

fot. 2007

fot. 2013

Jaszkotle (niem. Jäschgüttel) gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski. Przysiółek wsi Gądów (niem. Polnisch Gandau, od 1889 Alt Gandau).

Na prawo od głównej (wschodniej) bramy cmentarza przykościelnego kościoła pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z XV w. stoi pod murem obronnym cmentarza, na postumencie z datą 1668, kolumna toskańska zakończona czworoboczną kostką z nieczytelnymi już obrazami malowanymi na blasze i zwieńczona metalowym krzyżem. Zniszczona siedemnastowieczna piaskowcowa figura, której fragmenty znajdowały się na cmentarzu kościelnym została w 1931 r. staraniem parafii złożona, częściowo uzupełniona i ustawiona przed murem cmentarza. Na dokładną naprawę zabrakło środków. Na ścianach kończącej kolumnę kostki umieszczono wtedy cztery współczesne obrazy olejne malowane na blasze przedstawiające sceny z życia św. Rocha. Według ustnego przekazu jest to tzw. kolumna morowa (Pestsäule) powstała w podzięce za przetrwanie zarazy (morowego powietrza). Z tego powodu obrazy poświęcono św. Rochowi, patronowi chroniącemu od zarazy. Figura ma nieco ponad 3 m wysokości (3,17 m w 1936).

Kapliczka stoi przy drodze z Wrocławia do Kątów Wrocławskich. Jaszkotle są malutką, liczącą mniej niż 100 mieszkańców, miejscowością położoną teraz w rejonie suburbanizacji okolic Wrocławia, która jednak na razie szczęśliwie uniknęła tego procesu. Wzmiankowana już w 1155 r. jako Iascotele zawsze była małą wsią. Przez to jednak, że tu powstał kościół (prawdopodobnie dlatego, że właścicielem była wrocławska katedra), pełniła dla okolicznych miejscowości nie tylko rolę ośrodka życia duchowego ale w burzliwych czasach wojen religijnych w XVI i XVII w. stanowiła schronienie dla mieszkańców pobliskich wsi. Sam kościół został ok 1532 r. przejęty przez protestantów, a po wojnie trzydziestoletniej w 1653 r. z powrotem znalazł się w rękach rzymskich katolików. Podobnie jak w niedalekich Wilczkowie i Żórawinie został w XVI w. otoczony murem obronnym, za którym chronili się zagrożeni mieszkańcy parafii. Do dziś w murze zachowały się, widoczne za kolumną, szczelinowe strzelnice o na przemian okrągłych i rombowych otworach we wnęczkach zamykanych odcinkowym łukiem. Trwające od 1618 do 1648 r. zmagania pomiędzy Habsburgami a protestanckimi książętami Rzeszy wspomaganymi m.in. przez Francję, Szwecję mocno dotknęły Śląsk. Liczba ludności prowincji zmniejszyła się o ponad 1/3 z około 1,6 mln do 1 miliona. Największe straty przyniosły przywleczone przez wojska epidemie. Dżuma, która pojawiła się w 1631 r. tylko w roku 1633 spowodowała śmierć ok. 10% populacji Śląska. Najbardziej dotknięte wojną, obok księstw świdnicko-jaworskiego, ziębickiego i legnickiego było księstwo wrocławskie. Kolumna w Jaszkotlach jest jedną z wystawianych po uspokojeniu sytuacji fundacji dziękczynnych za przetrwanie trudnych czasów.

Kapliczka znajduje się w kiepskim stanie. Popękana jest podstawa, odłamane nakrycie, obrazy zniszczone. Współcześnie malutkie Jaszkotle też stanowią ośrodek dużej parafii, w skład której wchodzą zaludniające się przenoszącymi się pod miasto wrocławianami miejscowości jak Mokronos, Cesarzowice, Pietrzykowice, Sadków. W znacznej części to młodzi, wykształceni mieszkańcy dużego ośrodka o ponadprzeciętnych dochodach, którzy z pewnością zdając sobie sprawę ze znaczenia dziedzictwa przeszłości nie dopuszczą do całkowitego zniszczenia kolumny i znajdą się, odmiennie niż w latach 30. XX w., środki na jej pełną renowację.

• 

  Podstawa kolumny (fot. 2013)

Bibliografia

• Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1930 bis 31 Dezember 1931, Breslau, s. 30
• Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt 1965, s. 119
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 30