Monolityczne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku: Różnice pomiędzy wersjami
mNie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
(Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
<div style="float: right;">{{MKK}}</div> | <div style="float: right;">{{MKK}}</div> | ||
[[Plik:Kapliczka kamienna dobosz pruskich dragonów.jpg|alt=Kamienna kapliczka|thumb|Dobosz pruskich dragonów podczas III wojny śląskiej na tle kamiennej kapliczki]] | |||
* [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|Mapa kamiennych kapliczek słupowych na Dolnym Śląsku]] | |||
''' | '''Kamienne kapliczki słupowe''', zwłaszcza monolitowe (monolityczne) czyli wykonane z jednolitego bloku kamiennego, to typ [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku - galeria|kamiennej kapliczki słupowej]] stawiany na [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku|Dolnym Śląsku]] przez kilkaset lat (od średniowiecza do początków XX w.). Intrygująca archaiczna forma, duża częstotliwość występowania i wiek, który najczęściej powodował, że przyczyna wystawienia została dawno zapomniana, rozbudzały wyobraźnię, prowokując próby ogólnego wyjaśnienia powstawania tego typu obiektów oraz przypisania ich do jednego, specyficznego powodu fundacji. Podobna, a wręcz bardziej nasilona tendencja ma miejsce w przypadku tzw. [[krzyż pokutny|krzyży pokutnych]]. Ludzka natura sprzyja fascynacji sprawami śmierci, zwłaszcza tej nagłej w wyniku morderstwa. Romantyczne legendy o skruszonych zabójcach, targanych wyrzutami sumienia, ciosających w pocie czoła kamienie w nadziei na zadośćuczynienie winy od zawsze fascynują pokolenia miejscowej ludności. Jak się okazuje, mogą też być sposobem na przyciągnięcie w dane miejsce turystów i jego popularyzację. Stąd tendencja do podsycania atrakcyjnych wątków. Lokalne władze i instytucje kultury, w poszukiwaniu sposobów na promocję swojej miejscowości oraz regionu, czy w celu podreperowania gminnej kasy, zachęcają wręcz lokalnych zapaleńców: pasjonatów historii, przewodników, aktywistów do szerzenia niekoniecznie prawdziwych opowieści. Utwierdzają one w kręgach osób zainteresowanych historią, zabytkami, czy po prostu "ładnymi obiektami" nieprawdziwe lub mało prawdopodobne, niemożliwe do potwierdzenia teorie, co wzmacniane jest również poprzez liczne foldery, tablice z opisami, czy sprawiające wrażenie naukowych publikacje. Te ostatnie dodają śmiałym hipotezom wiarygodności, nierzadko stanowiąc źródła do kolejnych opracowań - tak oto napędza się cały "pokutny przemysł", którym niestety oprócz domorosłych historyków parają się również naukowcy. Powstają kręgi wtajemniczonych, spotykające się na zlotach czy objazdowych wypadach, puszczane zostają wodze fantazji i do istniejących już historii dokładane są kolejne "trzy grosze". Ma to wszystko i swoje dobre strony - przyczynia się do pozyskiwania środków na renowację nadgryzionych zębem czasu obiektów, uporządkowania okolicy, zacieśniania więzi z regionem, ale też wprowadza zamęt i fałszuje historyczną prawdę, która składana zostaje na ołtarzu czyjejś "naukowej samorealizacji". Osoby usiłujące prostować przekłamania są skazane na walkę z wiatrakami, a często wręcz ostracyzm. Nikt przecież nie lubi, gdy odbiera mu się wiarę w świętego mikołaja. | ||
Należy zdecydowanie stwierdzić, że powszechność kamiennych kapliczek i krzyży na Dolnym Śląsku należy wiązać z łatwym dostępem do surowca, a nie z prawem. Jednym z powodów fundacji, niespecjalnie częstym, były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne. | Należy zdecydowanie stwierdzić, że powszechność kamiennych kapliczek i krzyży na Dolnym Śląsku należy wiązać z łatwym dostępem do surowca, a nie z prawem. Jednym z powodów fundacji, niespecjalnie częstym, były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne. | ||
== Galeria monolitowych kapliczek słupowych == | == Galeria monolitowych kapliczek słupowych == | ||
* Zobacz również: [[Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku - galeria|Galeria innych kamiennych kapliczek słupowych na Dolnym Śląsku ]], [[Kamienne kapliczki słupowe na Górnym Śląsku]] | |||
<center> | <center> | ||
<gallery heights=240 mode="packed"> | <gallery heights=240 mode="packed"> | ||
Plik:Stare Jaroszowice kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Starych Jaroszowicach|Stare Jaroszowice, pow. bolesławiecki | Plik:Stare Jaroszowice kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Starych Jaroszowicach|Stare Jaroszowice, pow. bolesławiecki | ||
Plik:Wilków Wielki.jpg|alt=Kapliczka słupowa, Martyr, Wilków Wielki|Wilków Wielki, pow. dzierżoniowski | |||
Plik:Smardzów kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Smardzowie|Smardzów, pow. głogowski | |||
Plik:Brachów kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Brachów|Brachów, pow. jaworski | Plik:Brachów kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Brachów|Brachów, pow. jaworski | ||
Plik:Marcinowice kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Marcinowicach|Marcinowice, pow. jaworski | Plik:Jastrowiec kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Jastrowcu|Jastrowiec, pow. jaworski | ||
Plik:Marcinowice kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Marcinowicach|[[Kamienne kapliczki słupowe w Marcinowicach|Marcinowice, pow. jaworski]] | |||
Plik:Marcinowice.jpg|alt=Kapliczka, sakramentarium w Marcinowicach|[[Kamienne kapliczki słupowe w Marcinowicach|Marcinowice, pow. jaworski, I poł. XVI w.]] | |||
Plik:Mściowojów głowica.jpg|alt=Głowica kapliczki pokutnej w Mściwojowie|Mściwojów, pow. jaworski | |||
Plik:Męcinka kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna, Męcinka|Męcinka, pow. jaworski, 1875 | Plik:Męcinka kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna, Męcinka|Męcinka, pow. jaworski, 1875 | ||
Plik:Męcinka kamienna kapliczka.jpg|Męcinka, pow. jaworski; głowica kamiennej kapliczki w ogrodzeniu | |||
Plik:Stary Jawor kamienna kapliczka.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski | Plik:Stary Jawor kamienna kapliczka.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski | ||
Plik:Stary Jawor kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski | Plik:Stary Jawor kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Jaworze|Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski | ||
Plik:Słup kapliczka i kamienne krzyże.jpg|alt=Kapliczka pojednania i krzyże pokutne w słupie|Słup, pow. jaworski | Plik:Słup kapliczka i kamienne krzyże.jpg|alt=Kapliczka pojednania i krzyże pokutne w słupie|Słup, pow. jaworski | ||
Plik:Zimnik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pojednania w Zimniku|Zimnik, pow. jaworski | Plik:Zimnik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pojednania w Zimniku|Zimnik, pow. jaworski | ||
Plik:Kłodzko 1536, 1537.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Kłodzko|[[Kolumna Trójcy Świętej w Kłodzku|Widok Kłodzka od południowego zachodu w 1537 r.]] | |||
Plik:Batorów kapliczka kamienna.jpg|Kapliczka niby pokutna w Batorowie|Batorów, pow. kłodzki | Plik:Batorów kapliczka kamienna.jpg|Kapliczka niby pokutna w Batorowie|Batorów, pow. kłodzki | ||
Plik:Huta kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna z XIX w.|Huta, kłodzki, 1814 | Plik:Huta kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka przydrożna z XIX w.|Huta, kłodzki, 1814 | ||
Linia 22: | Linia 30: | ||
Plik:Łężyce kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Łężycach|Łężyce, kłodzki | Plik:Łężyce kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Łężycach|Łężyce, kłodzki | ||
Plik:Ponikwa kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna, pojednania w Ponikwie|Ponikwa, kłodzki, XVII w. | Plik:Ponikwa kamienna kapliczka.jpg|alt=Kapliczka pokutna, pojednania w Ponikwie|Ponikwa, kłodzki, XVII w. | ||
Plik:Studnica kapliczka kamienna.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]] <!--Niby kapliczka pokutna w Studnicy--!> | Plik:Studnica kapliczka kamienna.jpg|alt=Studnica, kapliczka pojednania|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]] <!--Niby kapliczka pokutna w Studnicy--!> | ||
Plik:Studnica kapliczka monolitowa.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]] | Plik:Studnica kapliczka monolitowa.jpg|alt=kapliczka pokutna koło Studnicy|[[Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim|Studnica, pow. legnicki]] | ||
Plik:Pieszków kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Pieszków koło Lubina|Pieszków, pow. lubiński | |||
Plik:Golejów kapliczka kamienna 3.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Golejowie|Golejów, lwówecki, 1677 | |||
Plik:Nielestno kapliczka.jpg|Nielestno, pow. lwówecki; słupowa kapliczka kamienna | |||
Plik:Pławna Dolna kapliczka kamienna.jpg|alt=Kamienna kapliczka, Pławna Dolna|Pławna Dolna, pow. lwówecki, 1793 | |||
Plik:Pławna Górna kapliczka kamienna 2.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Pławna Górna, pow. lwówecki|Pławna Górna, pow. lwówecki; kapliczka kamienna | |||
Plik:Radoniów kapliczka kamienna.jpg|Radoniów, pow. lwówecki; kamienna kapliczka zamknięta metalową kratką; polna droga w kierunku Lubomierza | |||
Plik:Wleński Gródek.jpg|Wleński Gródek, pow. lwówecki; głowica kamiennej kapliczki lub sakramentarium | |||
Plik:Wojciechów kapliczka kamienna 1.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Wojciechowie|Wojciechów, pow. lwówecki, 1662 | |||
Plik:Wojciechów kapliczka kamienna 2.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Wojciechowie|Wojciechów, pow. lwówecki | |||
Plik:Kurów Wielki kapliczka monolityczna.jpg|alt=Kamienny marter w Kurowie Wielkim|Kurów Wielki, pow. polkowicki, poł. XVI w. | Plik:Kurów Wielki kapliczka monolityczna.jpg|alt=Kamienny marter w Kurowie Wielkim|Kurów Wielki, pow. polkowicki, poł. XVI w. | ||
Plik:Polkowice kapliczka kamienna.jpg|Polkowice; kapliczka monolitowa przy kościele św. Michała Archanioła | |||
Plik:Żuków kamienna kapliczka słupowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Żukowie|Żuków, pow. polkowicki | Plik:Żuków kamienna kapliczka słupowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Żukowie|Żuków, pow. polkowicki | ||
Plik:Paździorno kapliczka monolitowa.jpg|Paździorno, pow. średzki; kamienna kapliczka w trakcie renowacji, fot. 2022 | |||
Plik:Kryniczno kapliczka kamienna.jpg|alt=Trzon kapliczki pokutnej|Kryniczno, pow. średzki | Plik:Kryniczno kapliczka kamienna.jpg|alt=Trzon kapliczki pokutnej|Kryniczno, pow. średzki | ||
Plik:Kulin kapliczka.jpg|Kulin, pow. średzki | |||
Plik:Kostrza kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Kostrzy|Kostrza, pow. świdnicki | Plik:Kostrza kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Kostrzy|Kostrza, pow. świdnicki | ||
Plik:Modliszów k. kamienny.jpg|Modliszów, pow. świdnicki; Kapliczka/krzyż z [[:Plik:Modliszów k. Kamienny ryt.png|rytem tasaka]]? | |||
Plik:Modliszów sakramentarium.jpg|Modliszów, pow. świdnicki; gotyckie sakramentarium w [[:Plik:Modliszów kościół.jpg|budynku bramnym cmentarza kościelnego]], uważane niegdyś za głowicę kapliczki | |||
Plik:Morawa kapliczki kamienna.jpg|alt=Kapliczka słupowa, marter, w Morawie|Morawa, pow. świdnicki | Plik:Morawa kapliczki kamienna.jpg|alt=Kapliczka słupowa, marter, w Morawie|Morawa, pow. świdnicki | ||
Plik:Panków kapliczka pokutna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pankowie|Panków, świdnicki, kapliczka pokutna, 1494 | Plik:Pasieczna kapliczka kamienna.jpg|alt=Pasieczna, kapliczka pojednania, zabytek dawnego prawa|Pasieczna, pow. świdnicki, 1736 | ||
Plik:Panków kapliczka pokutna.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pankowie|[[:Plik:Panków kapliczka pokutna głowica.jpg|Panków, świdnicki]], kapliczka pokutna, 1494 | |||
Plik:Strzegom kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna, kapliczka pojednania w Strzegomiu|Strzegom, pow. świdnicki | Plik:Strzegom kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pokutna, kapliczka pojednania w Strzegomiu|Strzegom, pow. świdnicki | ||
Plik:Strzelce, kapliczka monolitowa.jpeg|[[Kapliczka granitowa w Strzelcach pow. świdnicki|Strzelce, pow. świdnicki, II poł. XIX w.]] | Plik:Strzelce, kapliczka monolitowa.jpeg|[[Kapliczka granitowa w Strzelcach pow. świdnicki|Strzelce, pow. świdnicki, II poł. XIX w.]] | ||
Plik:Szymanów kapliczka kamienna 1.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Szymanów, pow. świdnicki|Szymanów, pow. świdnicki, 1498 | |||
Plik:Szymanów kapliczka kamienna 2.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Szymanów, pow. świdnicki|Szymanów, pow. świdnicki | |||
Plik:Lubnów kapliczka 1.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w. | Plik:Lubnów kapliczka 1.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w. | ||
Plik:Lubnów kapliczka 2.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w. | Plik:Lubnów kapliczka 2.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w. | ||
Plik:Lubnów kapliczka 3.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, XVI w. | Plik:Lubnów kapliczka 3.jpg|alt=Kapliczka cmentarna w Lubnowie|Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, XVI w. | ||
Plik:Dompniga kapliczka 2012.jpg|[[Kapliczka Dompniga|Wrocław, kapliczka Dompniga, XV w.]] | Plik:Dompniga kapliczka 2012.jpg|[[Kapliczka Dompniga|Wrocław, kapliczka Dompniga, XV w.]] | ||
Plik:Wrocław Werner ok. 1750.jpg|alt=Kapliczka pokutna, wrocław|Wrocław; kamienna kapliczka przy szubienicy (Rabensteinie), poł. XVIII w. | |||
Plik:Garncarsko.jpg|alt=Komu damy 4 Orle Pióra|Garncarsko, pow. wrocławski | Plik:Garncarsko.jpg|alt=Komu damy 4 Orle Pióra|Garncarsko, pow. wrocławski | ||
Plik:Glinica kapliczka monolitowa.jpg|[[Glinica - monolitowa kapliczka słupowa|Glinica, pow. wrocławski]] | Plik:Glinica kapliczka monolitowa.jpg|[[Glinica - monolitowa kapliczka słupowa|Glinica, pow. wrocławski]] | ||
Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pełcznicy|[[Monolitowa kapliczka słupowa w Pełcznicy|Pełcznica, pow. wrocławski, XV-XVI w.]] | Plik:Pełcznica kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kapliczka pojednania w Pełcznicy|[[Monolitowa kapliczka słupowa w Pełcznicy|Pełcznica, pow. wrocławski, XV-XVI w.]] | ||
Plik:Polakowice Kapliczka kamienna.jpg|alt=Granitowa słupowa kapliczka przydrożna w Polakowicach|[[Granitowa kapliczka słupowa koło Polakowic|Polakowice, pow. wrocławski, XIX w.]] | Plik:Polakowice Kapliczka kamienna.jpg|alt=Granitowa słupowa kapliczka przydrożna w Polakowicach|[[Granitowa kapliczka słupowa koło Polakowic|Polakowice, pow. wrocławski, XIX w.]] | ||
Plik:Sobótka Muzeum kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Sobótce|Sobótka, pow. wrocławski, pocz. XVI w. | Plik:Sobótka Muzeum kapliczka kamienna.jpg|alt=kapliczka pokutna w Sobótce|[[Kamienna kapliczka słupowa z Krzyżowic w Muzeum Ślężańskim w Sobótce|Sobótka, pow. wrocławski, pocz. XVI w.]] | ||
Plik:Sobótka Górka kapliczka kamienna.jpg|Sobótka Górka, pow. wrocławski, II poł. XIX w. | Plik:Sobótka Górka kapliczka kamienna.jpg|alt=Monolitowa kamienna kapliczka słupowa, Sobótka|[[Sobótka Górka - granitowa kapliczka słupowa|Sobótka Górka, pow. wrocławski, II poł. XIX w.]] | ||
Plik:Tyniec Mały kapliczka.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Tyńcu Małym koło Wrocławia|Tyniec Mały, pow. wrocławski | Plik:Święta katarzyna św. jadwiga.jpeg|[[Gotycka kapliczka słupowa w Świętej Katarzynie|Święta Katarzyna, pow wrocławski]] | ||
Plik:Tyniec Mały kapliczka.jpg|[[Kamienna kapliczka słupowa w Tyńcu Małym koło Wrocławia|Tyniec Mały, pow. wrocławski, XV-XVI w.]] <!--Monolitowa kapliczka słupowa w Tyńcu Małym--!> | |||
Plik:Tyniec nad Ślęzą głowica kapliczki.jpg|[[Gotycka kapliczka słupowa w Tyńcu nad Ślęzą|Tyniec nad Ślęzą, pow. wrocławski, XV-XVI w.]] | Plik:Tyniec nad Ślęzą głowica kapliczki.jpg|[[Gotycka kapliczka słupowa w Tyńcu nad Ślęzą|Tyniec nad Ślęzą, pow. wrocławski, XV-XVI w.]] | ||
Plik:Ożary kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Ożary|Ożary, pow. ząbkowicki | Plik:Ożary kapliczka kamienna.jpg|alt=Kapliczka pojednania, Ożary|Ożary, pow. ząbkowicki | ||
Plik:Brennik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Monolityczna kapliczka pokutna w Brenniku|Brennik, pow. złotoryjski, 1722? | Plik:Brennik kapliczka monolitowa.jpg|alt=Monolityczna kapliczka pokutna w Brenniku|Brennik, pow. złotoryjski, 1722? | ||
Plik:Brochocin kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Brochocinie|Brochocin, pow. złotoryjski | Plik:Brochocin kapliczka monolitowa.jpg|alt=Kamienna kapliczka pokutna w Brochocinie|Brochocin, pow. złotoryjski | ||
Plik:Rudawica.jpg|alt=Kapliczka pokutna w Rudawicy|Rudawica, pow. żagański | |||
</gallery> | </gallery> | ||
[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku]] | [[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe na Dolnym Śląsku]] | ||
[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe w województwie dolnośląskim]] | [[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe w województwie dolnośląskim]] |
Aktualna wersja na dzień 15:35, 7 kwi 2024
Kamienne kapliczki słupowe, zwłaszcza monolitowe (monolityczne) czyli wykonane z jednolitego bloku kamiennego, to typ kamiennej kapliczki słupowej stawiany na Dolnym Śląsku przez kilkaset lat (od średniowiecza do początków XX w.). Intrygująca archaiczna forma, duża częstotliwość występowania i wiek, który najczęściej powodował, że przyczyna wystawienia została dawno zapomniana, rozbudzały wyobraźnię, prowokując próby ogólnego wyjaśnienia powstawania tego typu obiektów oraz przypisania ich do jednego, specyficznego powodu fundacji. Podobna, a wręcz bardziej nasilona tendencja ma miejsce w przypadku tzw. krzyży pokutnych. Ludzka natura sprzyja fascynacji sprawami śmierci, zwłaszcza tej nagłej w wyniku morderstwa. Romantyczne legendy o skruszonych zabójcach, targanych wyrzutami sumienia, ciosających w pocie czoła kamienie w nadziei na zadośćuczynienie winy od zawsze fascynują pokolenia miejscowej ludności. Jak się okazuje, mogą też być sposobem na przyciągnięcie w dane miejsce turystów i jego popularyzację. Stąd tendencja do podsycania atrakcyjnych wątków. Lokalne władze i instytucje kultury, w poszukiwaniu sposobów na promocję swojej miejscowości oraz regionu, czy w celu podreperowania gminnej kasy, zachęcają wręcz lokalnych zapaleńców: pasjonatów historii, przewodników, aktywistów do szerzenia niekoniecznie prawdziwych opowieści. Utwierdzają one w kręgach osób zainteresowanych historią, zabytkami, czy po prostu "ładnymi obiektami" nieprawdziwe lub mało prawdopodobne, niemożliwe do potwierdzenia teorie, co wzmacniane jest również poprzez liczne foldery, tablice z opisami, czy sprawiające wrażenie naukowych publikacje. Te ostatnie dodają śmiałym hipotezom wiarygodności, nierzadko stanowiąc źródła do kolejnych opracowań - tak oto napędza się cały "pokutny przemysł", którym niestety oprócz domorosłych historyków parają się również naukowcy. Powstają kręgi wtajemniczonych, spotykające się na zlotach czy objazdowych wypadach, puszczane zostają wodze fantazji i do istniejących już historii dokładane są kolejne "trzy grosze". Ma to wszystko i swoje dobre strony - przyczynia się do pozyskiwania środków na renowację nadgryzionych zębem czasu obiektów, uporządkowania okolicy, zacieśniania więzi z regionem, ale też wprowadza zamęt i fałszuje historyczną prawdę, która składana zostaje na ołtarzu czyjejś "naukowej samorealizacji". Osoby usiłujące prostować przekłamania są skazane na walkę z wiatrakami, a często wręcz ostracyzm. Nikt przecież nie lubi, gdy odbiera mu się wiarę w świętego mikołaja.
Należy zdecydowanie stwierdzić, że powszechność kamiennych kapliczek i krzyży na Dolnym Śląsku należy wiązać z łatwym dostępem do surowca, a nie z prawem. Jednym z powodów fundacji, niespecjalnie częstym, były ugody zawierane pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Średniowieczne prawo dopuszczało takie porozumienia będące reliktem prawa odwetu. Niektóre z umów, oprócz postanowień o karze pieniężnej za zabójstwo (główszczyźnie), zadośćuczynieniu materialnym rodzinie zabitego (np. pieniądze na wychowanie dzieci) i różnorakich obciążeń zabójcy (np. pokrycia kosztów pogrzebu, ofiar na rzecz kościoła, opłacenia modlitw za duszę zmarłego, świadczeń dla biednych, pielgrzymek itp.) zawierały też zobowiązanie zabójcy do wystawienia krzyża lub kapliczki. Te ostatnie zapisy zainspirowały wyobraźnię niemieckich badaczy. Kamienne krzyże i kamienne monolitowe kapliczki uznano za pozostałość po zawartych umowach pojednawczych. Największą pracę wykonał głogowski geodeta Max Hellmich, który w 1923 r. wydał książkę pod tytułem Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Stała się ona dla powojennych polskich regionalistów swoistą biblią dotyczącą kamiennych krzyży i kapliczek. Bezkrytycznie przyjęto zawarte w niej wstępne koncepcje oraz hipotezy i wszystkie kamienne krzyże i kapliczki uznano za zabytki dawnego prawa, określając je jako krzyże i kapliczki pokutne.
Galeria monolitowych kapliczek słupowych
- Zobacz również: Galeria innych kamiennych kapliczek słupowych na Dolnym Śląsku , Kamienne kapliczki słupowe na Górnym Śląsku
-
Stare Jaroszowice, pow. bolesławiecki
-
Wilków Wielki, pow. dzierżoniowski
-
Smardzów, pow. głogowski
-
Brachów, pow. jaworski
-
Jastrowiec, pow. jaworski
-
Mściwojów, pow. jaworski
-
Męcinka, pow. jaworski, 1875
-
Męcinka, pow. jaworski; głowica kamiennej kapliczki w ogrodzeniu
-
Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski
-
Stary Jawor (Jawor), pow. jaworski
-
Słup, pow. jaworski
-
Zimnik, pow. jaworski
-
Batorów, pow. kłodzki
-
Huta, kłodzki, 1814
-
Jaszkowa Górna, pow. kłodzki, 1695
-
Konradów, pow. kłodzki
-
Łężyce, kłodzki
-
Ponikwa, kłodzki, XVII w.
-
Pieszków, pow. lubiński
-
Golejów, lwówecki, 1677
-
Nielestno, pow. lwówecki; słupowa kapliczka kamienna
-
Pławna Dolna, pow. lwówecki, 1793
-
Pławna Górna, pow. lwówecki; kapliczka kamienna
-
Radoniów, pow. lwówecki; kamienna kapliczka zamknięta metalową kratką; polna droga w kierunku Lubomierza
-
Wleński Gródek, pow. lwówecki; głowica kamiennej kapliczki lub sakramentarium
-
Wojciechów, pow. lwówecki, 1662
-
Wojciechów, pow. lwówecki
-
Kurów Wielki, pow. polkowicki, poł. XVI w.
-
Polkowice; kapliczka monolitowa przy kościele św. Michała Archanioła
-
Żuków, pow. polkowicki
-
Paździorno, pow. średzki; kamienna kapliczka w trakcie renowacji, fot. 2022
-
Kryniczno, pow. średzki
-
Kulin, pow. średzki
-
Kostrza, pow. świdnicki
-
Modliszów, pow. świdnicki; Kapliczka/krzyż z rytem tasaka?
-
Modliszów, pow. świdnicki; gotyckie sakramentarium w budynku bramnym cmentarza kościelnego, uważane niegdyś za głowicę kapliczki
-
Morawa, pow. świdnicki
-
Pasieczna, pow. świdnicki, 1736
-
Panków, świdnicki, kapliczka pokutna, 1494
-
Strzegom, pow. świdnicki
-
Szymanów, pow. świdnicki, 1498
-
Szymanów, pow. świdnicki
-
Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w.
-
Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, I poł. XVI w.
-
Lubnów, pow. trzebnicki, kapliczka cmentarna, XVI w.
-
Wrocław; kamienna kapliczka przy szubienicy (Rabensteinie), poł. XVIII w.
-
Garncarsko, pow. wrocławski
-
Ożary, pow. ząbkowicki
-
Brennik, pow. złotoryjski, 1722?
-
Brochocin, pow. złotoryjski
-
Rudawica, pow. żagański