Monolityczne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku: Różnice pomiędzy wersjami

Z Silesiacum
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
mNie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
<div style="float: right;">{{MKK}}</div>
<div style="float: right;">{{MKK}}</div>
* [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku]]
[[Plik:Kapliczka kamienna dobosz pruskich dragonów.jpg|alt=Kamienna kapliczka|thumb|Dobosz pruskich  dragonów podczas III wojny śląskiej na tle kamiennej kapliczki]]
** [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku - galeria]]
* [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|Mapa kamiennych kapliczek słupowych na Dolnym Śląsku]]
'''Kapliczki monolityczne (monolitowe)''', czyli wykonane z jednolitego bloku kamiennego, to typ [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku - galeria|kamiennej kapliczki słupowej]] stawiany na [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|Dolnym Śląsku]] przez kilkaset lat (od średniowiecza do początków XX w.). Intrygująca archaiczna forma, duża częstotliwość występowania i wiek, który najczęściej powodował, że przyczyna wystawienia została dawno zapomniana, rozbudzały wyobraźnię, prowokując próby ogólnego wyjaśnienia powstawania tego typu obiektów oraz przypisania ich do jednego, specyficznego powodu fundacji. Podobna, a wręcz bardziej nasilona tendencja ma miejsce w przypadku tzw. [[krzyż pokutny|krzyży pokutnych]]. Ludzka natura sprzyja fascynacji sprawami śmierci, zwłaszcza tej nagłej w wyniku morderstwa. Romantyczne legendy o skruszonych zabójcach, targanych wyrzutami sumienia, ciosających w pocie czoła kamienie w nadziei na zadośćuczynienie winy od zawsze fascynują pokolenia miejscowej ludności. Jak się okazuje, mogą też być sposobem na przyciągnięcie w dane miejsce turystów i jego popularyzację. Stąd tendencja do podsycania atrakcyjnych wątków. Lokalne władze i instytucje kultury, w poszukiwaniu sposobów na promocję swojej miejscowości oraz regionu, czy w celu podreperowania gminnej kasy, zachęcają wręcz lokalnych zapaleńców: pasjonatów historii, przewodników, aktywistów do szerzenia niekoniecznie prawdziwych opowieści. Utwierdzają one w kręgach osób zainteresowanych historią, zabytkami, czy po prostu "ładnymi obiektami" nieprawdziwe lub mało prawdopodobne, niemożliwe do potwierdzenia teorie, co wzmacniane jest również poprzez liczne foldery, tablice z opisami, czy sprawiające wrażenie naukowych publikacje. Te ostatnie dodają śmiałym hipotezom wiarygodności, nierzadko stanowiąc źródła do kolejnych opracowań - tak oto napędza się cały "pokutny przemysł", którym niestety oprócz domorosłych historyków parają się również naukowcy. Powstają kręgi wtajemniczonych, spotykające się na zlotach czy objazdowych wypadach, puszczane zostają wodze fantazji i do istniejących już historii dokładane są kolejne "trzy grosze". Ma to wszystko i swoje dobre strony - przyczynia się do pozyskiwania środków na renowację nadgryzionych zębem czasu obiektów, uporządkowania okolicy, zacieśniania więzi z regionem, ale też wprowadza zamęt i fałszuje historyczną prawdę, która składana zostaje na ołtarzu czyjejś "naukowej samorealizacji". Osoby usiłujące prostować przekłamania są skazane na walkę z wiatrakami, a często wręcz ostracyzm. Nikt przecież nie lubi, gdy odbiera mu się wiarę w świętego mikołaja.  
'''Kamienne kapliczki słupowe''', zwłaszcza monolitowe (monolityczne) czyli wykonane z jednolitego bloku kamiennego, to typ [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku - galeria|kamiennej kapliczki słupowej]] stawiany na [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|Dolnym Śląsku]] przez kilkaset lat (od średniowiecza do początków XX w.). Intrygująca archaiczna forma, duża częstotliwość występowania i wiek, który najczęściej powodował, że przyczyna wystawienia została dawno zapomniana, rozbudzały wyobraźnię, prowokując próby ogólnego wyjaśnienia powstawania tego typu obiektów oraz przypisania ich do jednego, specyficznego powodu fundacji. Podobna, a wręcz bardziej nasilona tendencja ma miejsce w przypadku tzw. [[krzyż pokutny|krzyży pokutnych]]. Ludzka natura sprzyja fascynacji sprawami śmierci, zwłaszcza tej nagłej w wyniku morderstwa. Romantyczne legendy o skruszonych zabójcach, targanych wyrzutami sumienia, ciosających w pocie czoła kamienie w nadziei na zadośćuczynienie winy od zawsze fascynują pokolenia miejscowej ludności. Jak się okazuje, mogą też być sposobem na przyciągnięcie w dane miejsce turystów i jego popularyzację. Stąd tendencja do podsycania atrakcyjnych wątków. Lokalne władze i instytucje kultury, w poszukiwaniu sposobów na promocję swojej miejscowości oraz regionu, czy w celu podreperowania gminnej kasy, zachęcają wręcz lokalnych zapaleńców: pasjonatów historii, przewodników, aktywistów do szerzenia niekoniecznie prawdziwych opowieści. Utwierdzają one w kręgach osób zainteresowanych historią, zabytkami, czy po prostu "ładnymi obiektami" nieprawdziwe lub mało prawdopodobne, niemożliwe do potwierdzenia teorie, co wzmacniane jest również poprzez liczne foldery, tablice z opisami, czy sprawiające wrażenie naukowych publikacje. Te ostatnie dodają śmiałym hipotezom wiarygodności, nierzadko stanowiąc źródła do kolejnych opracowań - tak oto napędza się cały "pokutny przemysł", którym niestety oprócz domorosłych historyków parają się również naukowcy. Powstają kręgi wtajemniczonych, spotykające się na zlotach czy objazdowych wypadach, puszczane zostają wodze fantazji i do istniejących już historii dokładane są kolejne "trzy grosze". Ma to wszystko i swoje dobre strony - przyczynia się do pozyskiwania środków na renowację nadgryzionych zębem czasu obiektów, uporządkowania okolicy, zacieśniania więzi z regionem, ale też wprowadza zamęt i fałszuje historyczną prawdę, która składana zostaje na ołtarzu czyjejś "naukowej samorealizacji". Osoby usiłujące prostować przekłamania są skazane na walkę z wiatrakami, a często wręcz ostracyzm. Nikt przecież nie lubi, gdy odbiera mu się wiarę w świętego mikołaja.  


Należy zdecydowanie stwierdzić, że powszechność kamiennych kapliczek i krzyży na Dolnym Śląsku należy wiązać z łatwym dostępem do surowca, a nie z prawem. Jednym z powodów fundacji, niespecjalnie częstym, były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne.  
Należy zdecydowanie stwierdzić, że powszechność kamiennych kapliczek i krzyży na Dolnym Śląsku należy wiązać z łatwym dostępem do surowca, a nie z prawem. Jednym z powodów fundacji, niespecjalnie częstym, były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne.  
== Galeria monolitowych kapliczek słupowych ==
== Galeria monolitowych kapliczek słupowych ==
* Zobacz również: [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku - galeria|Galeria innych kamiennych kapliczek słupowych na Dolnym Śląsku ]], [[Kamienne kapliczki słupowe na Górnym Śląsku]]
<center>
<center>
<gallery heights=240 mode="packed">
<gallery heights=240 mode="packed">
Plik:Stare Jaroszowice kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Starych Jaroszowicach|Stare Jaroszowice, pow. bolesławiecki
Plik:Stare Jaroszowice kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Starych Jaroszowicach|Stare Jaroszowice, pow. bolesławiecki
Plik:Wilków Wielki.jpg|alt=Kapliczka słupowa, Martyr, Wilków Wielki|Wilków Wielki, pow. dzierżoniowski
Plik:Smardzów kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Smardzowie|Smardzów, pow. głogowski
Plik:Brachów kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Brachów|Brachów, pow. jaworski
Plik:Brachów kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Brachów|Brachów, pow. jaworski
Plik:Marcinowice kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Marcinowicach|Marcinowice, pow. jaworski <!--Domniemana kapliczka pojednania, Marcinów pow. jaworski--!>
Plik:Jastrowiec kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Jastrowcu|Jastrowiec, pow. jaworski
Plik:Marcinowice kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Marcinowicach|[[Kamienne kapliczki słupowe w Marcinowicach|Marcinowice, pow. jaworski]]
Plik:Marcinowice.jpg|alt=Kapliczka, sakramentarium w Marcinowicach|[[Kamienne kapliczki słupowe w Marcinowicach|Marcinowice, pow. jaworski, I poł. XVI w.]]
Plik:Mściowojów głowica.jpg|alt=Głowica kapliczki pokutnej w Mściwojowie|Mściwojów, pow. jaworski
Plik:Męcinka kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna, Męcinka|Męcinka, pow. jaworski, 1875
Plik:Męcinka kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna, Męcinka|Męcinka, pow. jaworski, 1875
Plik:Męcinka kamienna kapliczka.jpg|Męcinka, pow. jaworski; głowica kamiennej kapliczki w ogrodzeniu
Plik:Stary Jawor kamienna kapliczka.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski
Plik:Stary Jawor kamienna kapliczka.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski
Plik:Stary Jawor kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski
Plik:Stary Jawor kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski
Plik:Słup kapliczka i kamienne krzyże.jpg|alt=Kapliczka pojednania i krzyże pokutne w słupie|Słup, pow. jaworski
Plik:Słup kapliczka i kamienne krzyże.jpg|alt=Kapliczka pojednania i krzyże pokutne w słupie|Słup, pow. jaworski
Plik:Zimnik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pojednania w Zimniku|Zimnik, pow. jaworski
Plik:Zimnik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pojednania w Zimniku|Zimnik, pow. jaworski
Plik:Kłodzko 1536, 1537.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Kłodzko|[[Kolumna Trójcy Świętej w Kłodzku|Widok Kłodzka od południowego zachodu w 1537 r.]]
Plik:Batorów kapliczka kamienna.jpg|Kapliczka niby pokutna w Batorowie|Batorów, pow. kłodzki
Plik:Batorów kapliczka kamienna.jpg|Kapliczka niby pokutna w Batorowie|Batorów, pow. kłodzki
Plik:Huta kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna z XIX w.|Huta, kłodzki, 1814
Plik:Huta kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna z XIX w.|Huta, kłodzki, 1814
Linia 22: Linia 30:
Plik:Łężyce kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Łężycach|Łężyce, kłodzki
Plik:Łężyce kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Łężycach|Łężyce, kłodzki
Plik:Ponikwa kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna, pojednania w Ponikwie|Ponikwa, kłodzki, XVII w.
Plik:Ponikwa kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna, pojednania w Ponikwie|Ponikwa, kłodzki, XVII w.
Plik:Studnica kapliczka kamienna.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]] <!--Niby kapliczka pokutna w Studnicy--!>
Plik:Studnica kapliczka kamienna.jpg|alt=Studnica, kapliczka pojednania|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]] <!--Niby kapliczka pokutna w Studnicy--!>
Plik:Studnica kapliczka monolitowa.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]]
Plik:Studnica kapliczka monolitowa.jpg|alt=kapliczka pokutna koło Studnicy|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]]
Plik:Pieszków kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Pieszków koło Lubina|Pieszków, pow. lubiński
Plik:Golejów kapliczka kamienna 3.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Golejowie|Golejów, lwówecki, 1677
Plik:Nielestno kapliczka.jpg|Nielestno, pow. lwówecki; słupowa kapliczka kamienna
Plik:Pławna Dolna kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka, Pławna Dolna|Pławna Dolna, pow. lwówecki, 1793
Plik:Pławna Górna kapliczka kamienna 2.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Pławna Górna, pow. lwówecki|Pławna Górna, pow. lwówecki; kapliczka kamienna
Plik:Radoniów kapliczka kamienna.jpg|Radoniów, pow. lwówecki; kamienna kapliczka zamknięta metalową kratką; polna droga w kierunku Lubomierza
Plik:Wleński Gródek.jpg|Wleński Gródek, pow. lwówecki; głowica kamiennej kapliczki lub sakramentarium
Plik:Wojciechów kapliczka kamienna 1.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Wojciechowie|Wojciechów, pow. lwówecki, 1662
Plik:Wojciechów kapliczka kamienna 2.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Wojciechowie|Wojciechów, pow. lwówecki
Plik:Kurów Wielki kapliczka monolityczna.jpg|alt=Kamienny marter w Kurowie Wielkim|Kurów Wielki, pow. polkowicki, poł. XVI w.
Plik:Kurów Wielki kapliczka monolityczna.jpg|alt=Kamienny marter w Kurowie Wielkim|Kurów Wielki, pow. polkowicki, poł. XVI w.
Plik:Polkowice kapliczka kamienna.jpg|Polkowice; kapliczka monolitowa przy kościele św. Michała Archanioła
Plik:Żuków kamienna kapliczka słupowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Żukowie|Żuków, pow. polkowicki
Plik:Żuków kamienna kapliczka słupowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Żukowie|Żuków, pow. polkowicki
Plik:Paździorno kapliczka monolitowa.jpg|Paździorno, pow. średzki; kamienna kapliczka w trakcie renowacji, fot. 2022
Plik:Kryniczno kapliczka kamienna.jpg|alt=Trzon kapliczki pokutnej|Kryniczno, pow. średzki
Plik:Kryniczno kapliczka kamienna.jpg|alt=Trzon kapliczki pokutnej|Kryniczno, pow. średzki
Plik:Kulin kapliczka.jpg|Kulin, pow. średzki
Plik:Kostrza kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Kostrzy|Kostrza, pow. świdnicki
Plik:Kostrza kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Kostrzy|Kostrza, pow. świdnicki
Plik:Modliszów k. kamienny.jpg|Modliszów, pow. świdnicki; Kapliczka/krzyż z [[:Plik:Modliszów k. Kamienny ryt.png|rytem tasaka]]?
Plik:Modliszów sakramentarium.jpg|Modliszów, pow. świdnicki; gotyckie sakramentarium w [[:Plik:Modliszów kościół.jpg|budynku bramnym cmentarza kościelnego]], uważane niegdyś za głowicę kapliczki
Plik:Morawa kapliczki kamienna.jpg|alt=Kapliczka słupowa, marter, w Morawie|Morawa, pow. świdnicki
Plik:Morawa kapliczki kamienna.jpg|alt=Kapliczka słupowa, marter, w Morawie|Morawa, pow. świdnicki
Plik:Panków kapliczka pokutna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pankowie|Panków, świdnicki, kapliczka pokutna, 1494
Plik:Pasieczna kapliczka kamienna.jpg|alt=Pasieczna, kapliczka pojednania, zabytek dawnego prawa|Pasieczna, pow. świdnicki, 1736
Plik:Panków kapliczka pokutna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pankowie|[[:Plik:Panków kapliczka pokutna głowica.jpg|Panków, świdnicki]], kapliczka pokutna, 1494
Plik:Strzegom kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna, kapliczka pojednania w Strzegomiu|Strzegom, pow. świdnicki
Plik:Strzegom kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna, kapliczka pojednania w Strzegomiu|Strzegom, pow. świdnicki
Plik:Strzelce, kapliczka monolitowa.jpeg|[[Kapliczka granitowa w Strzelcach pow. świdnicki|Strzelce, pow. świdnicki, II poł. XIX w.]]
Plik:Strzelce, kapliczka monolitowa.jpeg|[[Kapliczka granitowa w Strzelcach pow. świdnicki|Strzelce, pow. świdnicki, II poł. XIX w.]]
Plik:Szymanów kapliczka kamienna 1.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Szymanów, pow. świdnicki|Szymanów, pow. świdnicki, 1498
Plik:Szymanów kapliczka kamienna 2.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Szymanów, pow. świdnicki|Szymanów, pow. świdnicki
Plik:Lubnów kapliczka 1.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w.
Plik:Lubnów kapliczka 1.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w.
Plik:Lubnów kapliczka 2.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w.
Plik:Lubnów kapliczka 2.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w.
Plik:Lubnów kapliczka 3.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, XVI w.
Plik:Lubnów kapliczka 3.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, XVI w.
Plik:Dompniga kapliczka 2012.jpg|[[Kapliczka Dompniga|Wrocław, kapliczka Dompniga, XV w.]]
Plik:Dompniga kapliczka 2012.jpg|[[Kapliczka Dompniga|Wrocław, kapliczka Dompniga, XV w.]]
Plik:Wrocław Werner ok. 1750.jpg|alt=Kapliczka pokutna, wrocław|Wrocław; kamienna kapliczka przy szubienicy (Rabensteinie), poł. XVIII w.
Plik:Garncarsko.jpg|alt=Komu damy 4 Orle Pióra|Garncarsko, pow. wrocławski
Plik:Garncarsko.jpg|alt=Komu damy 4 Orle Pióra|Garncarsko, pow. wrocławski
Plik:Glinica kapliczka monolitowa.jpg|[[Glinica - monolitowa kapliczka słupowa|Glinica, pow. wrocławski]]
Plik:Glinica kapliczka monolitowa.jpg|[[Glinica - monolitowa kapliczka słupowa|Glinica, pow. wrocławski]]
Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pełcznicy|[[Monolitowa kapliczka słupowa w Pełcznicy|Pełcznica, pow. wrocławski, XV-XVI w.]]
Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pełcznicy|[[Monolitowa kapliczka słupowa w Pełcznicy|Pełcznica, pow. wrocławski, XV-XVI w.]]
Plik:Polakowice Kapliczka kamienna.jpg|alt=Granitowa słupowa kapliczka przydrożna w Polakowicach|[[Granitowa kapliczka słupowa koło Polakowic|Polakowice, pow. wrocławski, XIX w.]]
Plik:Polakowice Kapliczka kamienna.jpg|alt=Granitowa słupowa kapliczka przydrożna w Polakowicach|[[Granitowa kapliczka słupowa koło Polakowic|Polakowice, pow. wrocławski, XIX w.]]
Plik:Sobótka Muzeum kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Sobótce|Sobótka, pow. wrocławski, pocz. XVI w.
Plik:Sobótka Muzeum kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Sobótce|[[Kamienna kapliczka słupowa z Krzyżowic w Muzeum Ślężańskim w Sobótce|Sobótka, pow. wrocławski, pocz. XVI w.]]
Plik:Sobótka Górka kapliczka kamienna.jpg|Sobótka Górka, pow. wrocławski, II poł. XIX w. <!--Przydrożna kapliczka kamienna w Sobótce Górce--!>
Plik:Sobótka Górka kapliczka kamienna.jpg|alt=Monolitowa kamienna kapliczka słupowa, Sobótka|[[Sobótka Górka - granitowa kapliczka słupowa|Sobótka Górka, pow. wrocławski, II poł. XIX w.]]
Plik:Tyniec Mały kapliczka.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Tyńcu Małym koło Wrocławia|Tyniec Mały, pow. wrocławski]], XV-XVI w. <!--Monolitowa kapliczka słupowa w Tyńcu Małym--!>
Plik:Święta katarzyna św. jadwiga.jpeg|[[Gotycka kapliczka słupowa w Świętej Katarzynie|Święta Katarzyna, pow wrocławski]]
Plik:Tyniec Mały kapliczka.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Tyńcu Małym koło Wrocławia|Tyniec Mały, pow. wrocławski, XV-XVI w.]] <!--Monolitowa kapliczka słupowa w Tyńcu Małym--!>
Plik:Tyniec nad Ślęzą głowica kapliczki.jpg|[[Gotycka kapliczka słupowa w Tyńcu nad Ślęzą|Tyniec nad Ślęzą, pow. wrocławski, XV-XVI w.]]  
Plik:Tyniec nad Ślęzą głowica kapliczki.jpg|[[Gotycka kapliczka słupowa w Tyńcu nad Ślęzą|Tyniec nad Ślęzą, pow. wrocławski, XV-XVI w.]]  
Plik:Ożary kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Ożary|Ożary, pow. ząbkowicki
Plik:Ożary kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Ożary|Ożary, pow. ząbkowicki
Plik:Brennik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Monolityczna kapliczka pokutna w Brenniku|Brennik, pow. złotoryjski, 1722?
Plik:Brennik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Monolityczna kapliczka pokutna w Brenniku|Brennik, pow. złotoryjski, 1722?
Plik:Brochocin kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Brochocinie|Brochocin, pow. złotoryjski
Plik:Brochocin kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Brochocinie|Brochocin, pow. złotoryjski
Plik:Rudawica.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Rudawicy|Rudawica, pow. żagański
</gallery>
</gallery>


[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku]]
[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku]]
[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe w województwie dolnośląskim]]
[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe w województwie dolnośląskim]]

Aktualna wersja na dzień 15:35, 7 kwi 2024

Kamienna kapliczka
Dobosz pruskich dragonów podczas III wojny śląskiej na tle kamiennej kapliczki

Kamienne kapliczki słupowe, zwłaszcza monolitowe (monolityczne) czyli wykonane z jednolitego bloku kamiennego, to typ kamiennej kapliczki słupowej stawiany na Dolnym Śląsku przez kilkaset lat (od średniowiecza do początków XX w.). Intrygująca archaiczna forma, duża częstotliwość występowania i wiek, który najczęściej powodował, że przyczyna wystawienia została dawno zapomniana, rozbudzały wyobraźnię, prowokując próby ogólnego wyjaśnienia powstawania tego typu obiektów oraz przypisania ich do jednego, specyficznego powodu fundacji. Podobna, a wręcz bardziej nasilona tendencja ma miejsce w przypadku tzw. krzyży pokutnych. Ludzka natura sprzyja fascynacji sprawami śmierci, zwłaszcza tej nagłej w wyniku morderstwa. Romantyczne legendy o skruszonych zabójcach, targanych wyrzutami sumienia, ciosających w pocie czoła kamienie w nadziei na zadośćuczynienie winy od zawsze fascynują pokolenia miejscowej ludności. Jak się okazuje, mogą też być sposobem na przyciągnięcie w dane miejsce turystów i jego popularyzację. Stąd tendencja do podsycania atrakcyjnych wątków. Lokalne władze i instytucje kultury, w poszukiwaniu sposobów na promocję swojej miejscowości oraz regionu, czy w celu podreperowania gminnej kasy, zachęcają wręcz lokalnych zapaleńców: pasjonatów historii, przewodników, aktywistów do szerzenia niekoniecznie prawdziwych opowieści. Utwierdzają one w kręgach osób zainteresowanych historią, zabytkami, czy po prostu "ładnymi obiektami" nieprawdziwe lub mało prawdopodobne, niemożliwe do potwierdzenia teorie, co wzmacniane jest również poprzez liczne foldery, tablice z opisami, czy sprawiające wrażenie naukowych publikacje. Te ostatnie dodają śmiałym hipotezom wiarygodności, nierzadko stanowiąc źródła do kolejnych opracowań - tak oto napędza się cały "pokutny przemysł", którym niestety oprócz domorosłych historyków parają się również naukowcy. Powstają kręgi wtajemniczonych, spotykające się na zlotach czy objazdowych wypadach, puszczane zostają wodze fantazji i do istniejących już historii dokładane są kolejne "trzy grosze". Ma to wszystko i swoje dobre strony - przyczynia się do pozyskiwania środków na renowację nadgryzionych zębem czasu obiektów, uporządkowania okolicy, zacieśniania więzi z regionem, ale też wprowadza zamęt i fałszuje historyczną prawdę, która składana zostaje na ołtarzu czyjejś "naukowej samorealizacji". Osoby usiłujące prostować przekłamania są skazane na walkę z wiatrakami, a często wręcz ostracyzm. Nikt przecież nie lubi, gdy odbiera mu się wiarę w świętego mikołaja.

Należy zdecydowanie stwierdzić, że powszechność kamiennych kapliczek i krzyży na Dolnym Śląsku należy wiązać z łatwym dostępem do surowca, a nie z prawem. Jednym z powodów fundacji, niespecjalnie częstym, były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne.

Galeria monolitowych kapliczek słupowych