Krzyże z Chrystusem wyciętym z blachy: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
(Nie pokazano 37 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Ołdrzychow.jpg|thumb|Grupa Ukrzyżowania, Ołdrzychów]]
+
[[Plik:Ołdrzychow.jpg|thumb|2. Grupa Ukrzyżowania, Ołdrzychów]]
'''Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa''', pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 4).  Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech.   
+
[https://www.google.com/maps/d/u/0/edit?hl=pl&mid=1MEUTpSnj7053lIOYhUPGCkXLuE7PSn8m&ll=50.49058028990676%2C18.389645227406618&z=7 Mapa rozmieszczenia krzyży z Chrystusem z blachy]</br>
[[Plik:Werynia b.jpg|thumb|left|Werynia pow. kolbuszowski]]
+
'''Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa''' pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 3, 4).  Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech.  Na terenie Śląska występują praktycznie tylko w miejscowościach będących własnością ośrodków zakonnych: Magdalenek w Lubaniu ([[:Plik:Henryków Lubański 1.jpg|Henryków Lubański]]) i  Nowogrodźcu ([[:Plik:Parzyce_1.jpg|Parzyce]] i  fot. 3, [[:Plik:Nowogrodziec.jpg|Nowogrodziec]]), Benedyktynek w Lubomierzu ([[:Plik:Chmieleń_2.jpg|Chmieleń]] i fot. 4, [[:Plik:Golejów.jpg|Golejów]], Wojciechów [[:Plik:Wojciechów_1.jpg|1]], [[:Plik:Wojciechów_2.jpg|2]] i [[:Plik:Wojciechów_3.jpg|3]]) Cystersów w Krzeszowie ([[:Plik:Czadrów_1.jpg|Czadrów]], [[:Plik:Olszyny_1.jpg|Olszyny]], [[:Plik:Przedwojów.jpg|Przedwojów]], [[:Plik:Chełmsko Śląskie.jpg|Chełmsko Śląskie]], [[:Plik:Lubawka.jpg|Lubawka]], [[Metalowy krzyż z blaszanym Chrystusem w Niedamirowie|Niedmirów]], [[:Plik:Okrzeszyn.jpg|Okrzeszyn]], [[:Plik:Uniemyśl.jpg|Uniemyśl]].
Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w.  doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a  za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się  wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano  je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jet praktycznie nieznany.  Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej  bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.
+
[[Plik:Werynia b.jpg|thumb|left|1. Werynia pow. kolbuszowski]]
 +
Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w.  doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a  za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się  wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano  je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jest praktycznie nieznany.  Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej  bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.
  
Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się  do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3 ćwierci XIX w.  fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania jak i  przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań.  Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że  blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także  przemalowań pierwotnych warstw.
+
Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się  do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3. ćwierci XIX w.  fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania, jak i  przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań.  Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że  blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna, wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także  przemalowań pierwotnych warstw.
  
 +
<gallery widths=320 heights=240>
 +
Plik:Parzyce_2.jpg|3. Krzyż w Parzycach koło Nowogrodźca, pow. bolesławiecki, prawdopodobnie z 1806 r.
 +
Plik:Chmieleń_1.jpg|4. Krzyż w Chmieleniu koło Lubomierza pow. lwówecki
 +
 +
</gallery>
 +
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy w województwie dolnośląskim]]
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy w województwie lubuskim]]
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy w województwie małopolskim]]
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy w województwie opolskim]]
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy w województwie śląskim]]
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy poza Śląskiem i województwem małopolskim]]
 +
* [[Krzyże z Chrystusem z blachy w Czechach]]
 +
* [[Obrazy malowane na blasze]]
 +
== ==
 +
* Derus Małgorzata. ''Kapliczki i krzyże przydrożne Bytomia.'' Bytom: 2006, s. 29-30.
 +
* Holly Grażyna. ''Kapliczki i krzyże przydrożne na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim.'' Roczniki Bieszczadzkie. 2012, 20, s. 309-345. (c. 69)
 +
* Janicka-Krzywda Urszula, Krzywda Piotr. Majerczak, Kazimierz. ''Kapliczki nasze sercu bliskie: Szczawnica, Szlachtowa, Jaworki. Szczawnica.'' Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Pieninach, 2017, s. 71, 172, 194.
 +
* Jura Włodzimierz. ''Żywieckie kapliczki, figury i krzyże przydrożne.'' Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 2000.
 +
* ''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst.'' Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 69, 153, 166, 179, 181, 184, 190, 200, 201, 207, 210, 212, 219, 239, 243, 258, 259, 261, 262, 264, 265/1 385, 405, 463/4, 488/2, 572/2, 637/1, 723/2, 724/20.
 +
* ''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: ilustracje.'' Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, fot. 202, 427.
 +
* ''Kapliczki i krzyże przydrożne Ziemi Bocheńskiej.'' Red. Skoczek P. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 19.
 +
* Książek Stanisław. ''Mała architektura sakralna Kotliny Kamiennogórskiej.'' Kamienna Góra: 2001.
 +
* Łapajerski Antoni.  [online] ''[http://www.nhmz.pl/3.4/index.php?dz=wlasne&pokaz_calosc&id=5 Wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego, Ruszcza, ul. Igołomska 29]''.  [dostęp 2019-12-06].
 +
* Reinfuss Roman. ''[http://kapliczki.org.pl/biblioteka/Kapliczki_i_krzyze_na_Lemkowszczyznie.pdf Kapliczki i krzyże na Łemkowszczyźnie].'' Kuryer Literacko-Naukowy. 1934, 13, s. X-XI.
 +
* Wierzgoń Alojzy. ''Krzyże i kapliczki przydrożne na Śląsku Opolskim w grafice Alojzego Wierzgonia.'' Opole: 1998, s. 8, 24, 25, 136, 137.
 
[[Kategoria:Krzyże z Chrystusem z blachy]]
 
[[Kategoria:Krzyże z Chrystusem z blachy]]

Wersja z 18:50, 24 lis 2020

2. Grupa Ukrzyżowania, Ołdrzychów

Mapa rozmieszczenia krzyży z Chrystusem z blachy
Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 3, 4). Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech. Na terenie Śląska występują praktycznie tylko w miejscowościach będących własnością ośrodków zakonnych: Magdalenek w Lubaniu (Henryków Lubański) i Nowogrodźcu (Parzyce i fot. 3, Nowogrodziec), Benedyktynek w Lubomierzu (Chmieleń i fot. 4, Golejów, Wojciechów 1, 2 i 3) Cystersów w Krzeszowie (Czadrów, Olszyny, Przedwojów, Chełmsko Śląskie, Lubawka, Niedmirów, Okrzeszyn, Uniemyśl.

1. Werynia pow. kolbuszowski

Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w. doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jest praktycznie nieznany. Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.

Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3. ćwierci XIX w. fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania, jak i przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna, wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także przemalowań pierwotnych warstw.

  • Derus Małgorzata. Kapliczki i krzyże przydrożne Bytomia. Bytom: 2006, s. 29-30.
  • Holly Grażyna. Kapliczki i krzyże przydrożne na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim. Roczniki Bieszczadzkie. 2012, 20, s. 309-345. (c. 69)
  • Janicka-Krzywda Urszula, Krzywda Piotr. Majerczak, Kazimierz. Kapliczki nasze sercu bliskie: Szczawnica, Szlachtowa, Jaworki. Szczawnica. Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Pieninach, 2017, s. 71, 172, 194.
  • Jura Włodzimierz. Żywieckie kapliczki, figury i krzyże przydrożne. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 2000.
  • Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 69, 153, 166, 179, 181, 184, 190, 200, 201, 207, 210, 212, 219, 239, 243, 258, 259, 261, 262, 264, 265/1 385, 405, 463/4, 488/2, 572/2, 637/1, 723/2, 724/20.
  • Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: ilustracje. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, fot. 202, 427.
  • Kapliczki i krzyże przydrożne Ziemi Bocheńskiej. Red. Skoczek P. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 19.
  • Książek Stanisław. Mała architektura sakralna Kotliny Kamiennogórskiej. Kamienna Góra: 2001.
  • Łapajerski Antoni. [online] Wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego, Ruszcza, ul. Igołomska 29. [dostęp 2019-12-06].
  • Reinfuss Roman. Kapliczki i krzyże na Łemkowszczyźnie. Kuryer Literacko-Naukowy. 1934, 13, s. X-XI.
  • Wierzgoń Alojzy. Krzyże i kapliczki przydrożne na Śląsku Opolskim w grafice Alojzego Wierzgonia. Opole: 1998, s. 8, 24, 25, 136, 137.