Monolitowa kapliczka słupowa w Pełcznicy

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
kapliczka pokutna w Pełcznicy
1. kapliczka monolitowa, krzyż kamienny i płyta z rytem krzyża, Pełcznica (fot. 2017).

Pełcznica (niem. Polsnitz, od 1937 Brückenfelde) gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski. W mur cmentarza przykościelnego kościoła pw. św. Mikołaja, na lewo od wschodniej bramy wejściowej, wmurowana jest (licem na zewnątrz muru) późnogotycka[1] kapliczka słupowa z piaskowca. Tego typu kapliczki wiązane są z dawnym prawem karnym jako tzw. kapliczki pokutne (pojednania), czyli fundowane przez zabójców w wyniku ugody z rodziną zabitego. Pogląd ten nie ma jednak uzasadnienia innego poza tym, że rzeczywiście zdarzał się w umowach kompozycyjnych (umowach ugodowych) nakaz wystawienia kapliczki. Nie było jednak jakiejś specjalnej formy na takie kapliczki, ani nawet materiału, z którego były wykonywane. Zdarzały się też drewniane. Dlatego, aby stwierdzić "pokutny" charakter konkretnej kapliczki, należy ją powiązać z jakąś umową pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. W przypadku kapliczki w Pełcznicy nie ma takiego dokumentu, ani też nie jest znany żaden przekaz mówiący o przyczynach fundacji. Kapliczka mogła powstać z każdego powodu, z którego są stawiane kapliczki. Najbardziej prawdopodobne jest, że były to motywy religijne. Może upamiętniać jakieś zdarzenie, czy być kapliczką dziękczynną. Znane są też przypadki, że takie kapliczki stawiano na cmentarzu jako nagrobne (Lubnów)[2].

Wykonana z jednego bloku piaskowca kapliczka ma 255 cm wysokości. Prostopadłościenny trzon wysokości 168 cm o sfazowanych narożach przechodzi górą w szerszą, zakończoną dwuspadowo głowicę o wysokości 87 cm, szerokości 43 cm i grubości 33 cm. Płaty daszku są nierównej długości (nie jest to raczej efekt wietrzenia, lecz problem techniczny rzemieślnika). Z przodu głowicy wysoka na 51 cm, szeroka na 26 cm i głęboka na 20 cm wnęka, zamknięta odcinkiem nieregularnego łuku. Dziś pusta wnęka chroniona była kiedyś kratą, po której zostało tylko sześć otworów po mocowaniu.

Według Katalogu zabytków sztuki w Polsce[1] kapliczkę należy datować na XV/XVI w. Nie wiadomo, kiedy kapliczka znalazła się w murze cmentarza i gdzie pierwotnie stała. W aktualnym miejscu wymieniona jest po raz pierwszy w pracy z 1923 r.[3] Wcześniej nie wspominana.

Zobacz także artykuł o innych kapliczkach w Pełcznicy oraz artykuły o kamiennych kapliczkach:

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 77.
  2. Dagmara Adamska. O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych. W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.
  3. Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische, Liegnitz 1923, s. 30(23).

Literatura

  • Dagmara Adamska. O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych. W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.
  • Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 213 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937).
  • Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien: Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische, Liegnitz 1923, s. 30(23).
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 77.
  • Józef Milka, Kamienne pomniki średniowiecznego prawa, Wrocław 1968 (w zestawieniu).
  • Dr Zmarzly, Steinkreuze im Kreise Neumarkt Kreiskalender für den Kreis Neumarkt 1931.
Publikacja - 2012 r.
Aktualizacja - 2017 r.