Kapliczka domkowa na cmentarzu w Biłgoraju: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Linia 3: Linia 3:
 
Drewniana '''kapliczka domkowa''', w formie jak przydrożne (fot. 1), jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w '''Puszczy Solskiej''', współcześnie dzielnicy '''Biłgoraja''' (<small>50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76"</small>).  
 
Drewniana '''kapliczka domkowa''', w formie jak przydrożne (fot. 1), jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w '''Puszczy Solskiej''', współcześnie dzielnicy '''Biłgoraja''' (<small>50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76"</small>).  
 
[[Plik:Górecko Kościelne Frasobliwy.jpg|thumb|260px|alt=Chrystus Frasobliwy, Górecko Kościelne|2. Chrystus Frasobliwy z kłodowej kapliczki nagrobnej z 1867 r., Górecko Kościelne]]
 
[[Plik:Górecko Kościelne Frasobliwy.jpg|thumb|260px|alt=Chrystus Frasobliwy, Górecko Kościelne|2. Chrystus Frasobliwy z kłodowej kapliczki nagrobnej z 1867 r., Górecko Kościelne]]
Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, [[Kapliczki kłodowe|kapliczki kłodowe]].  Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a  kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze  przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku (na fot. 5 jedna z nich) w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ''... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego''<ref name="Brykowski">Brykowski Ryszard.  ''Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych''. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.</ref> (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: ''Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego''<ref name="Brykowski"/>. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko<ref name="Pękalski">. Pękalski Michał. ''Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim''. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.</ref>. ''Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego  we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione  były wnęki dla umieszczenia świątków''<ref name="Pękalski" />. Kapliczki ze zdjęć nr. 3,4, 5, to prawdopodobnie kapliczki opisane przez Michała Pękalskiego. Ta, w której widać Chrystusa Frasobliwego (fot. 3) pochodzi prawdopodobnie z 1868 r. Janusz Świeży pisze o niej w 1947 r.: ''Na cmentarzu w Puszczy Solskiej fundatorowie: Andrzej i Katarzyna Myszak umieścili "Zafrasowanego" roboty Bienia (wys. 49 cm) w kapliczce wybudowanej 6 grudnia 1868 roku. Rzeźba zachowała się wraz z kapliczką w bardzo dobrym stanie (polichromowana, ciało cieliste, szata i berło niebieskie, korona cierniowa zielona, tron czerwony)''<ref name="Świeży">Świeży Janusz. ''Świątkarze biłgorajscy.'' Polska Sztuka Ludowa - Konteksty. 1947 t.1, z.1-2, s. 50-59.</ref>. Paweł Bień (1828-1886) to jeden z dziewiętnastowiecznych biłgorajskich świątkarzy, też pochowany na tym cmentarzu. Nie wiadomo, na czyim grobie umieszczono kapliczkę z jego rzeźbą. Cytowany wyżej Michał Pękalski uważał, że to właśnie na grobach rzeźbiarzy ludowych lub ich rodzin stawiano kapliczki nagrobne ze świątkami<ref name="Pękalski" />. Z okolic Biłgoraja znane są jeszcze inne stare kapliczki nagrobne. Zdjęcie nr 7 z 1971 r. pokazuje kapliczkę z cmentarza  w Hucie Krzeszowskiej w powiecie niskim ale to też okolice Biłograja (dawny powiat biłgorajski). Dobrze zachowaną kapliczkę nagrobną można zobaczyć w Muzeum Zamojskim w Zamościu (fot. 8). Na przedniej ścianie słupa wyryta jest inskrypcja: ''Tu spoczywają śp. Marjanna Magdalena z Mordów Proszą o Zdrowaś Maria'', na tylnej: Fundator Jan Polny r 1867''. Nie wiadomo czyjego autorstwa jest znajdująca się we wnęce rzeźba ''Frasusia'' (fot. 2.) Ta kapliczka też pochodzi spod Biłgoraja. Stała na cmentarzu w Górecku Kościelnym.  
+
Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, [[Kapliczki kłodowe|kapliczki kłodowe]].  Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a  kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze  przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku (na fot. 5 jedna z nich) w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ''... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego''<ref name="Brykowski">Brykowski Ryszard.  ''Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych''. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.</ref> (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: ''Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego''<ref name="Brykowski"/>. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko<ref name="Pękalski">. Pękalski Michał. ''Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim''. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.</ref>. ''Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego  we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione  były wnęki dla umieszczenia świątków''<ref name="Pękalski" />. Kapliczki ze zdjęć nr. 3,4, 5, to prawdopodobnie kapliczki opisane przez Michała Pękalskiego. Ta, w której widać Chrystusa Frasobliwego (fot. 3) pochodzi prawdopodobnie z 1868 r. Janusz Świeży pisze o niej w 1947 r.: ''Na cmentarzu w Puszczy Solskiej fundatorowie: Andrzej i Katarzyna Myszak umieścili "Zafrasowanego" roboty Bienia (wys. 49 cm) w kapliczce wybudowanej 6 grudnia 1868 roku. Rzeźba zachowała się wraz z kapliczką w bardzo dobrym stanie (polichromowana, ciało cieliste, szata i berło niebieskie, korona cierniowa zielona, tron czerwony)''<ref name="Świeży">Świeży Janusz. ''Świątkarze biłgorajscy.'' Polska Sztuka Ludowa - Konteksty. 1947 t.1, z.1-2, s. 50-59.</ref>. Paweł Bień (1828-1886) to jeden z dziewiętnastowiecznych biłgorajskich świątkarzy, też pochowany na tym cmentarzu. Nie wiadomo, na czyim grobie umieszczono kapliczkę z jego rzeźbą. Cytowany wyżej Michał Pękalski uważał, że to właśnie na grobach rzeźbiarzy ludowych lub ich rodzin stawiano kapliczki nagrobne ze świątkami<ref name="Pękalski" />. Z okolic Biłgoraja znane są jeszcze inne stare kapliczki nagrobne. Zdjęcie nr 7 z 1971 r. pokazuje kapliczkę z cmentarza  w Hucie Krzeszowskiej w powiecie niskim ale to też okolice Biłograja (dawny powiat biłgorajski). Dobrze zachowaną kapliczkę nagrobną można zobaczyć w Muzeum Zamojskim w Zamościu (fot. 8). Na przedniej ścianie słupa wyryta jest inskrypcja: ''Tu spoczywają śp. Marjanna Magdalena z Mordów Proszą o Zdrowaś Maria'', na tylnej: ''Fundator Jan Polny r 1867''. Nie wiadomo czyjego autorstwa jest znajdująca się we wnęce rzeźba ''Frasusia'' (fot. 2.) Ta kapliczka też pochodzi spod Biłgoraja. Stała na cmentarzu w Górecku Kościelnym.  
 
    
 
    
  

Wersja z 19:28, 5 paź 2020

Roboty.jpg Ten artykuł jest w trakcie tworzenia i może przejściowo zawierać niepełne, niezweryfikowane lub błędne informacje.

Drewniana nagrobna kapliczka domkowa, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj
1. Drewniana kapliczka domkowa na cmentarzu w Puszczy Solskiej, fot. 2014

Drewniana kapliczka domkowa, w formie jak przydrożne (fot. 1), jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w Puszczy Solskiej, współcześnie dzielnicy Biłgoraja (50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76").

Chrystus Frasobliwy, Górecko Kościelne
2. Chrystus Frasobliwy z kłodowej kapliczki nagrobnej z 1867 r., Górecko Kościelne

Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, kapliczki kłodowe. Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku (na fot. 5 jedna z nich) w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego[1] (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego[1]. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko[2]. Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione były wnęki dla umieszczenia świątków[2]. Kapliczki ze zdjęć nr. 3,4, 5, to prawdopodobnie kapliczki opisane przez Michała Pękalskiego. Ta, w której widać Chrystusa Frasobliwego (fot. 3) pochodzi prawdopodobnie z 1868 r. Janusz Świeży pisze o niej w 1947 r.: Na cmentarzu w Puszczy Solskiej fundatorowie: Andrzej i Katarzyna Myszak umieścili "Zafrasowanego" roboty Bienia (wys. 49 cm) w kapliczce wybudowanej 6 grudnia 1868 roku. Rzeźba zachowała się wraz z kapliczką w bardzo dobrym stanie (polichromowana, ciało cieliste, szata i berło niebieskie, korona cierniowa zielona, tron czerwony)[3]. Paweł Bień (1828-1886) to jeden z dziewiętnastowiecznych biłgorajskich świątkarzy, też pochowany na tym cmentarzu. Nie wiadomo, na czyim grobie umieszczono kapliczkę z jego rzeźbą. Cytowany wyżej Michał Pękalski uważał, że to właśnie na grobach rzeźbiarzy ludowych lub ich rodzin stawiano kapliczki nagrobne ze świątkami[2]. Z okolic Biłgoraja znane są jeszcze inne stare kapliczki nagrobne. Zdjęcie nr 7 z 1971 r. pokazuje kapliczkę z cmentarza w Hucie Krzeszowskiej w powiecie niskim ale to też okolice Biłograja (dawny powiat biłgorajski). Dobrze zachowaną kapliczkę nagrobną można zobaczyć w Muzeum Zamojskim w Zamościu (fot. 8). Na przedniej ścianie słupa wyryta jest inskrypcja: Tu spoczywają śp. Marjanna Magdalena z Mordów Proszą o Zdrowaś Maria, na tylnej: Fundator Jan Polny r 1867. Nie wiadomo czyjego autorstwa jest znajdująca się we wnęce rzeźba Frasusia (fot. 2.) Ta kapliczka też pochodzi spod Biłgoraja. Stała na cmentarzu w Górecku Kościelnym.


kapliczek w w lecz nawiązuje do d W okolicach Biłogoraja niegdyś takie kapliczki były dosyć częste. Kapliczki kłodowe z Chrystusem Frasobliwym pojawiały się na grobach ludowych świątkarzy. Jeszcze na przełomie lat 50 i 60 XX w. Michał Pękalski odnalazł 3 takie kapliczki na biłgorajskim cmentarzu przy ul. Krzeszowskiej (Puszcza Solska)[4] . spotykane były w okolicach Biłgoraja. Najczęściej to kapliczki kłodowe ze świątkiem, często Chrystusem Frasobliwym. Kapliczki nagrobne są cechą charakterystyczną dla regionu Biłgoraja. W regionie Biłgoraja zdarzały się nagrobne kapliczki kłodowe ze świątkiem (najczęściej Frasobliwym) ale kapliczka domkowa jest ewenementem. Na drzwiach wyryty jest napis: „S. P. Tu Spoczywa Jan Małek z wsi Bukowa Żył lat 75 zmarł dnia 17 Pazdziernika 1894 roku Prosi o Zdrowaś Marja”. W

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Brykowski Ryszard. Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.
  2. 2,0 2,1 2,2 . Pękalski Michał. Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.
  3. Świeży Janusz. Świątkarze biłgorajscy. Polska Sztuka Ludowa - Konteksty. 1947 t.1, z.1-2, s. 50-59.
  4. . Pękalski Michał. Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.