Kapliczka domkowa na cmentarzu w Biłgoraju: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Linia 1: Linia 1:
 
{{W budowie}}
 
{{W budowie}}
[[Plik:Puszcza Solska.jpg|thumb|440px|left|alt=Drewniana kapliczka domkowa, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|Drewniana kapliczka domkowa na cmentarzu w Puszczy Solskiej, fot. 2014]]
+
[[Plik:Puszcza Solska.jpg|thumb|440px|left|alt=Drewniana nagrobna kapliczka domkowa, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|1. Drewniana kapliczka domkowa na cmentarzu w Puszczy Solskiej, fot. 2014]]
Drewniana '''kapliczka domkowa''', w formie jak przydrożne, jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w '''Puszczy Solskiej''', współcześnie dzielnicy '''Biłgoraja''' (<small>50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76"</small>).  
+
Drewniana '''kapliczka domkowa''', w formie jak przydrożne (fot. 1), jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w '''Puszczy Solskiej''', współcześnie dzielnicy '''Biłgoraja''' (<small>50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76"</small>).  
 
+
[[Plik:Górecko Kościelne Frasobliwy.jpg|thumb|260px|alt=Chrystus Frasobliwy, Górecko Kościelne|2. Chrystus Frasobliwy z kłodowej kapliczki nagrobnej, Górecko Kościelne]]
Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, [[Kapliczki kłodowe|kapliczki kłodowe]].  Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a  kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze  przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ''... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego''<ref name="Brykowski">Brykowski Ryszard.  ''Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych''. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.</ref> (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: ''Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego''<ref name="Brykowski"/>. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko<ref name=Pękalski">. Pękalski Michał. ''Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim''. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.</ref>. ''Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego  we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione  były wnęki dla umieszczenia świątków''<ref name=Pękalski" />.
+
Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, [[Kapliczki kłodowe|kapliczki kłodowe]].  Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a  kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze  przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku (na fot. 5 jedna z nich) w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ''... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego''<ref name="Brykowski">Brykowski Ryszard.  ''Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych''. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.</ref> (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: ''Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego''<ref name="Brykowski"/>. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko<ref name="Pękalski">. Pękalski Michał. ''Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim''. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.</ref>. ''Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego  we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione  były wnęki dla umieszczenia świątków''<ref name="Pękalski" />. Kapliczki ze zdjęć nr. 3,4, 5, to prawdopodobnie kapliczki opisane przez Michała Pękalskiego. Ta, w której widać Chrystusa Frasobliwego (fot. 3) pochodzi prawdopodobnie z 1868 r. Janusz Świeży pisze o niej w 1947 r.: ''Na cmentarzu w Puszczy Solskiej fundatorowie: Andrzej i Katarzyna Myszak umieścili "Zafrasowanego" roboty Bienia (wys. 49 cm) w kapliczce wybudowanej 6 grudnia 1868 roku. Rzeźba zachowała się wraz z kapliczką w bardzo dobrym stanie (polichromowana, ciało cieliste, szata i berło niebieskie, korona cierniowa zielona, tron czerwony)''<ref name="Świeży">Świeży Janusz. ''Świątkarze biłgorajscy.'' Polska Sztuka Ludowa - Konteksty. 1947 t.1, z.1-2, s. 50-59.</ref>. Paweł Bień (1828-1886) to jeden z dziewiętnastowiecznych biłgorajskich świątkarzy, też pochowany na tym cmentarzu. Nie wiadomo, na czyim grobie umieszczono kapliczkę z jego światkiem. Cytowany wyżej Michał Pękalski 
 
 
Stąd  nazwa kapliczki "biłgorajskie''. Były to kłodowe kapliczki  
 
 
 
  kapliczek w   w  lecz nawiązuje do d W okolicach Biłogoraja niegdyś takie kapliczki były dosyć częste. Kapliczki kłodowe z Chrystusem Frasobliwym pojawiały się na grobach ludowych świątkarzy. Jeszcze na przełomie lat 50 i 60 XX w. Michał Pękalski odnalazł 3 takie kapliczki na biłgorajskim cmentarzu przy ul. Krzeszowskiej (Puszcza Solska)<ref name=Pękalski">. Pękalski Michał. ''Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim''. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.</ref> . spotykane były w okolicach Biłgoraja. Najczęściej to kapliczki kłodowe ze świątkiem, często Chrystusem Frasobliwym.   Kapliczki nagrobne są cechą charakterystyczną dla regionu Biłgoraja. W regionie Biłgoraja zdarzały się nagrobne kapliczki kłodowe ze świątkiem (najczęściej Frasobliwym) ale kapliczka domkowa jest ewenementem. Na drzwiach wyryty jest napis: „S. P. Tu Spoczywa Jan Małek z wsi Bukowa Żył lat 75 zmarł dnia 17 Pazdziernika 1894 roku Prosi o Zdrowaś Marja”.
 
  
 +
  kapliczek w  w  lecz nawiązuje do d W okolicach Biłogoraja niegdyś takie kapliczki były dosyć częste. Kapliczki kłodowe z Chrystusem Frasobliwym pojawiały się na grobach ludowych świątkarzy. Jeszcze na przełomie lat 50 i 60 XX w. Michał Pękalski odnalazł 3 takie kapliczki na biłgorajskim cmentarzu przy ul. Krzeszowskiej (Puszcza Solska)<ref name=Pękalski">. Pękalski Michał. ''Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim''. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.</ref> .  spotykane były w okolicach Biłgoraja. Najczęściej to kapliczki kłodowe ze świątkiem, często Chrystusem Frasobliwym.  Kapliczki nagrobne są cechą charakterystyczną dla regionu Biłgoraja. W regionie Biłgoraja zdarzały się nagrobne kapliczki kłodowe ze świątkiem (najczęściej Frasobliwym) ale kapliczka domkowa jest ewenementem. Na drzwiach wyryty jest napis: „S. P. Tu Spoczywa Jan Małek z wsi Bukowa Żył lat 75 zmarł dnia 17 Pazdziernika 1894 roku Prosi o Zdrowaś Marja”. W
  
 
<gallery heights=260px mode=packed>
 
<gallery heights=260px mode=packed>
Plik:Biłgoraj kapliczka 1939.jpg|alt=Kłodowa kapliczka nagrobna, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|Kapliczka nagrobna, Biłgoraj, fot. 1939
+
Plik:Biłgoraj kapliczka 1939.jpg|alt=Kłodowa kapliczka nagrobna, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|3. Kapliczka nagrobna, Biłgoraj, fot. 1939
Plik:Biłgoraj kapliczka 1953.jpg|alt=Kapliczka nagrobna, kłodowa cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|Kapliczka nagrobna, Biłgoraj fot. 1953
+
Plik:Biłgoraj kapliczka 1953.jpg|alt=Kapliczka nagrobna, kłodowa cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|4. Kapliczka nagrobna, Biłgoraj fot. 1953
Plik:Biłgoraj cmentarz 1966.jpg|alt=Kapliczka kłodowa nagrobna, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|Kapliczka nagrobna, Biłgoraj, fot. 1966
+
Plik:Biłgoraj cmentarz 1966.jpg|alt=Kapliczka kłodowa nagrobna, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj|5. Kapliczka nagrobna, Biłgoraj, fot. 1966
Plik:Gródek XIX.jpg|alt=Kapliczka nagrobna, Gródek pow. tomaszowski (lubelski)|Kapliczka nagrobna, Gródek, fot. ok. 1970   
+
Plik:Gródek XIX.jpg|alt=Kapliczka nagrobna, Gródek pow. tomaszowski (lubelski)|6. Kapliczka nagrobna, Gródek, fot. ok. 1970   
Plik:Huta Krzeszowska kapliczka 1971.jpg|alt=Kłodowa kapliczka nagrobna, cmentarz Huta Krzeszowska|Kapliczka nagrobna, Huta Krzeszowska, fot. 1971
+
Plik:Huta Krzeszowska kapliczka 1971.jpg|alt=Kłodowa kapliczka nagrobna, cmentarz Huta Krzeszowska|7. Kapliczka nagrobna, Huta Krzeszowska, fot. 1971
 +
Plik:Górecko Kościelne kapliczka kłodowa.jpg|alt=Kapliczka kłodowa, Zamość Muzeum|8. Kapliczka nagrobna z Górecka Kościelnego
 
</gallery>
 
</gallery>
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
[[Kategoria:Kapliczki z końca XIX w.|Biłgoraj]]
 
[[Kategoria:Kapliczki z końca XIX w.|Biłgoraj]]
Linia 24: Linia 21:
 
[[Kategoria:Kapliczki kłodowe|Biłgoraj]]
 
[[Kategoria:Kapliczki kłodowe|Biłgoraj]]
 
[[Kategoria:Kapliczki z końca XIX w.|Biłgoraj]]
 
[[Kategoria:Kapliczki z końca XIX w.|Biłgoraj]]
[[Kategoria:Kapliczki z XIX w.|Biłgoraj]]
+
[[Kategoria:Kapliczki z II poł. XIX w.|Biłgoraj]]

Wersja z 18:15, 5 paź 2020

Roboty.jpg Ten artykuł jest w trakcie tworzenia i może przejściowo zawierać niepełne, niezweryfikowane lub błędne informacje.

Drewniana nagrobna kapliczka domkowa, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj
1. Drewniana kapliczka domkowa na cmentarzu w Puszczy Solskiej, fot. 2014

Drewniana kapliczka domkowa, w formie jak przydrożne (fot. 1), jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w Puszczy Solskiej, współcześnie dzielnicy Biłgoraja (50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76").

Chrystus Frasobliwy, Górecko Kościelne
2. Chrystus Frasobliwy z kłodowej kapliczki nagrobnej, Górecko Kościelne

Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, kapliczki kłodowe. Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku (na fot. 5 jedna z nich) w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego[1] (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego[1]. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko[2]. Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione były wnęki dla umieszczenia świątków[2]. Kapliczki ze zdjęć nr. 3,4, 5, to prawdopodobnie kapliczki opisane przez Michała Pękalskiego. Ta, w której widać Chrystusa Frasobliwego (fot. 3) pochodzi prawdopodobnie z 1868 r. Janusz Świeży pisze o niej w 1947 r.: Na cmentarzu w Puszczy Solskiej fundatorowie: Andrzej i Katarzyna Myszak umieścili "Zafrasowanego" roboty Bienia (wys. 49 cm) w kapliczce wybudowanej 6 grudnia 1868 roku. Rzeźba zachowała się wraz z kapliczką w bardzo dobrym stanie (polichromowana, ciało cieliste, szata i berło niebieskie, korona cierniowa zielona, tron czerwony)[3]. Paweł Bień (1828-1886) to jeden z dziewiętnastowiecznych biłgorajskich świątkarzy, też pochowany na tym cmentarzu. Nie wiadomo, na czyim grobie umieszczono kapliczkę z jego światkiem. Cytowany wyżej Michał Pękalski

 kapliczek w   w   lecz nawiązuje do d W okolicach Biłogoraja niegdyś takie kapliczki były dosyć częste. Kapliczki kłodowe z Chrystusem Frasobliwym pojawiały się na grobach ludowych świątkarzy. Jeszcze na przełomie lat 50 i 60 XX w. Michał Pękalski odnalazł 3 takie kapliczki na biłgorajskim cmentarzu przy ul. Krzeszowskiej (Puszcza Solska)[4] .  spotykane były w okolicach Biłgoraja. Najczęściej to kapliczki kłodowe ze świątkiem, często Chrystusem Frasobliwym.   Kapliczki nagrobne są cechą charakterystyczną dla regionu Biłgoraja. W regionie Biłgoraja zdarzały się nagrobne kapliczki kłodowe ze świątkiem (najczęściej Frasobliwym) ale kapliczka domkowa jest ewenementem. Na drzwiach wyryty jest napis: „S. P. Tu Spoczywa Jan Małek z wsi Bukowa Żył lat 75 zmarł dnia 17 Pazdziernika 1894 roku Prosi o Zdrowaś Marja”. W 

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Brykowski Ryszard. Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.
  2. 2,0 2,1 . Pękalski Michał. Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.
  3. Świeży Janusz. Świątkarze biłgorajscy. Polska Sztuka Ludowa - Konteksty. 1947 t.1, z.1-2, s. 50-59.
  4. . Pękalski Michał. Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.