Skoczów: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "thumb|220px|left|Św. Jan Sarkander z Rynku Plik:Skoczów nepomuk przed kościołem piotra i pawła.jpeg|thumb|220px|Św...") |
m |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
'''Skoczów''' na [[:Kategoria:Kapliczki na Śląsku Cieszyńskim|Śląsku Cieszyńskim]] jest jednym z głównych ośrodków kultu [[święty Jan Sarkander|św. Jana Sarkandra]], który tu się urodził. W mieście znajdują się liczne pamiątki z nim związane, ujęte przez lokalne muzeum w "szlak sarkandrowski", w tym dwie figury. | '''Skoczów''' na [[:Kategoria:Kapliczki na Śląsku Cieszyńskim|Śląsku Cieszyńskim]] jest jednym z głównych ośrodków kultu [[święty Jan Sarkander|św. Jana Sarkandra]], który tu się urodził. W mieście znajdują się liczne pamiątki z nim związane, ujęte przez lokalne muzeum w "szlak sarkandrowski", w tym dwie figury. | ||
− | *Pierwsza stoi przed kościołem pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła od strony ul. Kościelnej. Powstała długo przed beatyfikacją męczennika (1859), bo w 1794 r., co świadczy o czci, jaką cieszył się on w rodzinnych stronach. Jej autorem jest skoczowski ''wielkomieszczanin'' i artysta rzeźbiarz, pochodzący z Moraw Wacław Donay. Fundatorem, przynajmniej w części, był ksiądz Bonczyk, proboszcz z Wędryni, który w latach 1732-1736 był wikarym w Skoczowie. Polecił on wykonać dla Skoczowa obraz Matki Bożej oraz figury [[święty Jan Nepomucen|św. Jana Nepomucena]] i męczennika Jana Sarkandra i ustawić | + | *Pierwsza stoi przed kościołem pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła od strony ul. Kościelnej. Powstała długo przed beatyfikacją męczennika (1859), bo w 1794 r., co świadczy o czci, jaką cieszył się on w rodzinnych stronach. Jej autorem jest skoczowski ''wielkomieszczanin'' i artysta rzeźbiarz, pochodzący z Moraw Wacław Donay. Fundatorem, przynajmniej w części, był ksiądz Bonczyk, proboszcz z Wędryni, który w latach 1732-1736 był wikarym w Skoczowie. Polecił on wykonać dla Skoczowa obraz Matki Bożej oraz figury [[święty Jan Nepomucen|św. Jana Nepomucena]] i męczennika Jana Sarkandra i ustawić je w Rynku. |
:Rokokowa piaskowcowa rzeźba przedstawia Sarkandra w kapłańskim stroju, komży i stule. U stóp postaci aniołek trzyma zamkniętą na kłódkę książkę, co jest symbolem sakramentalnego milczenia i częstym ikonograficznym [[Atrybuty świętych|atrybutem]] Jana Sarkandra, który dochował na torturach tajemnicy spowiedzi. Statua z figurą stanęła na skoczowskim Rynku obok powstałej trochę wcześniej czyszczarni<ref group="uwaga">Studnia miejska i jednocześnie basen, w którym wykonywano prace wymagające większej ilości wody. Do skoczowskiej czyszczarni wodę doprowadzały drewniane rury ze wzgórza Cesarska Kępa (Kaplicówka)</ref>, którą zdobi, będący znakiem rozpoznawczym Skoczowa, Tryton (Jonasz, Neptun), również dzieło Wacława Donaya. Na [[cokół|cokole]], z przodu, umieszczono łaciński napis brzmiący w tłumaczeniu: ''Pielgrzymie zatrzymaj się i zwróć pobożne oczy twoje na obraz Jana Sarkandra, r. 1794''. Z tyłu postumentu z kolei: ''Na cześć Jana Sarkandra pobożni przełożeni i obywatele skoczowscy wznieśli w r. 1794''. | :Rokokowa piaskowcowa rzeźba przedstawia Sarkandra w kapłańskim stroju, komży i stule. U stóp postaci aniołek trzyma zamkniętą na kłódkę książkę, co jest symbolem sakramentalnego milczenia i częstym ikonograficznym [[Atrybuty świętych|atrybutem]] Jana Sarkandra, który dochował na torturach tajemnicy spowiedzi. Statua z figurą stanęła na skoczowskim Rynku obok powstałej trochę wcześniej czyszczarni<ref group="uwaga">Studnia miejska i jednocześnie basen, w którym wykonywano prace wymagające większej ilości wody. Do skoczowskiej czyszczarni wodę doprowadzały drewniane rury ze wzgórza Cesarska Kępa (Kaplicówka)</ref>, którą zdobi, będący znakiem rozpoznawczym Skoczowa, Tryton (Jonasz, Neptun), również dzieło Wacława Donaya. Na [[cokół|cokole]], z przodu, umieszczono łaciński napis brzmiący w tłumaczeniu: ''Pielgrzymie zatrzymaj się i zwróć pobożne oczy twoje na obraz Jana Sarkandra, r. 1794''. Z tyłu postumentu z kolei: ''Na cześć Jana Sarkandra pobożni przełożeni i obywatele skoczowscy wznieśli w r. 1794''. | ||
− | :Figura była 14 października 1860 r. centrum uroczystości pobeatyfikacyjnych obchodzonych w Skoczowie. Tu odprawiano nabożeństwa, a według relacji ks. Teodora Czaputy, co prawda nie świadka ale autora życiorysu Sarkandra: ''Posąg Błogosławionego postawiony na Rynku kąpał się w blasku rzęsistego światła, a licznie zebrane mieszczaństwo śpiewało u stóp posągu. | + | :Figura była 14 października 1860 r. centrum uroczystości pobeatyfikacyjnych obchodzonych w Skoczowie. Tu odprawiano nabożeństwa, a według relacji ks. Teodora Czaputy, co prawda nie świadka, ale autora życiorysu Sarkandra: ''Posąg Błogosławionego postawiony na Rynku kąpał się w blasku rzęsistego światła, a licznie zebrane mieszczaństwo śpiewało u stóp posągu. |
: W 1942 r. figura została usunięta z Rynku. W 1960 r. została ustawiona przed wejściem bocznym na teren przy kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła od strony ul. Kościelnej (miejsca chrztu Sarkandra), które z drugiej strony zdobi figura św. Jana Nepomucena, również patrona dobrej spowiedzi. Stanęła na postumencie poprzednio zajmowanym przez figurę św. Piotra z Alkantary (również dłuta Wacława Donaya), który przeniósł się przed wejście główne od ul. Objazdowej (na cokole można odczytać łacińską inskrypcję dotyczącą św. Piotra). | : W 1942 r. figura została usunięta z Rynku. W 1960 r. została ustawiona przed wejściem bocznym na teren przy kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła od strony ul. Kościelnej (miejsca chrztu Sarkandra), które z drugiej strony zdobi figura św. Jana Nepomucena, również patrona dobrej spowiedzi. Stanęła na postumencie poprzednio zajmowanym przez figurę św. Piotra z Alkantary (również dłuta Wacława Donaya), który przeniósł się przed wejście główne od ul. Objazdowej (na cokole można odczytać łacińską inskrypcję dotyczącą św. Piotra). | ||
Linia 16: | Linia 16: | ||
* Kamienna figura przy ul. Mickiewicza z 1890 r. Została ufundowana przez Mikołaja i Marię Sperlingów. Stanęła na ówczesnym polu przy nowej drodze do nowo oddanej kolei (1888). Poświęcenie obyło się 8 września 1891 r., w dniu uroczystości poświęcenia wielkiego ołtarza w skoczowskiej farze. Po nieszporach wierni udali się z procesją do posągu, gdzie aktu poświęcenia dokonał ks. dziekan Jan Zahradnik z Grodźca. | * Kamienna figura przy ul. Mickiewicza z 1890 r. Została ufundowana przez Mikołaja i Marię Sperlingów. Stanęła na ówczesnym polu przy nowej drodze do nowo oddanej kolei (1888). Poświęcenie obyło się 8 września 1891 r., w dniu uroczystości poświęcenia wielkiego ołtarza w skoczowskiej farze. Po nieszporach wierni udali się z procesją do posągu, gdzie aktu poświęcenia dokonał ks. dziekan Jan Zahradnik z Grodźca. | ||
− | :Postać błogosławionego została przedstawiona w klasycznym ujęciu dla wizerunków Jana Sarkandra. Palec lewej ręki przytyka do ust w geście milczenia wskazującym na zachowanie tajemnicy spowiedzi, a dla podkreślenia tego głównego powodu beatyfikacji trzyma w drugiej ręce zamkniętą na kłódkę książkę. Palec na ustach, kłódka, szaty oraz często [[kontrapost]] powodują, że figury Jana Sarkandra mylone są nieraz z o wiele częstszymi i bardziej znanymi przedstawieniami [[Nepomuk|św. Jana Nepomucena]]. Rzeźba nie była polichromowana. W stulecie postawienia została odnowiona i pomalowana. Kolejna renowacja przywróciła pierwotny stan. Na cokole widnieje napis: ''Nasz Patronie bło J. Sarkandrze módl się zanami 1890.'', a z tyłu ''Fundator Mikołaj i Maria Sperling''. | + | :Postać błogosławionego została przedstawiona w klasycznym ujęciu dla wizerunków Jana Sarkandra. Palec lewej ręki przytyka do ust w geście milczenia, wskazującym na zachowanie tajemnicy spowiedzi, a dla podkreślenia tego głównego powodu beatyfikacji trzyma w drugiej ręce zamkniętą na kłódkę książkę. Palec na ustach, kłódka, szaty oraz często [[kontrapost]] powodują, że figury Jana Sarkandra mylone są nieraz z o wiele częstszymi i bardziej znanymi przedstawieniami [[Nepomuk|św. Jana Nepomucena]]. Rzeźba nie była polichromowana. W stulecie postawienia została odnowiona i pomalowana. Kolejna renowacja przywróciła pierwotny stan. Na cokole widnieje napis: ''Nasz Patronie bło J. Sarkandrze módl się zanami 1890.'', a z tyłu ''Fundator Mikołaj i Maria Sperling''. |
* W mieście znajdują się również inne figury. Wspomniany już rokokowy św. Piotr z Alkantary autorstwa Wacława Donaya stojący przy kościele na ul. Objazdowej, na którego poprzednim cokole stoi teraz Jan Sarkander. | * W mieście znajdują się również inne figury. Wspomniany już rokokowy św. Piotr z Alkantary autorstwa Wacława Donaya stojący przy kościele na ul. Objazdowej, na którego poprzednim cokole stoi teraz Jan Sarkander. | ||
Linia 22: | Linia 22: | ||
*Obok Sarkandra przy ul. Kościelnej stoi św. Jan Nepomucen. Jako że stoi pod kościołem, trzyma w prawej ręce biret zdjęty z głowy. Prawdopodobnie jest to również rzeźba Wacława Donaya z tej samej fundacji, co stojący teraz przy nim Sarkander. | *Obok Sarkandra przy ul. Kościelnej stoi św. Jan Nepomucen. Jako że stoi pod kościołem, trzyma w prawej ręce biret zdjęty z głowy. Prawdopodobnie jest to również rzeźba Wacława Donaya z tej samej fundacji, co stojący teraz przy nim Sarkander. | ||
* Również koło kościoła znajduje się kolejna rokokowa rzeźba Wacława Donaya. To [[święty Jan Kanty|św. Jan Kanty]]. | * Również koło kościoła znajduje się kolejna rokokowa rzeźba Wacława Donaya. To [[święty Jan Kanty|św. Jan Kanty]]. | ||
− | Św. Jan Nepomucen, św. Jan Kanty i bł. Jan Sarkander to postacie, których kanon przedstawiania w sztuce sakralnej może wydawać się dla mniej obytych z wizerunkami przydrożnych figur podobny i prowadzić do pomyłek. Dzieje się tak gdyż sposób ich przedstawiania ukształtował się w podobnym okresie. Żyjący w średniowieczu Jan z Pomuka i Jan z Kęt beatyfikowani zostali w okresie baroku i wtedy ukształtował się ich wizerunek w sztuce. Ubierano ich w kapłańskie szaty charakterystyczne dla końca XVII i XVIII w. Niedługo później nastąpił rozwój kultu Jana Sarkandra, również kapłana. Niektóre z [[atrybuty świętych|atrybutów świętych]] też upodobniają ich do siebie, np. wszyscy trzej często przedstawiani są z księgą czy występują z aniołkami u stóp pomagającymi im eksponować niektóre atrybuty. Również modne wówczas kompozycje w sztukach plastycznych, np. [[kontrapost]], stały się charakterystyczne dla trzech Janów. Wszystko to prowadzi nieraz do złego rozpoznania świętego | + | Św. Jan Nepomucen, św. Jan Kanty i bł. Jan Sarkander to postacie, których kanon przedstawiania w sztuce sakralnej może wydawać się dla mniej obytych z wizerunkami przydrożnych figur podobny i prowadzić do pomyłek. Dzieje się tak, gdyż sposób ich przedstawiania ukształtował się w podobnym okresie. Żyjący w średniowieczu Jan z Pomuka i Jan z Kęt beatyfikowani zostali w okresie baroku i wtedy ukształtował się ich wizerunek w sztuce. Ubierano ich w kapłańskie szaty charakterystyczne dla końca XVII i XVIII w. Niedługo później nastąpił rozwój kultu Jana Sarkandra, również kapłana. Niektóre z [[atrybuty świętych|atrybutów świętych]] też upodobniają ich do siebie, np. wszyscy trzej często przedstawiani są z księgą czy występują z aniołkami u stóp, pomagającymi im eksponować niektóre atrybuty. Również modne wówczas kompozycje w sztukach plastycznych, np. [[kontrapost]], stały się charakterystyczne dla trzech Janów. Wszystko to prowadzi nieraz do złego rozpoznania świętego - najczęściej na "korzyść" najbardziej znanego z nich św. Jana Nepomucena. Nawet ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'' nie uniknął pomyłki i zdjęcia skoczowskich figur św. Jana Nepomucena oraz bł. Jana Sarkandra zostały podpisane w nim odwrotnie. |
− | * Kolejny Nepomuk mieszka w murowanej kapliczce przy ul. Ustrońskiej. Kapliczka jest kryta dachówką, a w łukowej wnęce zamkniętej kratowanymi drzwiczkami znajduje się | + | * Kolejny Nepomuk mieszka w murowanej kapliczce przy ul. Ustrońskiej. Kapliczka jest kryta dachówką, a w łukowej wnęce zamkniętej kratowanymi drzwiczkami znajduje się drewniana polichromowana figura św. Jana Nepomucena z XIX w. |
* W Muzeum Śląska Cieszyńskiego w [[Cieszyn]]ie znajduje się mała (ok.50 cm) drewniana ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena pochodząca ze Skoczowa. | * W Muzeum Śląska Cieszyńskiego w [[Cieszyn]]ie znajduje się mała (ok.50 cm) drewniana ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena pochodząca ze Skoczowa. |
Wersja z 05:35, 19 maj 2022
Skoczów na Śląsku Cieszyńskim jest jednym z głównych ośrodków kultu św. Jana Sarkandra, który tu się urodził. W mieście znajdują się liczne pamiątki z nim związane, ujęte przez lokalne muzeum w "szlak sarkandrowski", w tym dwie figury.
- Pierwsza stoi przed kościołem pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła od strony ul. Kościelnej. Powstała długo przed beatyfikacją męczennika (1859), bo w 1794 r., co świadczy o czci, jaką cieszył się on w rodzinnych stronach. Jej autorem jest skoczowski wielkomieszczanin i artysta rzeźbiarz, pochodzący z Moraw Wacław Donay. Fundatorem, przynajmniej w części, był ksiądz Bonczyk, proboszcz z Wędryni, który w latach 1732-1736 był wikarym w Skoczowie. Polecił on wykonać dla Skoczowa obraz Matki Bożej oraz figury św. Jana Nepomucena i męczennika Jana Sarkandra i ustawić je w Rynku.
- Rokokowa piaskowcowa rzeźba przedstawia Sarkandra w kapłańskim stroju, komży i stule. U stóp postaci aniołek trzyma zamkniętą na kłódkę książkę, co jest symbolem sakramentalnego milczenia i częstym ikonograficznym atrybutem Jana Sarkandra, który dochował na torturach tajemnicy spowiedzi. Statua z figurą stanęła na skoczowskim Rynku obok powstałej trochę wcześniej czyszczarni[uwaga 1], którą zdobi, będący znakiem rozpoznawczym Skoczowa, Tryton (Jonasz, Neptun), również dzieło Wacława Donaya. Na cokole, z przodu, umieszczono łaciński napis brzmiący w tłumaczeniu: Pielgrzymie zatrzymaj się i zwróć pobożne oczy twoje na obraz Jana Sarkandra, r. 1794. Z tyłu postumentu z kolei: Na cześć Jana Sarkandra pobożni przełożeni i obywatele skoczowscy wznieśli w r. 1794.
- Figura była 14 października 1860 r. centrum uroczystości pobeatyfikacyjnych obchodzonych w Skoczowie. Tu odprawiano nabożeństwa, a według relacji ks. Teodora Czaputy, co prawda nie świadka, ale autora życiorysu Sarkandra: Posąg Błogosławionego postawiony na Rynku kąpał się w blasku rzęsistego światła, a licznie zebrane mieszczaństwo śpiewało u stóp posągu.
- W 1942 r. figura została usunięta z Rynku. W 1960 r. została ustawiona przed wejściem bocznym na teren przy kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła od strony ul. Kościelnej (miejsca chrztu Sarkandra), które z drugiej strony zdobi figura św. Jana Nepomucena, również patrona dobrej spowiedzi. Stanęła na postumencie poprzednio zajmowanym przez figurę św. Piotra z Alkantary (również dłuta Wacława Donaya), który przeniósł się przed wejście główne od ul. Objazdowej (na cokole można odczytać łacińską inskrypcję dotyczącą św. Piotra).
- Kamienna figura przy ul. Mickiewicza z 1890 r. Została ufundowana przez Mikołaja i Marię Sperlingów. Stanęła na ówczesnym polu przy nowej drodze do nowo oddanej kolei (1888). Poświęcenie obyło się 8 września 1891 r., w dniu uroczystości poświęcenia wielkiego ołtarza w skoczowskiej farze. Po nieszporach wierni udali się z procesją do posągu, gdzie aktu poświęcenia dokonał ks. dziekan Jan Zahradnik z Grodźca.
- Postać błogosławionego została przedstawiona w klasycznym ujęciu dla wizerunków Jana Sarkandra. Palec lewej ręki przytyka do ust w geście milczenia, wskazującym na zachowanie tajemnicy spowiedzi, a dla podkreślenia tego głównego powodu beatyfikacji trzyma w drugiej ręce zamkniętą na kłódkę książkę. Palec na ustach, kłódka, szaty oraz często kontrapost powodują, że figury Jana Sarkandra mylone są nieraz z o wiele częstszymi i bardziej znanymi przedstawieniami św. Jana Nepomucena. Rzeźba nie była polichromowana. W stulecie postawienia została odnowiona i pomalowana. Kolejna renowacja przywróciła pierwotny stan. Na cokole widnieje napis: Nasz Patronie bło J. Sarkandrze módl się zanami 1890., a z tyłu Fundator Mikołaj i Maria Sperling.
- W mieście znajdują się również inne figury. Wspomniany już rokokowy św. Piotr z Alkantary autorstwa Wacława Donaya stojący przy kościele na ul. Objazdowej, na którego poprzednim cokole stoi teraz Jan Sarkander.
- Obok Sarkandra przy ul. Kościelnej stoi św. Jan Nepomucen. Jako że stoi pod kościołem, trzyma w prawej ręce biret zdjęty z głowy. Prawdopodobnie jest to również rzeźba Wacława Donaya z tej samej fundacji, co stojący teraz przy nim Sarkander.
- Również koło kościoła znajduje się kolejna rokokowa rzeźba Wacława Donaya. To św. Jan Kanty.
Św. Jan Nepomucen, św. Jan Kanty i bł. Jan Sarkander to postacie, których kanon przedstawiania w sztuce sakralnej może wydawać się dla mniej obytych z wizerunkami przydrożnych figur podobny i prowadzić do pomyłek. Dzieje się tak, gdyż sposób ich przedstawiania ukształtował się w podobnym okresie. Żyjący w średniowieczu Jan z Pomuka i Jan z Kęt beatyfikowani zostali w okresie baroku i wtedy ukształtował się ich wizerunek w sztuce. Ubierano ich w kapłańskie szaty charakterystyczne dla końca XVII i XVIII w. Niedługo później nastąpił rozwój kultu Jana Sarkandra, również kapłana. Niektóre z atrybutów świętych też upodobniają ich do siebie, np. wszyscy trzej często przedstawiani są z księgą czy występują z aniołkami u stóp, pomagającymi im eksponować niektóre atrybuty. Również modne wówczas kompozycje w sztukach plastycznych, np. kontrapost, stały się charakterystyczne dla trzech Janów. Wszystko to prowadzi nieraz do złego rozpoznania świętego - najczęściej na "korzyść" najbardziej znanego z nich św. Jana Nepomucena. Nawet Katalog zabytków sztuki w Polsce nie uniknął pomyłki i zdjęcia skoczowskich figur św. Jana Nepomucena oraz bł. Jana Sarkandra zostały podpisane w nim odwrotnie.
- Kolejny Nepomuk mieszka w murowanej kapliczce przy ul. Ustrońskiej. Kapliczka jest kryta dachówką, a w łukowej wnęce zamkniętej kratowanymi drzwiczkami znajduje się drewniana polichromowana figura św. Jana Nepomucena z XIX w.
- W Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie znajduje się mała (ok.50 cm) drewniana ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena pochodząca ze Skoczowa.
Uwagi
Źródła
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom VI: województwo katowickie, Zeszyt 3: miasto Cieszyn i powiat cieszyński, Warszawa 1974
- Św. Jan Sarkander. Życie i kult, Muzeum w Cieszynie oddział w Skoczowie, Skoczów 1995
Błąd rozszerzenia cite: Istnieje znacznik <ref>
dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>
lub brakuje znacznika zamykającego </ref>