Nowa Wieś Kącka - kapliczki i krzyże

Z almanach wrocławski
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Nowa Wieś Kącka (niem. Neudorf bei Kanth) gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski.

Plik:Nowa wieś kącka krzyż sprzed 1939 r.jpeg
Krzyż na rozstaju dróg (fot. 2005)

Okolice Kątów Wrocławskich na tle pozostałych części powiatu wrocławskiego wyróżniają się dużą liczbą kapliczek i krzyży. Jest to wynik lokalnych stosunków wyznaniowych. Reformacja nie ominęła całkowicie okolicznych wsi, a biskupi wrocławscy z zainteresowaniem przyglądali się w XVI wieku nowym prądom. Jednak w związku z dużym nasileniem własności biskupów, kapituły wrocławskiej oraz wrocławskich klasztorów na tym terenie akcja rekatolizacji podjęta na habsburskim Śląsku w początku XVII w. i wzmożona po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (1648) okazała się w tym rejonie skuteczna. Nowa Wieś od XVI w. aż do sekularyzacji majątków kościelnych w Królestwie Prus w 1810 r. była własnością biskupów wrocławskich.

W Nowej Wsi Kąckiej zobaczyć można dwie ciekawe murowane kapliczki domkowe z ok. połowy XIX w. oraz kilka drewnianych krzyży.

  • Przy posesji nr 12 stoi neogotycka kapliczka domkowa (fot. 2,4,5). Kapliczka znajdowała się na terenie gospodarstwa Opitzów, a pochodzi z roku 1875[1]. Fundował ją Joseph Opitz[2]. Murowana z czerwonej cegły na planie prostokąta kapliczka z dwuspadowym daszkiem, przykrytym dachówką karpiówką, ujęta jest z przodu dwoma słupami zakończonymi namiotowymi daszkami, zwieńczonymi metalowymi krzyżykami. Ostrołukowe wejście podkreślone jest analogicznym występem. Szczyt zakończony jest słupem zwieńczonym
2. Kapliczka przy posesji nr 12 (fot. 2012)

metalowym krzyżem. Nad wejściem zakończona półkoliście wnęka na figurkę. W bocznych ścianach ostrołukowe okienka. W środku dziewiętnastowieczny stół ołtarzowy. Wyposażenie stanowią współczesne, produkowane masowo dewocjonalia. We wnęce nad drzwiami gipsowa figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W kapliczce znajdowała się rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z ołtarza z kościoła. Licząca 117 cm rzeźba w drewnie lipowym pochodziła z barokowego ołtarza z II połowy XVII w. W 1859 r. została odnowiona przez malarza F. Plachetkę[1]. Umieszczenie rzeźby w kapliczce należy wiązać z rozbiórką w 1857 r. dotychczasowego i budową nowego kościoła (1857-1858) oraz przebudową i odnowieniem ołtarza głównego w 1859 r., dokonanymi przez rzeźbiarza Michaelisa i malarza Plachetkę[3]. We wnęce nad drzwiami znajdowała się drewniana rzeźba siedzącej Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Matki Boskiej Bardzkiej. Mierząca 24 cm figurka pochodziła prawdopodobnie z połowy XVIII w.[1]

3. Kapliczka przy posesji nr 20 (fot. 2012)
  • Przy posesji nr 20 (fot. 3) znajduje się murowana, tynkowana kapliczka domkowa z lat 60. XIX w. Gospodarstwo należało do rodziny Vogel[1]. Fundowana przez Agnes Vogel[2]. Zbudowana na planie prostokąta z dwuspadowym daszkiem krytym dachówką. W środku współczesne figurki. Kapliczka była mocno zrujnowana i w 2012 r. przeszła remont, zmieniający znacznie jej wygląd. Podobnie jak w poprzedniej kapliczce znajdowały się w niej przedmioty z wyposażenia starego kościoła. Były to: drewniana rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z poliptykowego ołtarza głównego, obraz Madonny z Dzieciątkiem malowany na szkle oraz krzyż procesyjny. Wszystkie przedmioty z XVIII w.[1] Powstały prawdopodobnie w związku z budową kościoła w XVIII w. Kościół pw. śś. Szymona i Tadeusza we wsi był budowany kilkukrotnie. Najdłużej trwał pierwszy, murowany, z pierwszej połowy XIV w. Poważnie zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej został rozebrany i w jego miejsce w 1701 r. wybudowano kościół, prawdopodobnie konstrukcji szkieletowej. Ten kościół został rozebrany i w latach 1784-1785 wzniesiono kolejny, murowany. Z powodu wad konstrukcyjnych został po kilkudziesięciu latach rozebrany (1857) i wybudowano kolejny w latach 1857-1858, w stylu neoromańskim[3]. Od XVI w. jest to kościół filialny parafii w Kątach. Wyposażenie w większości przechodziło do nowych kościołów, a część po ostatniej budowie umieszczono w kapliczkach. Według proboszcza parafii kąckiej w latach 1928-1945, Adolfa Moeperta, jedna z rzeźb Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kapliczek została przekazana w 1923 r. do kościoła pw. św. Elżbiety we Wrocławiu[2]. Trudno stwierdzić która.
  • W Nowej Wsi znajdują się też drewniane krzyże. Na dwóch z nich przy posesjach 16 (fot. 6) i 45 (fot. 8) są identyczne współczesne figury Ukrzyżowanego masowej produkcji. Przy posesji nr 35 (fot. 7) stoi drewniany krzyż z popularną w okolicy Wrocławia przed wojną formą Chrystusa Ukrzyżowanego wyciętego z blachy. Krzyż z Chrystusem wyciętym z blachy stoi również na opuszczonym i pozbawionym nagrobków przedwojennym cmentarzu położonym za wsią przy drodze w kierunku Sokolnik (fot. 9). Jest zaniedbany, a figura mocno zardzewiała. Zadbany jest krzyż, również z przedwojennym Chrystusem z blachy, stojący wśród pól (fot. 1). Wszystkie krzyże, z wyjątkiem cmentarnego, mają charakterystyczny dla krzyży z okolic Kątów Wrocławskich dwuspadowy daszek od szczytu do krańców bocznych ramion.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 * Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 194
  2. 2,0 2,1 2,2 Adolf Moepert, Die katholischen Kirchen der Pfarrei Kanth, Breslau 1939, s. 59-60
  3. 3,0 3,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 71-72

Bibliografia

  • Adolf Moepert, Die katholischen Kirchen der Pfarrei Kanth, Breslau 1939, s. 59-60
  • Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 194 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)