Monolitowa kapliczka słupowa w Pełcznicy: Różnice pomiędzy wersjami

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
(Utworzono nową stronę "<div style="float: right;">{{MKK}}</div> Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|thumb|left|400px|alt=kapliczka pokutna w Pełcznicy|1. kapliczka monolitowa, krzyż k...")
 
Linia 1: Linia 1:
 
<div style="float: right;">{{MKK}}</div>
 
<div style="float: right;">{{MKK}}</div>
 
[[Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|thumb|left|400px|alt=kapliczka pokutna w Pełcznicy|1. kapliczka monolitowa, krzyż kamienny i płyta z rytem krzyża, Pełcznica (fot. 2017).]]
 
[[Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|thumb|left|400px|alt=kapliczka pokutna w Pełcznicy|1. kapliczka monolitowa, krzyż kamienny i płyta z rytem krzyża, Pełcznica (fot. 2017).]]
'''Pełcznica''' (niem. ''Polsnitz'', od 1937 ''Brückenfelde'') gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski.
+
'''Pełcznica''' (niem. ''Polsnitz'', od 1937 ''Brückenfelde'') gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski. W mur cmentarza przykościelnego  kościoła pw. św. Mikołaja, na lewo od wschodniej bramy wejściowej, wmurowana jest (licem na zewnątrz muru) późnogotycka<ref name="KZS">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 77.</ref> [[Monolitowe kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|kapliczka słupowa]] z piaskowca. Tego typu kapliczki wiązane są z dawnym prawem karnym jako tzw. [[krzyż pokutny|kapliczki pokutne]] (pojednania), czyli fundowane przez zabójców w wyniku ugody z rodziną zabitego. Pogląd ten nie ma jednak uzasadnienia innego poza tym, że rzeczywiście zdarzał się w umowach kompozycyjnych (mowach ugodowych) nakaz wystawienia kapliczki. Nie było jednak jakiejś specjalnej formy na takie kapliczki ani nawet materiału, z którego były wykonywane. Zdarzały się też drewniane. Dlatego aby stwierdzić "pokutny" charakter konkretnej kapliczki należy ją powiązać z jakąś umową pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. W przypadku kapliczki w Pełcznicy nie ma takiego dokumentu ani też nie jest znany żaden przekaz mówiący o przyczynach fundacji. Kapliczka mogła powstać z każdego powodu, z którego są stawiane kapliczki. Najbardziej prawdopodobne jest, że były to motywy religijne. Może upamiętniać jakieś zdarzenie czy być kapliczką dziękczynną. Znane są też przypadki, że takie kapliczki stawiano na cmentarzu jako nagrobne (Lubnów)<ref name="Adamska">Dagmara Adamska. ''O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych.'' W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.</ref>.    
 
 
W mur cmentarza przykościelnego  kościoła pw. św. Mikołaja, na lewo od wschodniej bramy wejściowej, wmurowana jest (licem na zewnątrz muru) późnogotycka<ref name="KZS">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 77</ref> [[Monolitowe kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|kapliczka słupowa]] z piaskowca. Tego typu kapliczki wiązane są z dawnym prawem karnym jako tzw. [[krzyż pokutny|kapliczki pokutne]] (pojednania), czyli fundowane przez zabójców w wyniku [[umowa kompozycyjna|ugody]] z rodziną zabitego. Być może tak powstała też kapliczka z Pełcznicy.
 
  
 
Wykonana z jednego bloku piaskowca kapliczka ma 255 cm wysokości. Prostopadłościenny trzon wysokości 168 cm o [[fazowanie|sfazowanych]] narożach przechodzi górą w szerszą, zakończoną dwuspadowo głowicę o wysokości 87 cm, szerokości 43 cm i grubości 33 cm. Płaty daszku są nierównej długości (nie jest to raczej efekt wietrzenia, lecz problem techniczny rzemieślnika). Z przodu głowicy wysoka na 51 cm, szeroka na 26 cm i głęboka na 20 cm  wnęka, zamknięta odcinkiem nieregularnego łuku. Dziś pusta wnęka chroniona była kiedyś kratą, po której zostało tylko sześć otworów po mocowaniu.  
 
Wykonana z jednego bloku piaskowca kapliczka ma 255 cm wysokości. Prostopadłościenny trzon wysokości 168 cm o [[fazowanie|sfazowanych]] narożach przechodzi górą w szerszą, zakończoną dwuspadowo głowicę o wysokości 87 cm, szerokości 43 cm i grubości 33 cm. Płaty daszku są nierównej długości (nie jest to raczej efekt wietrzenia, lecz problem techniczny rzemieślnika). Z przodu głowicy wysoka na 51 cm, szeroka na 26 cm i głęboka na 20 cm  wnęka, zamknięta odcinkiem nieregularnego łuku. Dziś pusta wnęka chroniona była kiedyś kratą, po której zostało tylko sześć otworów po mocowaniu.  
  
Według ''Katalogu zabytków sztuki w Polsce''<ref name="KZS"/> kapliczkę należy datować na XV/XVI w. Nie wiadomo, kiedy kapliczka znalazła się w murze cmentarza i gdzie pierwotnie stała. W aktualnym miejscu wymieniona jest po raz pierwszy w pracy z 1923 r.<ref name="MH">Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische,'' Liegnitz 1923, s. 30(23)</ref> Wcześniej nie wspominana.   
+
Według ''Katalogu zabytków sztuki w Polsce''<ref name="KZS"/> kapliczkę należy datować na XV/XVI w. Nie wiadomo, kiedy kapliczka znalazła się w murze cmentarza i gdzie pierwotnie stała. W aktualnym miejscu wymieniona jest po raz pierwszy w pracy z 1923 r.<ref name="MH">Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische,'' Liegnitz 1923, s. 30(23).</ref> Wcześniej nie wspominana.   
  
 
<gallery>
 
<gallery>
Plik:Pełcznica, kapliczka, Hellmich 1923.jpeg|Rys. M. Hellmich 1923, Tab. 3 (21)
+
Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa c.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pełcznicy|2. Kapliczka kamienna w Pełcznicy, fot. 2012.
Plik:Pełcznica, widokówka.jpeg|Kapliczka widoczna w murze cmentarza kościelnego (zielona strzałka) na widokówce z 1905 r.
+
Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa b.jpg|alt=Kapliczka Pokutna, Pełcznica, fot. 2017|3. Głowica kapliczki, fot. 2017.
 +
Plik:Pełcznica kapliczka Hellmich 1923.jpeg|4. Rys. M. Hellmich 1923, Tab. 3 (21).
 +
Plik:Pełcznica widokówka.jpg|5. Kapliczka widoczna w murze cmentarza kościelnego (zielona strzałka) na widokówce z 1905 r.
 
</gallery>
 
</gallery>
 +
 +
Zobacz także inne artykuły o kamiennych kapliczkach:
 +
* [[Kapliczka granitowa w Strzelcach pow. świdnicki|Strzelce pow. świdnicki]]
 +
* [[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica pow. świdnicki]]
 +
* [[Kamienna kapliczka słupowa w Tyńcu Małym koło Wrocławia|Tyniec Mały w pow. wrocławskim]]
 +
* [[Gotycka kapliczka słupowa w Tyńcu nad Ślęzą|Tyniec nad Ślęzą pow. wrocławski]]
 +
* [[Kapliczka Dompniga|Wrocław kapliczka Dompniga]]
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
  
== Bibliografia ==
+
== Literatura ==
* Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische,'' Liegnitz 1923, s. 30(23)
+
* Dagmara Adamska. ''O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych.'' W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.
* Dr Zmarzly, ''Steinkreuze im Kreise Neumarkt'' Kreiskalender für den Kreis Neumarkt 1931
+
* Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau'', Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 213 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937).
* Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau'', Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 213 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
+
* Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische,'' Liegnitz 1923, s. 30(23).
* Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1968 (w zestawieniu)
+
* ''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 77.
* ''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 77
+
* Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1968 (w zestawieniu).
 
+
* Dr Zmarzly, ''Steinkreuze im Kreise Neumarkt'' Kreiskalender für den Kreis Neumarkt 1931.
 +
{{Publikacja|2012|2017}}
  
 
[[Kategoria:Dolny Śląsk]]
 
[[Kategoria:Dolny Śląsk]]

Wersja z 23:03, 22 paź 2020

kapliczka pokutna w Pełcznicy
1. kapliczka monolitowa, krzyż kamienny i płyta z rytem krzyża, Pełcznica (fot. 2017).

Pełcznica (niem. Polsnitz, od 1937 Brückenfelde) gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski. W mur cmentarza przykościelnego kościoła pw. św. Mikołaja, na lewo od wschodniej bramy wejściowej, wmurowana jest (licem na zewnątrz muru) późnogotycka[1] kapliczka słupowa z piaskowca. Tego typu kapliczki wiązane są z dawnym prawem karnym jako tzw. kapliczki pokutne (pojednania), czyli fundowane przez zabójców w wyniku ugody z rodziną zabitego. Pogląd ten nie ma jednak uzasadnienia innego poza tym, że rzeczywiście zdarzał się w umowach kompozycyjnych (mowach ugodowych) nakaz wystawienia kapliczki. Nie było jednak jakiejś specjalnej formy na takie kapliczki ani nawet materiału, z którego były wykonywane. Zdarzały się też drewniane. Dlatego aby stwierdzić "pokutny" charakter konkretnej kapliczki należy ją powiązać z jakąś umową pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. W przypadku kapliczki w Pełcznicy nie ma takiego dokumentu ani też nie jest znany żaden przekaz mówiący o przyczynach fundacji. Kapliczka mogła powstać z każdego powodu, z którego są stawiane kapliczki. Najbardziej prawdopodobne jest, że były to motywy religijne. Może upamiętniać jakieś zdarzenie czy być kapliczką dziękczynną. Znane są też przypadki, że takie kapliczki stawiano na cmentarzu jako nagrobne (Lubnów)[2].

Wykonana z jednego bloku piaskowca kapliczka ma 255 cm wysokości. Prostopadłościenny trzon wysokości 168 cm o sfazowanych narożach przechodzi górą w szerszą, zakończoną dwuspadowo głowicę o wysokości 87 cm, szerokości 43 cm i grubości 33 cm. Płaty daszku są nierównej długości (nie jest to raczej efekt wietrzenia, lecz problem techniczny rzemieślnika). Z przodu głowicy wysoka na 51 cm, szeroka na 26 cm i głęboka na 20 cm wnęka, zamknięta odcinkiem nieregularnego łuku. Dziś pusta wnęka chroniona była kiedyś kratą, po której zostało tylko sześć otworów po mocowaniu.

Według Katalogu zabytków sztuki w Polsce[1] kapliczkę należy datować na XV/XVI w. Nie wiadomo, kiedy kapliczka znalazła się w murze cmentarza i gdzie pierwotnie stała. W aktualnym miejscu wymieniona jest po raz pierwszy w pracy z 1923 r.[3] Wcześniej nie wspominana.

Zobacz także inne artykuły o kamiennych kapliczkach:

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 77.
  2. Dagmara Adamska. O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych. W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.
  3. Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische, Liegnitz 1923, s. 30(23).

Literatura

  • Dagmara Adamska. O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych. W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.
  • Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 213 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937).
  • Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische, Liegnitz 1923, s. 30(23).
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 77.
  • Józef Milka, Kamienne pomniki średniowiecznego prawa, Wrocław 1968 (w zestawieniu).
  • Dr Zmarzly, Steinkreuze im Kreise Neumarkt Kreiskalender für den Kreis Neumarkt 1931.
Publikacja - 2012 r.
Aktualizacja - 2017 r.