Mikołaj Krebel

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Herb Krebel
Herb Krebelów na sklepieniu Izby Seniora Rady we wrocławskim Ratuszu. Czy używał go już Nicolaus.

Nicolaus Crebil, legnicki rajca i ławnik żyjący w II poł. XIV i w początkach XVI stulecia. Najstarszy znany protoplasta rodziny Krebilów[1], późniejszej patrycjuszowskiej rodziny wrocławskiej.

W 1378 r.[2] był alodialnym właścicielem (Allodbesitz, Allod)[3] w Bobrowie (Boberau) koło Legnicy[4][5]. W 1388 r. został jednym z 8 ławników i od tego czasu pełni przez wiele lat funkcje w radzie i ławie aż do 1408 r. Działał w okresie gdy samorząd Legnicy był już w pełni ukształtowany. Podstawowe znacznie miał tu przywilej księcia Wacława I (Wenzel I) wydany miastu 31 stycznia 1353 r., w którym nadał prawo wyboru rajców i ławników. Od tej pory w Środę Popielcową każdego roku ustępujący rajcy wybierali rajców mających urzędować w następnym roku. Był to ich przywilej i jednocześnie obowiązek. Tak wybrana rada mianowała ławników. W tym czasie ustabilizował się już na stałe sześcioosobowy skład rady na czele z burmistrzem. Ława liczyła 8 osób z tym, że mianowano 7 jej członków bo na czele stał zawsze dziedziczny wójt. Działo się tak od 1280 r., gdy jak to określił przedwojenny historyk legnicki Arnold zum Winkel, z charakterystycznym ideologicznym podejściem, "wójtostwo przeszło w niemieckie ręce"[6] czyli zostało sprzedane przez księcia Henryka V Brzuchatego dwóm jaworskim mieszczanom Fryderykowi i Hellenboldowi[7]. Miasto starało się wykupić ten ważny dla sądownictwa miejskiego i dochodowy urząd. Udało się to w 1373 r. po śmierci wójta Franczka, który pozostawił nieletnich spadkobierców. Transakcję zatwierdził książę Ludwik Roztropny w swoim i czterech bratanków (Rupert, Wacław, Bolesław, Henryk) imieniu[8]. Od tej pory można mówić o pełnym samorządzie Legnicy. Przewodniczenie ławie przypadało jednemu z radnych i od 1390 r. ukształtowała się zasada, że wójtem (przewodniczącym ławy, sędzią miejskim - Stadtrichter) był radny z trzeciego miejsca w radzie. Oznaczało to, ze nadal było 7 ławników mianowanych przez radę, a jeden z radnych (trzeci) był jednocześnie radnym i zasiadał w ławie na pierwszym miejscu[9][10]. To krótkie omówienie ustroju legnickiego samorządu ma na celu wprowadzenie do analizy działalności w radzie i ławie Nicolausa Crebila, która co do zakresu czasowego i stanowisk przedstawiona jest w tabeli.

Udział Nicolausa Crebila we władzach Legnicy. W radzie i w ławie[11].
Rok[12] Imię[13] Funkcja Miejsce[14] Uwagi
1388 Nicclos ławnik 8
1390 Nicolaus ławnik 7
1391 Niclas ławnik 6
1392 Nicclos ławnik 5
1394 Nicolas rajca 3 Trzeci rajca był jednocześnie wójtem czyli przewodniczył ławie. Łączył w ten sposób kolegia rady i ławy.
Nicols ławnik 1 Jako wójt pełnił w ławie funkcję niegdysiejszego wójta dziedzicznego czyli był sędzią (Stadtrichter).
1396 Nicclos ławnik 3
1397 Nicolaus rajca 2
1400 Niclos ławnik 3
1405 Nicolaus rajca 3 Tak jak w 1394.
Nicclos ławnik 1 Wójt miejski, tak jak w 1394.
1407 Nicclos ławnik 3
1408 Nicolaus rajca 3 Tak jak w 1394 i 1405.
Nicclos ławnik 1 Wójt miejski, Stadtrichter tak jak w 1394 i 1405.


Jest ławnikiem jeszcze w latach 1389 (Nicolaus Crebil), 1391 (Niclas Crebil), 1392 (Nicclos Crebil), 1400 (Niclos Crebil). Rajcą jest w roku 1394 (Nicolas Crebil) i 1397 (Nicolaus Crebil).

Nazwisko Crebil pojawia się ponownie w Radzie i Ławie w latach 1405, 1407, i 1408. W 1405 r. w spisie rajców jest na trzecim miejscu Nicolaus Crebil, a na pierwszym miejscu w Ławie jest Nicclos Crebil. W 1407 r. Nicclos Crebil jest ławnikiem (trzeci na liście). W 1408 r. ponownie Nicolaus Crebil jest radnym (trzeci), a Nicclos Crebil pierwszym ławnikiem. Na tej podstawie Pusch stwierdza, że w 1405 r. wśród ławników pojawia się Nicolaus Crebil młodszy i w niektórych latach zasiada we władzach miasta razem z ojcem. Spostrzeżenia te stały się też podstawą do stwierdzenia, że Nicolaus Crebil starszy zasiadał w radzie ostatni raz w 1408 r.[5] Przyjrzenie się katalogom prowadzi do wniosków, że takie wyniki analizy Katalogu członów rady i ławy są błędne.


Przypisy

  1. Nazwisko zapisywane było w najróżniejszy sposób. Crebil, Crevil Crebel, Knebil, Krebil, Kribel, Kriebel.
  2. W tym samym roku w spisie radnych Legnicy pojawia się Petsche Crebil (Schirrmacher, s. 487. Jujeczka, Kupeć, s. 141). Jest radnym tylko w tym roku i nie ma o nim innych informacji. Należy przyjąć, że to krewny. Może ojciec Nicolausa i tym samym byłby starszym o pokolenie znanym członkiem rodziny ale możliwe też, że to brat lub kuzyn. Informacja o Petsche oznacza, że rodzina była już prawdopodobnie zakorzeniona w księstwie legnickimi bo Nicolaus nie był jej jedynym przedstawicielem.
  3. Własność alodialna czyli pełna własność ziemi nieobciążona żadnymi ciężarami i ograniczeniami feudalnymi w przeciwieństwie do lenna czy chłopskiego dziedzictwa.
  4. Stein, s. 187,188.
  5. 5,0 5,1 Pusch 2, s. 413.
  6. Winkel, s. 370-374.
  7. Jujeczka, Kupeć, s. 15.
  8. Schirrmacher, s. 189-191 (No. 284. 1373. Febr. 6. Liegnitz.)
  9. Schirrmacher, s. 483-494.
  10. Jujeczka, Kupeć, s. 15.
  11. Dane dotyczące zasiadania w radzie i w ławie z zestawień zamieszczonych w Schirrmacher, s. 483-494 oraz Jueczka, Kupeć s. 121-254.
  12. Roczna kadencja nie pokrywała się z rokiem kalendarzowym lecz zmieniała się w okolicach Środy Popielcowej. Dlatego pojawia się też datowanie łamane - 1388/1389 itd.
  13. Jego nazwisko zapisywane jest Crebil ale imię różnie.
  14. Miejsce w hierarchii związane było ze stażem i odzwierciedlało pozycję, znaczenie osoby. Wiązało się też z pełnieniem pewnych stanowisk przypisanych do zajmowanego miejsca w radzie.

Na podstawie

  • Jujeczka Stanisław, Kupeć krzysztof. Urzędnicy miejscy Legnicy do 1740/1741 roku. Toruń: 2012.
  • Pusch Oskar. Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Band 2. Dortmund: 1987.
  • Sammter Ascher. Chronik von Liegnitz. Liegnitz: 1861.
  • Schirrmacher Friedrich Wilhelm. Urkunden-Buch der Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zum Jahre 1455. Liegnitz: 1866
  • Stein Rudolf. Der Rat und die Ratsgeschlechter des Alten Breslau. Würzburg: 1963.
  • Winkel Arnold zum. Der Übergang der Erbvogtei in deutsche Hand. MGAVL, bd. 8, Jahr 1920/1921, s. 370-374.