Krzyż pokutny: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
(UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „<html> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>almanach wrocławski</title> <meta http-equiv="refresh" content="0; http:/silesiacum...”)
Znacznik: Zastąpiono
 
(Nie pokazano 73 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{W budowie}}
+
<html>
<div style="float: right;">{{MKK}}</div>
+
<head>
[[Plik:Zastruże krzyż.jpg|alt=Krzyż pokutny, pojednania. Zastruże, Osiek|300px|right|Zastruże, krzyż kamienny]]
+
<meta charset="UTF-8">
'''Krzyż pokutny''', krzyż pojednania - to krzyż fundowany przez zabójcę, będący jednym z jego zobowiązań podjętych w umowie ugodowej z rodziną zabitego. Taka jest ścisła definicja krzyża pokutnego.
+
<title>almanach wrocławski</title>
  
Pisząc o krzyżach pokutnych na terenie Polski, zacząć niestety trzeba od stwierdzenia, iż temat jest tak zmitologizowany, przekłamany oraz zaniedbany  naukowo, że próby racjonalnego podejścia do tego bardzo ciekawego zjawiska są, i pewnie długo jeszcze będą, wołaniem na puszczy. Czym zatem są krzyże pokutne i czy w ogóle istnieje takie zjawisko, skoro nawet nazwa jest według niektórych nieporozumieniem i promowana jest w zamian - krzyże pojednania?
+
<meta http-equiv="refresh" content="0; http:/silesiacum.pl/Krzyż pokutny
 
+
"/>
Krzyż pokutny, czy też  krzyż pojednania (nazwy te będą tu używane synonimicznie), reprezentują grupę zabytków, do których należy zaliczyć też takie obiekty, jak [[Monolityczne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|kapliczka pokutna]] oraz tzw. marter, czyli kapliczka lub płyta z przedstawieniem ukrzyżowanego Chrystusa lub sceną męczeństwa któregoś ze świętych. Łączy je powód fundacji. Jest nim wykonanie przez zabójcę jednego ze zobowiązań, pojawiającego się nieraz  w umowach ugodowych pomiędzy nim a rodziną zabitego.  Takie umowy zawierane były w średniowieczu i w początkach ery nowożytnej (w  XVI i reliktowo w XVII w.) Od razu trzeba zaznaczyć, że  umowny (ugodowy, kompozycyjny) sposób załatwiania spraw związanych z zabójstwem był znany także w polskim prawie średniowiecznym, ale taki element ugód, jak obowiązek postawienia krzyża czy kapliczki w umowach z terenu Polski się nie pojawiał. Był to zwyczaj związany z obszarami dominacji kultury niemieckiej. Dlatego też w dzisiejszych granicach Polski temat istnieje wyłącznie na terenach zgermanizowanych znacznie już w średniowieczu, czyli głównie na Śląsku. Jest to także jedna z przyczyn wspomnianego na początku zmitologizowania i przekłamań dotyczących tych pomników prawa, gdyż dla Polaków przybyłych na te tereny po 1945 r. omawiane zabytki były nowością niemającą analogii w ich kulturze. Słowem kolokwialnym - nie czuli tematu.
+
</head>
 
+
</html>
== Geneza ==
 
Należy tu przedstawić genezę umów ugodowych po zabójstwie i kar kompozycyjnych, czyli ugodowych. Jesteśmy przyzwyczajeni, że życie ludzkie podlega specjalnej ochronie prawa, a zatem i państwa. Pozbawienie kogoś życia w sposób ekstremalny narusza poczucie bezpieczeństwa członków społeczności, dlatego ściganie zabójstwa odbywa się z urzędu. Niezależnie od czyjejkolwiek woli organy państwa podejmują czynności zmierzające do ustalenia sprawcy i ukarania go. Inaczej było w średniowieczu. Zabójstwo było przestępstwem  prywatnym.
 
 
 
== Pomniki ugód ==
 
* Krzyż kamienny
 
* Krzyż drewniany
 
* Kapliczka kamienna
 
* Kapliczka drewniana
 
* Martyr, Marter
 
* Kamienna płyta (z płaskorzeźbą krzyża, grupa ukrzyżowania - Wrocław<ref name="Klose Darstellung s. 109,110">Klose Samuel Benjamin.  ''Darstellung der inneren Verhältnisse der Stadt Breslau vom Jahre 1458 bis zum 1526. Sammlung von Quellenschriften zur Geschichte Schlesiens.'' Scriptores Rerum Silesiacarum. Bd. 3, 1847, s 109-110.</ref><ref name="Nocuń 2004 s. 33"<ref>Nocuń Przemysław. ''Zabytki jurysdykcji karnej w późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym Wrocławiu w ujęciu archeologii historycznej.'' Wratislavia Antiqua. Studia do Dziejów Wrocławia. 6, Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego, Wrocław: 2004, s. 33.</ref>, Nysa<ref name="Wojtucki 2017 s. 85>Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017, s. 84.</ref>
 
* Przedstawienie Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem w murze (koło Bramy Lubańskiej w Lwówku Śląskim)<ref name="Hellmich 1923 s. 15"> Hellmich Max. ''Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche.'' Liegnitz: 1923, s. 15</ref><ref name="Wojtucki 2017 s. 84">Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017, s. 84.</ref>
 
* Ołtarz (Imbramowice<ref name="Wojtucki 2017 s. 104">Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017, s. 104.</ref>)
 
* Epitafium (Imbramowice, Świdnica<ref name="Wojtucki 2017 s. 104">Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017, s. 104.</ref>)
 
 
 
== Umowa ugodowa ==
 
Umowa ugodowa (umowa kompozycyjna, z łąc. ''compositio'' – ugoda)
 
== Krzyż pokutny czy krzyż pojednania ==
 
 
 
Zobacz również
 
* [[Monolitowe kamienne krzyże - galeria|Galerię monolitowych kamiennych krzyży]]
 
* [[Monolitowe kamienne krzyże]]
 
 
 
* [[Krzyż pokutny/notatki]]
 
 
 
<gallery mode=packed heights=260px>
 
Plik:Adnet Pestkreuz.jpg|Krzyż morowy w Adnet,  Hallein, Salzburg
 
Plik:Armsünderkreuz Kaulbach.jpg|[[Krzyż biednego grzesznika]]
 
Plik:Schilling Richtplatz in Luzern.jpg|Miejsce kaźni w Lucernie, Diebold Schilling 1513
 
Plik:Wrocław Werner ok. 1750.jpg|Szafot przed Bramą Świdnicką w Wrocławiu, obok kamienna kapliczka słupowa; rys. F. B. Werner ok. 1750
 
Plik:Litomierzyce drzeworyt 1602.jpg|Widok Litomierzyc w 1602 r. z widocznym krzyżem na szafocie (w centrum) i kapliczką koło szubienicy (lewy górny róg); powiększenia w prawym górnym rogu
 
</gallery>
 
 
 
{{Przypisy}}
 
 
 
== Bibliografia ==
 
* Adamczyk Stanisław J. ''Krzyże pokutne i kapliczki pojednania - przykłady zabytków średniowiecznego prawa karnego w Polsce.'' W: Droga do Composteli - przeszłość i teraźniejszość. Kraków: 2016, s. 163-189 (c. 12 kk) 
 
* Adamska Dagmara., Nocuń Przemysław. ''Czu troste und czu hulffe des zele. Późnośredniowieczne ugody kompozycyjne z terenu Śląska.'' Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka.  2004, T. 59, Z. 2,  s. 111-139.
 
* Adamska Dagmara. ''O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych.'' W: Mundis hominis  - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-526. (c. 1 kk)
 
* Baldy K., Kledzik M. ''Przydrożne miejsca kultu religijnego i małe pomniki architektury w Górach Stołowych.'' Szczeliniec.  2001, 6, s. 169-185. (c. 2 kk)
 
* Beck, Siegfried. ''Über Steinkreuze in Schlesien.''  Schlesische Heimat-Blätter, Zeitschrift für schlesische Kultur. 3.Jg., 1909/10, Heft 22, s. 585-586 (c. 56 kk)
 
* Blaschke Julius.  ''[https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/14130/edition/17564/content?ref=desc Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes.]'' Głogów: Verlag der Buchhandlung Hellmann, 1913, s. 227-228.
 
* Błaszczyk Stanisław. ''Pokutne pomniki kamienne województwa leszczyńskiego w świetle  dawnego prawa, zwyczajów i legend.'' Rocznik Leszczyński. 1982, R6, s. 99-124. (c. 3 kk)
 
* Bródka Sylwia,  Uryasz Katarzyna.  ''[http://www.krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/19.pogranicze/6-brodka,%20uryasz.pdf Krzyże kamienne w krajobrazie kulturowym Dolnego Śląska oraz ich znaczenie turystyczne (przykład powiatu świdnickiego)].'' Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego. Sosnowiec: 2013, T. 19, s. 73–87.  (c. 4 kk)
 
* Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian. ''Sztuka Śląska Opolskiego:  od średniowiecza do końca w. XIX.'' Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 68 i 456-457.
 
* Chrząszcz Johannes. ''Das schwarze Buch von Gleiwitz. 1 Teil, (1582-1612).'' Sonderdruck aus dem Gleiwitzer Jahrbuch 1927. Gleiwitz: 1927. (c. 50 kk)
 
* Derus Małgorzata ''Kapliczki i krzyże przydrożne Bytomia.'' Bytom: 2006, s. 51-52.
 
* <span style="color: Goldenrod">Dobrzyniecki Arkadiusz. ''Kamienne płyty z rytem krzyża.'' Przydrożne Pomniki Przeszłości. Świdnica: z. 9, 1989, s. 2-16.</span>
 
* <span style="color: Goldenrod">Dobrzyniecki Arkadiusz. ''Tzw. krzyże i kapliczki pokutne - zarys problematyki badawczej.''  Pomniki Dawnego Prawa. 2008,  1,  s. 68-70.</span>
 
*  Dobrzyniecki Arkadiusz.  ''Dlaczego nie - pokutne?  Problem funkcji kamiennych krzyży na Ziemi Świdnickiej.''  Rocznik świdnicki. 2009, s. 7-21. (c. 5 kk)
 
* Dobrzyniecki Arkadiusz.  ''Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu.'' Pomniki Dawnego Prawa. 2010, 11-12, s. 32-37. (c. 6 kk)
 
* Dudzińska Agnieszka.  ''Świdnicka umowa kompozycyjna z 15 II 1517 r.'' Rocznik Świdnicki. 2009,  T. 37  s. 42-50. (c. 7 kk.)
 
* E. ''Ueber die steineren  Kreuze''. Schlesische Provinzialblätter. Bd. 107, 1838, s. 321-324. (c. 48 kk)
 
* Frauenstädt Paul.  ''Blutrache und Totschlagsühne im deutschen Mittelalter - Studien zur deutschen Kultur- und Rechtsgeschichte.'' Leipzig: 1881.
 
* Gomzar Bogusław. ''Śląskie krzyże pokutne.'' Spotkania z Zabytkami. 1988, 6 (40)  s. 44-45. (c. 14 kk)
 
* Heinze K. T. ''[https://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10001952_00001.html?zoom=0.6500000000000001 über die Alterthümlichkeiten der schlesischen Klöster].'' Idunna und Hermode,  Eine Altherthumszeitung. Jg. 2, 1812, s. 96. (c. 57 kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Hellmich Max. Aufruf zur Mitteilung von Nachrichten über das Vorkommen von Steinkreuzen in Schlesien. Schlesische Geschichtsblätter. Mitteilungen des Vereins für Geschichte Schlesiens. Breslau, 1909, nr 3, s. 64-67.</span>
 
* Hellmich Max. ''Steinkreuze in Schlesien. Schlesische Zeitung.'' Breslau den 27. Juni 1909, 168. Jahrgang. Nr. 242. (c 8kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Hellmich Max. ''Steinerne Zeugen mittelalterlicher Gerichtsbarkeit in der Grafschaft Glatz.'' Guda Obend! Heimatliches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete, Jg. 9, 1919.</span>
 
* Hellmich Max. ''Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche.'' Liegnitz: 1923. (c. 9 kk)
 
* Hellmich Max. ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes''. Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Band XXXI-XXXII. Breslau: 1931, s. 196-207 (c. 47 kk)
 
* Hellmich Max. ''Schlesiche Strafrechtsaltertümer.'' Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Band XXXIII. Breslau: 1933, s. 84-100. (c. 58 kk)
 
* Heś Robert. ''Za duszę zamordowanego.'' Gazeta Rycerska. 2003, nr 3, s. 43-46. (c. 10 kk)
 
* Heś Robert.  ''Kamienny krzyż w Kijowicach.'' Pomniki Dawnego Prawa. 2008, 1,  s. 29-35. (c. 11 kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Heś Robert.  ''Kamienne krzyże z okolic Strzelina i Oławy znakami granicznymi joannitów?.''  Pomniki Dawnego Prawa. 2009, 6, s. 24-35.</span>
 
* Heś Robert. ''Trzy kamienne pomniki dawnego prawa z okolic Świdnicy, czyli rzecz o pułapkach interpretacyjnych czyhających na badaczy.'' Rocznik Świdnicki, 2009, T 3,  s. 32-41. (c 13. kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Hoffmann Felix. ''Steinkreuze im Wald und am Wege. Die Steinernen Kreuze im Altkreise Sagan.'' Sagan, 1937.</span>
 
* ''Inwentaryzacja dóbr kultury materialnej we wsi Pszenno.'' Red. Kaszuba E. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 2009. (c. 16 kk)
 
* Jaworski Krzysztof. ''Wczesne średniowiecze.'' W: Archeologia Górny Śląsk. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2013,  s. 165-192. (c. 15 kk)
 
* ''Kar system w dawnym prawie polskim.'' W: Mała encyklopedia prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980. 
 
* Klementowski Marian Lech. ''O pojednaniu w zabójstwie w środkowoeuropejskich państwach w średniowieczu.'' Rejent. 1996, 7-8, s. 104-128. (c. 17 kk)
 
* Klose M. ''Zum Artikel Sühnekreuze in Nr. 12 des Wanderers, Jg. 18''. Der Wanderer im Riesengebirge. Jg. 19, Nr. 5, 10.05.1899, s. 77. (c. 43 kk)
 
* Komarnicki Zbigniew. ''Krzyże pokutne.'' Opolski Informator Konserwatorski. Opole: 1991,  s. 232-240. (c. 59 kk)
 
* Komoniecki Andrzej. ''Chronografia albo dziejopis żywiecki'' Wyd. przez  Stanisława Grodziskiego i Irenę Dwornicką. Żywiec: Towarzystwo Ziemi Żywieckiej, 1987. (c. 18 kk)
 
* Komorowski Witold. ''Kamienne kapliczki słupowe''. Wrocław: 2017. (c. 62a i 62b kk)
 
* Komorowski Witold.  ''Kamienne krzyże i kapliczki na Dolnym Śląsku.'' Polkowice: Wydawnictwo Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki,  2014. (c. 19 kk)
 
* Korn G. ''Mordsühne des 16. Jahrhunderts.'' Schlesische Provinzialblätter. Neue Folge. 2 Bd., 1863, s. 583-586. (c. 44 kk)
 
* Kubicki Rafał. ''Seelbad (balnea animarum) – uwagi na temat praktyki stosowania pobożnej fundacji w Prusach Krzyżackich i Prusach Królewskich do początku XVI wieku.'' Zapiski Historyczne. Poświęcone Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich. 2015, 80, 1, s. 7-20. (c 53 kk)
 
* Kuriański Mieczysław.  ''Z historii krzyży kamiennych ze szczególnym uwzględnieniem krzyży pokutnych: dolnośląskie paradygmaty.''  Seculum Christianum.  2009,  T. 16, nr 1, s. 75-89. (c. 20 kk.)
 
* Kutrzeba Stanisław. ''Dawne polskie prawo sądowe w zarysie.'' Lwów-Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1921. (c. 54 kk)
 
* Kutzer Paul. ''Mordsühne im Mittelalter''. Jahresbericht des Neisser Kunst- und Altertums-Vereins 1908. 1909, s. 37-44. (c. 46 kk)
 
* Kutzer Paul. ''Alte Steinkreuze in Schlesien.'' Schlesische Heimat-Blätter: Zeitschrift für schlesische Kultur. 3. Jg., 1909/10. s. 409-413 i 446-450. (c. 21 kk)
 
* Kutzer Paul. ''Steinkreuze in Schlesien''.  Schlesien. Illustrierte Zeitschrift für die Pflege heimatlicher Kultur. Bd 7, H1, 1913, s. 9-15. (c. 49 kk)
 
* Lechowicz Zbigniew.  ''Archeologiczny przyczynek do problematyki tzw. krzyży pokutnych.''  Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica. 1983, nr 4, s. 131-138. (c. 22 k)
 
* Lorenc Marek & Nocuń Przemysław. ''Prawo wykute w kamieniu.'' Wiedza i Życie. 2011, 1. (c. 24 kk)
 
* Łachowski Paweł.  ''Krzyże i kapliczki pokutne.'' W: Encyklopedia Ziemi Głogowskiej z 16.  Głogów: Towarzystwo Miłośników Głogowa, 1994. (c. 23 kk)
 
* Łuczyński Romuald. ''Kilka uwag o krzyżach pokutnych i pamiątkowych.'' Karkonosze: Kultura i Turystyka. 1996, 1 (207), s. 5. ( c. 25 kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Łysiak Wojciech.  ''Zaklinanie śmierci: śmierć i pokuta w dawnym Księstwie Pomorskim.'' Poznań: Wydawnictwo Eco, 2000.</span>
 
* Łysiak Wojciech. ''Nieistniejący pomnik mordercy w Strachominie.''  Koszalińskie Zeszyty Muzealne. 2001, T. 23, s. 55-64. (c. 26 kk)
 
* Maciejewska Beata. ''Krzyże pokutne.'' W: Encyklopedia Wrocławia. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006.
 
* Maisel Witold.  ''Krzyże pokutne.'' W: Archeologia prawna Polski. Warszawa-Poznań: PWN, 1982, s. 164-166.
 
* Maisel Witold. ''Krzyż pokutny.'' W: Archeologia prawna Europy. Warszawa-Poznań: PWN, 1989, s. 182.
 
* Małecki Marian. ''Krzyże pokutne na ziemi wodzisławskiej i pszczyńskiej.''  Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2000. (c. 27 kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Manikowska Halina.  ''Koszty pielgrzymki Piotra Rindfleischa, kupca wrocławskiego, do Ziemi Świętej w 1496 r.''  W: Civitas & villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej. Wrocław-Praha: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Archeologicky Ustav AVC R, 2003,  s. 265-269.</span> 
 
* Milka Józef. ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa.'' Wrocław: Dolnośląskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1979. (c. 28 kk)
 
* Nawrocka, Agnieszka.  ''Kamienne krzyże - pomniki dawnego prawa.''  Świdnica: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu Filia w Świdnicy, 2015. (c. 28 kk)
 
* Nocuń Przemysław. ''Zabytki jurysdykcji karnej w późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym Wrocławiu w ujęciu archeologii historycznej.'' Wratislavia Antiqua. Studia do Dziejów Wrocławia. 6, Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego, Wrocław: 2004, s. 25-40. (c. 28 kk)
 
* Paternoga Marcin. Rutka Honorata. ''Badania archeologiczne przy kamiennych krzyżach na przykładzie obiektów w Pszennie i Modliszowie w gminie Świdnica.'' Rocznik Świdnicki. 2009, T. 37 s. 22-31. (c. 30 kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Paternoga Marcin, Wojtucki Daniel. Prace konserwatorskie krzyży kamiennych w okolicach Wrocławia przeprowadzone w latach 1999-2001. Pomniki Dawnego Prawa. 2009 czerwiec, z.6, s.54-73.</span>
 
* Pawiński Adolf. ''O pojednaniu w zabójstwie według dawnego prawa polskiego.'' Warszawa: 1884. (c. 55 k) 
 
* Piwek Waldemar. ''Fundacje pokutne w Wielkopolsce w XIII-XV wieku.'' Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski. 2009, 4, s. 7-45 (c. 41 kk) polskie prawo
 
* ''Pokuta kościelna, pokora.'' W: Mała encyklopedia prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
 
* <span style="color: Goldenrod">Přikryl František. ''Denkmale der Heiligen Konstantin (Cyrill) und Method in Europa.'' Wien: Heinrich Kirsch, 1920.</span>
 
* Radecki Aleksander. ''Krzyże pokutne.'' W: Aspekt pasyjny pobożności ludowej na przykładzie dawnych i współczesnych kalwarii w archidiecezji wrocławskiej i diecezji świdnickiej. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu (rozprawa doktorska), 2006,  s. 193-194. (c. 31 kk)
 
* Radig Konrad. ''Die Mordsühnekreuze des Grottkauer Kreises.'' Heimatkalender des Kreises Grottkau 1936. Oppeln: 1935, s. 93-99. (c. 45)
 
* Stojer Joanna. ''Narzędzia zbrodni na krzyżach pokutnych.'' Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii. 2007, LVII, s.  326-330. (c. 32 kk)
 
* Scheer Andrzej. ''Krzyże pokutne ziemi świdnickiej.''  Świdnica:  Towarzystwo  Regionalne Ziemi Świdnickiej, 1987.
 
* Scheer Andrzej. ''Krzyże pokutne.'' Na Szlaku. 2007, Rok XXI, Nr 1(198). (c. 33 kk)
 
* <span style="color: Goldenrod">Scheer Andrzej, ''Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa.'' Świdnica, 1987. Rec. Hanulanka Danuta. ''Andrzej Scheer, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej.'' Pomniki Dawnego Prawa.  2009, 5, s. 60-69.</span>
 
* <span style="color: Goldenrod">Steller Walther. ''Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien.'' W: Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde. Breslau: 1934.</span>
 
* Szczęsny Krzysztof.  ''Średniowieczne krzyże pokutne i komemoratywne na Górnym Śląsku.'' W:  O sztuce Górnego Śląska i przyległych ziem małopolskich. Katowice: 1993, s. 61-76.
 
* ''Szlak kamiennych zabytków dawnego prawa w województwie lubuskim czyli śladami zbrodni i pokuty.'' (c. 34 kk)
 
* Świerczek Józef.  ''Krzyże pokutne na terenie diecezji katowickiej.'' Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne. 1990-91,  XXIII/XXIV, s. 277-284.(c. 35 kk.)
 
* ''Über die steineren Kreuz. Schlesische Provinzialblätter.'' BD. 107, 1838, s. 321-324. (c. 51 kk.)
 
* Warylewski Jarosław. [http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-bc81fb3d-5121-48fc-9534-ff235d883220 Krzyże i kapliczki pokutne (pojednania), jako element średniowiecznej jurysdykcji karnej.]  Studia Gdańskie. 2016 Tom XXXVIIII,  s. 149-160 (c. 36 kk).
 
* Wojecki Mieczysław i in. ''Szlakiem krzyży pokutnych po obu stronach Odry. Kamienne zabytki dawnego prawa.'' Informator-przewodnik turystyczny terenu Euroregionu-Sprewa-Nysa-Bóbr.  Zielona Góra: Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna "Lotur". (c. 37 kk)
 
* Woikowsy-Biedau E., Kutzer P. ''Steinkreuze in Oberschlesischen.'' Oberschlesische Heimat : Zeitschrift des Oberschlesischen Geschichtsvereins. 1909, Bd 5. s. 19-31, 139-143. (c. 63 kk)
 
* Wojtucki Daniel. ''Jak kapliczka została pręgierzem". Sudety nr 9/102, wrzesień 2009, s. 22-23. (c. 61)
 
* Wojtucki Daniel.  ''Pamiątkowe krzyże w Batorowie i Międzylesiu na ziemi kłodzkiej.'' Pomniki Dawnego Prawa.  2016,  33, s. 46-53. (c. 38 kk)
 
* Wojtucki Daniel. ''Ugoda kompozycyjna z Głogówka z roku 1599.'' Ziemia Prudnicka Rocznik 2004. Prudnik: Spółka Wydawnicza "Aneks", 2004, s. 18-24.
 
* Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Pomniki dawnego prawa na pograniczu polsko-czeskim.'' Wrocław: 2007. (c. 39 kk)
 
* Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017.
 
* Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: 2017.  Rec. Klemenski Marcin. Folia Historica Cracoviensia. Tom 25, Nr 2 (2019), s. 177-179. (c. 60 kk.)
 
* Wrzesiński Szymon. ''Lwóweckie zabytki pokutne.''  Gościniec Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. 2006, 1 (22),  s. 153-154. (c. 40 kk)
 
* Wrzesiński, Szymon.  ''Pomniki bólu i śmierci. Zabytki dawnego prawa na ziemiach polskich.'' Zakrzewo: Wydawnictwo Replika, 2009.
 
 
 
* [https://zabytkiprawa.pl/  Stowarzyszenie Ochrony i Badań Zabytków Prawa]
 
* [http://www.suehnekreuz.de/ Sühnekreuze]
 
 
 
 
 
 
 
[[Kategoria:Brudnopis]]
 

Aktualna wersja na dzień 12:13, 25 mar 2024

almanach wrocławski