Kapliczka domkowa na cmentarzu w Biłgoraju

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Roboty.jpg Ten artykuł jest w trakcie tworzenia i może przejściowo zawierać niepełne, niezweryfikowane lub błędne informacje.

Drewniana nagrobna kapliczka domkowa, cmentarz Puszcza Solska, Biłgoraj
1. Drewniana kapliczka domkowa na cmentarzu w Puszczy Solskiej, fot. 2014

Drewniana kapliczka domkowa, w formie jak przydrożne (fot. 1), jest kapliczką nagrobną z końca XIX w. stojącą na cmentarzu w Puszczy Solskiej, współcześnie dzielnicy Biłgoraja (50° 31' 30.83", 22° 42' 22.76").

Chrystus Frasobliwy, Górecko Kościelne
2. Chrystus Frasobliwy z kłodowej kapliczki nagrobnej, Górecko Kościelne

Kapliczki nagrobne można zobaczyć w wielu regionach Polski. Najczęściej to współczesne kapliczki z wnęką na świątka lub stylizowane na ludowe, kapliczki kłodowe. Nie jest to jednak zjawisko nowe chociaż nie ma ciągłości pomiędzy współczesnymi kapliczkami, a kapliczkami opisywanymi jako stare już w latach 60. i 70. XX w., których dziś spotkać można tylko pojedyncze przykłady. O dwóch takich kapliczkach na cmentarzu w Gródku (na fot. 5 jedna z nich) w pow. tomaszowskim (lubelskim) pisze Ryszard Brykowski w artykule z 1976 r.: ... znajdują się na nim dwa relikty zapomnianych czasów i zwyczajów, dawnej kultury i ludowej sztuki sepulkralnej. Są to dwie "stare" i mocno już zniszczone niewielkie ludowe drewniane kapliczki nagrobne, z nich jedna z zachowaną jeszcze rzeźbą Chrystusa Frasobliwego[1] (fot.) Brak ówcześnie nowych tego typu kapliczek i już ich wyjątkowość autor potwierdza słowami: Na marginesie można dodać, że na tego typu kapliczki zwrócono już niegdyś uwagę, ale ponieważ nieliczne obiekty znano wyłącznie z terenu byłego powiatu biłgorajskiego, sądzono, że były one zjawiskiem rzadkim i raczej nie stwierdzonym dotychczas w innych terenach kraju ... . Odkrycie zatem podobnych kapliczek w Gródku na obszarze d. powiatu tomaszowskiego, zmienia nieco przyjęty pogląd, a występowanie "biłgorajskich" kapliczek nagrobnych rozszerza się na południowe rejony Lubelskiego[1]. Wspomniane obiekty z powiatu biłgorajskiego, to trzy kapliczki z cmentarza przy ul. Krzeszowskiej w Puszczy Solskiej, części Biłgoraja. Opisał je w 1961 r. Michał Pękalski uznając za wyjątkowe i specyficznie biłgorajskie zjawisko[2]. Zjawiskiem rzadkim i - o ile wiem - nie stwierdzonym dotychczas na innych terenach kraju są wykonane z z drewna kapliczki nagrobne, z którymi spotykamy się w powiecie biłgorajskim, a w szczególności na cmentarzu grzebalnym w Puszczy Solskiej ... . Jeszcze przed kilkunastu laty na cmentarzu w Puszczy Solskiej znajdowały się trzy stare kapliczki nagrobne z rzeźbami Chrystusa Frasobliwego we wnękach; do dziś zachowały się tylko dwie, a w żadnej z nich nie ma figurek światków. Wspólną cechą wymienianych wyżej kapliczek jest podobne w zasadzie ukształtowanie bryły i technika wykonania. Wszystkie one bowiem ciosane były z jednego potężnego kloca, w którym zapewne za pomocą narzędzi, podobnych do tych, jakich używano do drążenia barci, żłobione były wnęki dla umieszczenia świątków[2]. Kapliczki ze zdjęć nr. 3,4, 5, to prawdopodobnie kapliczki opisane przez Michała Pękalskiego. Ta, w której widać Chrystusa Frasobliwego (fot. 3) pochodzi prawdopodobnie z 1868 r. Janusz Świeży pisze o niej w 1947 r.: Na cmentarzu w Puszczy Solskiej fundatorowie: Andrzej i Katarzyna Myszak umieścili "Zafrasowanego" roboty Bienia (wys. 49 cm) w kapliczce wybudowanej 6 grudnia 1868 roku. Rzeźba zachowała się wraz z kapliczką w bardzo dobrym stanie (polichromowana, ciało cieliste, szata i berło niebieskie, korona cierniowa zielona, tron czerwony)[3]. Paweł Bień (1828-1886) to jeden z dziewiętnastowiecznych biłgorajskich świątkarzy, też pochowany na tym cmentarzu. Nie wiadomo, na czyim grobie umieszczono kapliczkę z jego światkiem. Cytowany wyżej Michał Pękalski

 kapliczek w   w   lecz nawiązuje do d W okolicach Biłogoraja niegdyś takie kapliczki były dosyć częste. Kapliczki kłodowe z Chrystusem Frasobliwym pojawiały się na grobach ludowych świątkarzy. Jeszcze na przełomie lat 50 i 60 XX w. Michał Pękalski odnalazł 3 takie kapliczki na biłgorajskim cmentarzu przy ul. Krzeszowskiej (Puszcza Solska)[4] .  spotykane były w okolicach Biłgoraja. Najczęściej to kapliczki kłodowe ze świątkiem, często Chrystusem Frasobliwym.   Kapliczki nagrobne są cechą charakterystyczną dla regionu Biłgoraja. W regionie Biłgoraja zdarzały się nagrobne kapliczki kłodowe ze świątkiem (najczęściej Frasobliwym) ale kapliczka domkowa jest ewenementem. Na drzwiach wyryty jest napis: „S. P. Tu Spoczywa Jan Małek z wsi Bukowa Żył lat 75 zmarł dnia 17 Pazdziernika 1894 roku Prosi o Zdrowaś Marja”. W 

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Brykowski Ryszard. Zabytkowe cmentarze i elementy zabytkowe na cmentarzach niezabytkowych. Ochrona zabytków. 1976, 29/2, 113 s. 113-116.
  2. 2,0 2,1 . Pękalski Michał. Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.
  3. Świeży Janusz. Świątkarze biłgorajscy. Polska Sztuka Ludowa - Konteksty. 1947 t.1, z.1-2, s. 50-59.
  4. . Pękalski Michał. Drewniane kapliczki nagrobne w powiecie biłgorajskim. Polska Sztuka Ludowa XV, 1961, n r 2. s. 94—96.