Kąty Wrocławskie - figura św. Jana Nepomucena

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
1. Św. Jan Nepomucen, fot. 2021
2. (fot. 2012)
3. (fot. 2012)

Kąty Wrocławskie (niem. Kanth, do 1930 Canth) w powiecie wrocławskim.

Na skwerze przy ul. Władysława Sikorskiego, na lewo od południowego wejścia na cmentarz kościelny kościoła parafialnego pw. śś. Piotra i Pawła z początku XVI w., ustawiona jest barokowa figura św. Jana Nepomucena. Cały pomnik ma ok. 330 cm wysokości, z tego trochę więcej niż połowa przypada na granitowy prostopadłościenny cokół i jego szeroką, niską podstawę, a 155 cm mierzy piaskowcowa rzeźba. Święty przedstawiony jest zgodnie ze swym klasycznym wizerunkiem ikonograficznym jako duchowny występujący w prałackim stroju z końca XVII w. Na sutannę ma założoną rokietę i narzucony na ramiona mantolet. Głowę przykrywa biret. Postać trzyma oburącz wsparty na lewym ramieniu krucyfiks, spod którego prześwituje palma męczeńska. Święty ma wzrok skierowany przed siebie, a nie, jak bywa najczęściej, na krzyż. Jest ujęty w charakterystycznym kontrapoście. Figura była polichromowana[1], ślady farby można dojrzeć miejscowo na szatach. W pomalowanym na biało cokole znajduje się półkoliście zwieńczona nisza, zamknięta kutą kratką. Kiedyś nisza służyła jako miejsce na świece lub woskowe lampki oświetlające, a raczej wskazujące wejście na cmentarz, teraz pojawiają się w niej gipsowe dewocyjne figurki. Z przodu piaskowcowej plinty pod rzeźbą znajduje się wyryty po II wojnie światowej napis: św. Jan Nepomucen. Pomnik ogrodzony jest metalowym kutym płotkiem, pomalowanym tak jak kratka chroniąca niszę, na niebiesko. Jeszcze na pocztówkach z lat 20. XX w. płotka nie było.

Kąty były od 1474 r., po sporze z księciem oleśnickim Konradem Białym, rozstrzygniętym przez króla Macieja Korwina, nieprzerwanie do sekularyzacji dóbr kościelnych w królestwie Prus w 1810 r. własnością kapituły wrocławskiej. Rok 1738 podawany jest najczęściej jako data powstania figury, która miała być ufundowana przez biskupiego komisarza i kolatora Johanna Heinricha Kriegera[2][1].

Inną informację podaje Mieczysław Kogut w Duszpasterstwo parafialne w archiprezbiteracie Kąty Wrocławskie w latach 1738-1945[3]. Powołując się na pracę A. Kabirschkyego Nachrichten über der Stadt Canth (Breslau 1851), stwierdza, że pomnik został postawiony na dzień 16 maja 1729 r., kiedy to w całej diecezji wrocławskiej odbyły się wielkie uroczystości z okazji kanonizacji w tym roku (19 marca) Jana Nepomucena. Jest to prawdopodobne, gdyż diecezja wrocławska była bardzo zaangażowana w kanonizację czeskiego męczennika. Kapituła wrocławska zarządziła nawet wówczas w swych dobrach specjalną kolektę na dofinansowanie toczącego się procesu kanonizacyjnego, pomimo że jego koszty miał w całości pokryć dwór cesarski[4], a uroczystości po kanonizacji przeprowadzone zostały z wielkim rozmachem. We Wrocławiu przygotowano przed katedrą triumfalną bramę z licznymi ornamentami i napisami, przy których ustawiono setki lamp oświetlających ją w nocy[4]. Wrocławski rytownik Bartholomäus Strahowsky uwiecznił ją też na miedziorycie (fot. 7). W Kątach proboszcz parafii Johann Thomas zorganizował uroczyste nabożeństwo, podczas którego miało się odbyć poświęcenie figury św. Jana Nepomucena, którą ustawiono przy głównej bramie[3]. Takich figur przygotowano z tej okazji więcej. W samym archiprezbiteracie kąckim z 1729 r. pochodzą figury w Piotrowicach i Kostomłotach, a w pierwszą rocznicę kanonizacji poświęcono figurę w Małkowicach. Tak jak Jan z Kątów, również pozostałe przygotowane na kanonizację figury są dosyć skromne w porównaniu z o kilka tylko lat późniejszymi imponującymi pomnikami w Milinie (1733), niedalekim, ale leżącym poza granicami archiprezbiteratu Tyńcu nad Ślęzą (1733) czy młodszym już o kilkanaście lat w położonej obok Kątów Kamionnej (1744). Te ostatnie robione były bez pośpiechu na termin, a przede wszystkim miały możnych fundatorów, właścicieli wsi, w których stoją. Figury z 1729 r. to fundacje kościelne.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt am Main, 1965, s. 135 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
  2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 39
  3. 3,0 3,1 Mieczysław Kogut, Duszpasterstwo parafialne w archiprezbiteracie Kąty Wrocławskie w latach 1738-1945, Wrocław 2007, s. 116
  4. 4,0 4,1 Józef Pater, Patron sławy ludzkiej [w:] Nowe Życie Wrocław 1985, nr 1 (39), s. 5 i 11

Bibliografia

  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 39
  • Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt am Main, 1965, s. 135 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
  • Mieczysław Kogut, Duszpasterstwo parafialne w archiprezbiteracie Kąty Wrocławskie w latach 1738-1945, Wrocław 2007, s. 116